Okul Öncesi Öğretmenlerinin Milli Değerlerin Öğretimine İlişkin Bakış Açılarının İncelenmesi: Karma Desen Araştırması

Yıl 2024, Cilt: 43 Sayı: 1, 349 - 396, 30.06.2024

Elif Torun , Kübra Kandemir

https://doi.org/10.7822/omuefd.1298149

Öz

Bu araştırmada okul öncesi öğretmenlerinin milli değerlerin öğretimine ilişkin bakış açılarını ortaya koymak amaçlanmıştır. Araştırmada nicel ve nitel desenin bir arada uygulanmasını içeren karma araştırma yaklaşımının açıklayıcı ardışık deseni kullanılmıştır. Araştırma 2019-2020 eğitim öğretim döneminin bahar yarıyılında yürütülmüştür. Araştırmanın nicel boyutunda random örnekleme yöntemi kullanılarak 480’i kadın, 35’i erkek olmak üzere 515 okul öncesi öğretmeni araştırmaya dahil olmuştur. Araştırmanın nitel boyutunda ise amaçlı örnekleme metodunun maksimum çeşitlilik örnekleme tekniğinden yararlanılarak çalışma grubu 13 kadın, 9 erkek okul öncesi öğretmeninden oluşturulmuştur. Araştırmanın nicel verileri “Milli Değerlerin Öğretimi Tutum Ölçeği” ile nitel verileri ise yarı yapılandırılmış görüşme formu ile yüz yüze ve dijital olarak toplanmıştır. Araştırmanın nicel verileri SPSS programına aktarılarak, bağımsız gruplar t testi ve ANOVA testi kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırmadan elde edilen nitel veriler içerik analizi ile incelenerek kod ve temalar oluşturulmuştur. Okul öncesi öğretmenlerinin milli değerler öğretimi tutum puanları cinsiyet bağlamında incelendiğinde, erkek öğretmenler lehine, okul türüne göre incelendiğinde ise özel okulda görev yapan öğretmenler lehine anlamlı bir farkın olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Öte yandan öğretmenlerin görev yaptıkları yerleşim birimi ve mesleki kıdem bağlamında milli değerler öğretimi tutum puanları arasında anlamlı farklılığın olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Yine öğretmenlerin okul öncesi dönemde milli değer öğretimini gerekli ve önemli gördükleri, değerlerin soyut olması ve öğrencilerin gelişim özellikleri nedeniyle zorluk yaşadıkları araştırmanın sonuçlarındandır. Öğretmenlerin milli değer öğretimine yönelik olumlu tutumlarının olması ve okul öncesi dönemde milli değer öğretimini avantajlı olarak değerlendirmelerine rağmen yöntem konusunda çeşitlilik sağlayamadıkları sonucuna ulaşılmıştır. Okul öncesi öğretmenleri için milli değer öğretiminde kullanılabilecek yöntem ve tekniklere yönelik destekleyici programlar düzenlenebilir.

Anahtar Kelimeler

Değerler eğitimi, milli değer öğretimi, okul öncesi öğretmenleri

Teşekkür

Değerli görüşleriyle araştırmamıza destek olan Prof. Dr. Selahattin KAYMAKCI'ya teşekkürlerimizi sunarız.

Kaynakça

• Akıtürk, H. K. & Bağçeli Kahraman, P. (2019). Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Değerler Eğitimine Yönelik Görüşleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 17(38), 267-294. DOI: 10.34234/ded.563493.
• Akto, A. & Akto, S. (2017). Okul Öncesi Değerler Eğitiminde Kullanılan Yöntem ve Teknikler (Nitel Bir Araştırma). E-Şarkiyat İlmi Araştırmaları Dergisi, 9(2), 1074-1095.
• Akto, A. & Akto, S. (2020). Erken Çocukluk ve Değerler Eğitimi. Journal of International Social Research, 13(74), 326-340.
• Aladağ, S. (2012). İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretiminde Değer Eğitimi Yaklaşımlarının Öğrencilerin Sorumluluk Değerini Bilişşel Düzeyde Kazanmalarına Etkisi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 161(161), 123.
• Aral, N. & Kadan, G. (2018). 2013 Okul Öncesi Eğitim Programının Değerler Eğitimi Bağlamında İncelenmesi. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 2(1), 113-131.
• Arıkan, A. (2011). Değerler Eğitiminin Tanımı, Önemi ve Kapsamı. A. Arıkan (Ed.). Okul Öncesi Dönemde Değerler Eğitimi (s. 1-26) İçinde. Anadolu Üniversitesi Web Ofset Tesisi.
• Asar, H. (2019). Okul Öncesi Değerler Eğitimi Programının 5-6 Yaş Çocuklarının Sosyal Duygusal Uyum ve Değer Düzeyleri Üzerine Etkisi [Yüksek Lisans Tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Aydın, M. Z. & Akyol Gürler, Ş. (2012). Okulda Değerler Eğitimi. Nobel Yayınları.
• Aydın, M. Z. (2012). Ailede Ahlak Eğitimi. Timaş Yayınları.
• Balat, G. U. & Dağal, A. B. (2009). Okul Öncesi Dönemde Değerler Eğitimi Etkinlikleri. Kök Yayıncılık.
• Balat, G. U. (2012). Okul Öncesinde Değerler Eğitimi (Birinci Bölüm). Balat. G. U. (Ed.). Okul Öncesinde Değerler Eğitimi ve Etkinlik Örnekleri (s. 2-36) İçinde. Pegem Akademi.
• Bay, D. N. (2018). Okul Öncesi Eğitimde Bir Kültür Aktarımı: Millî Oyunlar. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9(2), 82-104.
• Baydar, P. (2009). İlköğretim Beşinci Sınıf Sosyal Bilgiler Programında Belirlenen Değerlerin Kazanım Düzeyleri ve Bu Süreçte Yaşanılan Sorunların Değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Berg, B. L. & Lune, H. (2015). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (Hasan Aydın Çev. Ed.). Eğitim Yayınevi.
• Bilmez, B. & Tarkoçin, S. (2017). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Değerler Eğitimine Yönelik Algılarının İncelenmesi (Bingöl İli Örneği). Bingöl Araştırmaları Dergisi, 3(2), 113-128.
• Bolay, S. H. (2007). Değerlerimiz ve Günlük Hayat. Değerler Eğitimi Merkezi Dergisi, 1(1), 12-19.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2018). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (24. Baskı). Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2021). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (30. Baskı). Pegem Akademi.
• Creswell, J. W. & Plano Clark, V. L. (2007). Designing and Conducting Mixed Methods Research. London: Sage Publication.
• Çam, İ. D., Yılar, M. B. & Ünal, O. (2020). Son Dönem Osmanlı ve Güncel Ders Kitaplarında Tasarruf Değeri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(3) 100. Yıl Eğitim Sempozyumu Özel Sayı, 350-374.
• Çengelci, T. (2010). İlköğretim Beşinci Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Değer Eğitiminin Gerçekleştirilmesine İlişkin Bir Durum Çalışması [Doktora Tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Çetin, Ş. (2013). Öğretmen Adaylarının Millî Değerlerin Öğretimine Yönelik Tutumlarının Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Turkısh Studies-İnternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turkısh or Turkic Volume, 8(8), 1733-1743.
• Çetin, Ş. (2015). Millî Değerlerin Öğretimine Yönelik Tutum Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Turkısh Studies-İnternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume,10(11), 447-460.
• Doğan Temur, Ö. & Yuvacı, Z. (2014). Okul Öncesi Değerler Eğitimi Uygulayan Okullardan Seçilen Değerlerin ve Etkinliklerin İncelenmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 122-149.
• Erkuş, S. (2012). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Okul Öncesi Eğitim Programındaki Değerler Eğitimine İlişkin Görüşlerinin Değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Dicle Üniversitesi.
• Evin, İ. & Kafadar, O. (2004). İlköğretim Sosyal Bilgiler Programının ve Ders Kitaplarının Ulusal ve Evrensel Değerler Yönünden İçerik Çözümlemesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(3), 293-304.
• Gündüz, M., Aktepe, V., Uzunoğlu, H. & Gündüz, D. D. (2017). Okul Öncesi Dönemdeki Çocuklara Eğitsel Oyunlar Yoluyla Kazandırılan Değerler. MSKU Eğitim Fakültesi Dergisi, ISSN 2148-6999, 4(1), 62-70.
• Güney Gedik, E. (2010). Sınıf Öğretmenlerinin Değer Yönelimlerinin ve Öğrencilerine Aktarmak İstedikleri Değerlerin İncelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi.
• Gürdoğan Bayır, Ö., Çengelci Köse, T. & Deveci, H. (2016). Sınıf Öğretmeni Adaylarına Göre İlkokullarda Değer Eğitimi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 17(3), 317-339.
• Güven, A. (2012). İlköğretim 4. ve 5. Sınıf Türkçe Derslerinde Drama Yönteminin Kullanımı Üzerine Nitel Bir Çalışma. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 1(2), 52-62.
• Kandemir, K. & Torun, E. (2020). İstiklal Marşı’nın Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nda Yer Alan Değerler Açısından İncelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 4(2), 267-284.
• Karaçanta, H. (2013). Üniversite Öğrencilerinin Millî Değerlere Yönelik Metaforları. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, (32), 107-114.
• Karakaş, H. (2015, Nisan). Değerler Eğitimi Etkinliklerinin Okul Öncesi Öğretmenlerine Göre Değerlendirilmesi (Nitel Bir Çalışma). Dünden Bugüne Türkiye’de Beceri, Ahlak ve Değerler Eğitimi Uluslararası Sempozyumu, Bartın.
• Kayhan, E., Aslan Bağcı, Ö. & Erişen, Y. (2019). Sıbyan Mektepleri ile Okul Öncesi Öğretim Programlarında Değerler Eğitimi. İlköğretim Online, 18(3), 990-1013.
• Kozikoğlu, İ. (2018). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Değerler Eğitimine İlişkin Tutum ve Görüşlerinin İncelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(4), 2698-2720.
• Kuzu Jafari, K. & Demirel, M (2019). Okul Öncesi Öğretmenlerin Değerler Eğitimi Hakkındaki Görüşleri. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 4(1), 13-35.
• Kuzu, K. & Demirel, M. (2018). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Değerler Eğitimi ile İlgili Sınıf İçi Uygulamalarının Karşılaştırılmasına Yönelik Bir Durum Çalışması. Bursa Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2), 811-835. Kuzu, K. (2015). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Değerler Eğitimi Hakkındaki Görüşleri ve Bu Görüşlerin Sınıf İçi Uygulamalara Yansıması [Yüksek Lisans Tezi]. Uludağ Üniversitesi.
• MEB (2013). Okul Öncesi Eğitim Programı, Temel Eğitim Genel Müdürlüğü. MEB.
• MEB (2018). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 4,5,6 ve 7. Sınıflar). MEB.
• MEB (2020). Millî Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim 2019/’20, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Miles, B. M. & Huberman, A. M. (2015). Nitel Veri Analizi (S. Akbaba Altun & A. Ersoy Çev. Ed.). Pegem Akademi.
• Mindivanli, E. & Aktaş, E. (2011). Sosyal Bilgiler 6. Sınıf Müfredatında Yer Alan Millî ve Evrensel Değerler. Bayburt Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(I-II), 79-85.
• Ogelman, H. G. & Sarıkaya, H. E. (2015). Okul Öncesi Eğitimi Öğretmenlerinin Değerler Eğitimi Konusundaki Görüşleri (Denizli İli Örneği). Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29, 81-100.
• Ömeroğlu, E. & Sapsağlam, Ö. (2016). Okul Öncesi Dönemde Karakter ve Değerler Eğitimi: Teoriden Uygulamaya. Pegem Akademi.
• Özgüven, İ. E. (1999). Psikolojik Testler. PDREM Yayınları.
• Patton. M. Q. (2014). Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri (M. Bütün & S. Beşir Demir Çev. Ed.). Pegem Akademi.
• Pekdoğan, S. & Korkmaz, H. İ. (2017). Okul Öncesi Eğitime Devam Eden 5-6 Yaş Çocuklarına Verilen Değerler Eğitimine İlişkin Öğretmen Görüşlerinin İncelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(37), 59-72.
• Sağlam, E. & Genç, S. Z. (2015). İlkokul 4. Sınıf Sosyal Bilgiler Programında Belirlenen Değerlerin Kazanım Düzeyleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 4(4), 1708-1728.
• Sapsağlam, Ö. & Ömeroğlu, E. (2015). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Eğitim Programlarında Değerler Eğitimine Yer Verme Düzeylerinin Belirlenmesi. International Journal of Eurasia Social Sciences, 6(21), 244-264. Savaşkan, V. & Arslan, M. A. (2015). Kimlik Oluşturmada Millî ve Manevi Değerlerin Türk Edebiyatı Program ve Ders Kitaplarındaki Yeri. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 363-374.
• Schaefer, M. P. (2012). Determining Methods for Teaching Character Education in Elementary Schools [Unpublished Phd Thesis]. Northcentral University. Arizona
• Şen, M. (2011). Okul Öncesi Dönem Değerler Eğitiminde Öğretmenin ve Okulun Rolü. A. Arıkan (Ed.). Okul Öncesi Dönemde Değerler Eğitimi (s. 123-147) İçinde. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Şentürk, Ş. & Keskin, A. (2019). Rafadan Tayfa Çizgi Filminin Millî ve Evrensel Değerler Açısından Değerlendirilmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 1-15.
• Thompson, M. (2011). Developing Moral Values in Children: Observations From A Preschool. Ife Psychologıa, 19(2), 394-411.
• Thornberg, R. (2008). The lack of professional knowledge in values education. Teaching and Teacher Education, 24(7), 1791-1798.
• Ulusoy, K. & Dilmaç, B. (2009). Ağır Düzeyde Zihinsel Öğrenme Yetersizliği (Öğretilebilir Düzeyde) Olan Çocukların Tarih Konularından Millî Değerleri Öğrenme Süreci ile İlgili Bir Çalışma. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2), 120-135.
• Uzun, M. & Köse, A. (2017). Okul Öncesi Eğitimde Değerler Eğitiminin Uygulanmasına Yönelik Öğretmen Görüşleri. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(23), 305-338.
• Ünal, A. (2013). Sosyal Değerlerin Çocuğa Aktarılmasında Aile ve Okul Öncesi Eğitimin Yeri “Kırgızistan Örneği”. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(3), 87-108.
• Weist, L. R. (1998). Using Immersion To Shake Up Pre-Service Teachers’ Views About Cultural Differences. Journal of Teacher Education, 49(5), 358-365.
• Yaşaroğlu, C. (2014). Sınıf Öğretmenlerinin Değerler Eğitimine Yönelik Tutumlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 27, 503-515.
• Yazar, T. & Erkuş, S. (2013). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Okul Öncesi Eğitim Programındaki Değerler Eğitimine İlişkin Görüşlerinin Değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 196-211.
• Yılar, M. B. & Karadağ, Y. (2021). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının 2018 Öğretim Programındaki Değerlere İlişkin Hiyerarşileri, Gerekçeleri ve Önerileri. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 43, 476-505.
• Yılar, M.B., Karadağ, Y., Ünal, H. & Örten, H. (2022). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Duyarlılık Değerine İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(19), 433-453.
• Yılar, M. B. & Tomal, N. (2021). Sosyal Bilgiler Dersi ve Yenilenen Ders Öğretim Programı. A. Uzunöz ve V. Aktepe (Ed.). Özel Öğretim Yöntemleri-Cilt 2 (3. Baskı) İçinde (s. 1-42). Pegem Akademi Yayıncılık
• Yıldırım, A. & Şimşek H. (2018). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (11. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, A. (2018). 6 Yaş Okul Öncesi Çocuklarına Yönelik Cesaret Temelli Değerler Eğitimi Uygulamalarının Etkililiği [Yüksek Lisans Tezi]. Sabahattin Zaim Üniversitesi.
• Yılmaz, M. & Duman, T. (2018). TRT Çocuk Dergisi’nde Millî Bir Değer Olarak “Vatan-Vatanseverlik” Değeri. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(2), 639-657.
• Yiğittir, S. & Kaymakcı, S. (2012). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı Uygulama Kılavuzu’nda Yer Alan Etkinliklerin Değer Eğitimi Yaklaşımları Açısından İncelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 13(2), 49-73.
• Yükseköğretim Kurulu (YÖK). (1998). Ankara. Eğitim Fakültesi Öğretmen Yetiştirme Lisans Programları. https://www.yok.gov.tr/Documents/Yayinlar/Yayinlarimiz/egitimfakultesi-ogretmen-yetistirme-lisans-programlari-mart-1998.pdf
• Yükseköğretim Kurulu (YÖK). (2007). Eğitim Fakültesi Öğretmen Yetiştirme Lisans Programları. https://www.yok.gov.tr/Documents/Yayinlar/Yayinlarimiz/egitim-fakultesi-ogretmenyetistirme-lisans-programlari-haziran-2007.pdf
• Yükseköğretim Kurulu (YÖK). (2018). Okul Öncesi Öğretmenliği Lisans Programı. https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/egitim_ogretim_dairesi/Yeni-Ogretmen-Yetistirme-Lisans-Programlari/Okul_Oncesi_Ogretmenligi_Lisans_Programi.pdf.