The Process of Uzlat, Khalwa and Kashf as an Individual Effort in the Work of Ḥakīm at-Tirmidhī Named ‘Risālatu Kayfiyyati's-Sulūk ilā Rabbi’l-ālamīn’

Yıl 2018, Sayı: 45, 209 - 242, 24.12.2018

Mehmet Uyar

https://doi.org/10.17120/omuifd.394722

Cited By: 1

Öz

The work of Ḥakīm at-Tirmidhī named 'Risālatu kayfiyyati's-sülūk' is
shaped around concepts uzlat, khalwa and kashf. The process to which concepts refer
is defined as sulūk. In this context,
the work deals with the process of sulūk, the reasons, methods of this process and the
concepts that describe the sālik in sulūk. In the work, a training process has been put forward
by taking into psychological and physical factors into consideration. The scope
of sālik, the
intellectual infrastructure that provided the origin of the sulūk, and
the psychological and physical elements that will provide the continuation of
the sulūk have been dealt with in a holistic way. A process that sālik has
to keep his thoughts, mood, and physical condition in check constitutes the
main structure of the text. That Tirmidhī’discusses concepts in terms of individual effort
is a significant point. The work of Tirmidhī is a fundamental example which includes
information on the semantic framework of sulūk in the pre-orders period.The fact that the
phases and contents of the kashf have been depicted in a lively manner is a
remarkable feature of the work. In this article, the divine knowledge which is
obtained via sulūk will
be handled as part of Tirmidhī's work.   

Anahtar Kelimeler

Ḥakîm at-Tirmidhî, Sulûk, Kahalwa, Uzlat, Kashf

Hakîm et-Tirmizî’nin ‘Risâletü Keyfiyyeti’s-Sülûk ilâ Rabbi’l-Âlemîn’ Adlı Eserinde Bireysel Bir Çaba Olarak Uzlet, Halvet ve Keşf Süreci

Öz

Hakîm et-Tirmizî’nin Risâletü Keyfiyyeti’s-sülûk adlı
eseri uzlet, halvet ve keşf kavramları etrafında şekillenir. Kavramların işaret
ettiği sürecin adı ise sülûktur. Bu çerçevede eser, sülûkun işleyiş sürecini,
gerekçe ve yöntemlerini, sülûkta sâlike rehberlik eden kavramları ele
almaktadır. Eserde, fiziksel ve psikolojik faktörler göz önüne alınarak bir
sülûk
süreci tavsiye edilmiştir. Sâlikin niyeti, sülûka başlanmasını sağlayan
düşünsel alt yapı ve devamını sağlayacak olan psikolojik ve fiziksel unsurlar
bir bütünlük içerisinde ele alınmıştır. Sâlikin hem düşüncelerini, hem ruh
halini ve hem de fiziksel durumunu kontrol altında tutması gereken bir sülûk
metnin ana yapısını teşkil etmektedir. Önemli bir husus olarak Tirmizî,
eserinde kavramları bireysel bir çabaya yönelik ele almaktadır. Tarikatlar
öncesi dönemde sülûkun anlamsal çerçevesine dair bilgiler ihtiva etmesi
açısından eser önemli bir örnek niteliğindedir. Keşfin aşamalarını ve içeriğini
canlı bir biçimde tasvir etmesi de eserin dikkat çekici bir özelliğidir. Bu makalede,
sülûk vasıtasıyla elde edilecek keşfî bilgiler Tirmizî’nin eseri çerçevesinde
ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hakîm et-Tirmizî, Sülûk, Halvet, Uzlet, Keşf

Kaynakça

• Abdulfettâh Abdullah Bereke. “Hakîm et-Tirmizî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15: 196-199. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Abdulfettâh Abdullah Bereke. el-Hakîm et-Tirmizî ve nazariyyetuhû fi’l-velâye. 2 cilt. Kâhire: y.y., 1971.
• Câmî, Abdurrahman. Nefahatü’l-üns min hadarâti’l-kuds. Kahire: y.y., 1989.
• Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri & Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Anka Yay., 2004.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed es-Seyyîd eş-Şerîf (ö. 816/1413). Mu‘cemü’t-ta‘rîfât. Thk. Sıddîk el-Minşâvî. Kâhire: Dâru’l-fazîle., ts.
• Çift, Salih. Hakîm Tirmizî ve Tasavvuf Anlayışı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2008.
• Erginli, Zafer v.dğr., Metinlerle Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. Ed. Zafer Erginli. Trabzon: Kalem Yayınevi, 2006.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed (ö. 505/1111). Mişkâtü’l-envâr. Thk. Abdülazîz İzzeddîn. Beyrut: Âlemü’l-kütüb, 1986.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed (ö. 505/1111). er-Risâletü’l-ledünniyye, Mısır: y.y., 1327.
• Hücvirî, Ali b. Osman Cüllâbî (ö .470/1077). Keşfu’l-Mahcûb Hakîkat Bilgisi. Haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2010.
• İbn Manzur, Muhammed b. Mükerrem el-Afrikî el-Mısrî. Lisânü’l Arab. 20 cilt. Mısır, 1301.
• İsfahânî, Ebû Nuaym (ö. 430-1038). Hileytü’l-evliyâ. 10 cilt. Kahire: Dâru’l-fikr, 1988.
• İsfahânî, Râğıb (ö. 5/11. yy). el-Müfredât. Thk. Safvân Adnân Dâvûdî. Dımeşk: Dâru’l-kalem, 2009.
• Kâşânî, Abdürrezzâk. Istılahâtu’s-sûfiyye. Thk. Abdü’l-Âl Şâhîn. Kâhire: Dâru’l-menâr, 1988.
• Kelâbâzî, Ebu Bekr Muhammed (ö. 380/990). et-Ta’arruf li mezhebi ehli’t-tasavvuf. Kâhire: y.y., 1994.
• Kılıç, Mahmut Erol. “Muhyiddin İbnü’l Arabî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20: 493-516. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Kılıç, Mahmut Erol. “Bir Metodun Metodolojisi”. Usûl. 1, (2004): 91-109.
• Kuşeyrî, Ebu’l-Kâsım Abdülkerim b. Hevâzin (ö. 465/1072). er-Risâletü’l-kuşeyriyye. Thk. Abdulhalîm Mahmûd-Mahmûd b. eş-Şerîf. Kâhire: Dâru’ş-şa‘b, 1989.
• Kuşeyrî, Ebu’l-Kâsım Abdülkerim b. Hevâzin (ö. 465/1072). Risâletü tertîbi’s-sülûk. (er-Resâilü’l-Kuşeyriyye içinde). Nşr. Muhammed Hasan. Beyrut, ts.
• Kübrâ, Necmüddîn. Usûlü’l-aşere. (Fevâihu’l-cemâl ve fevâtihu’l celâl içinde). Haz. Yusuf Zeydan. Kahire: Dâr-u Saâdi’s-Sabâh, 1993, 90-95.
• Öngören, Reşat. “Bir Bilgi Kaynağı Olarak Tasavvufta Keşfin Değeri” İÜİFD, 5, (2002): 85-96.
• Sezgin, Fuat. Târîhü’t-türâsi’l-Arabî. Trc. Mahmûd Fehmî Hicâzî. Riyad: y.y., 1991.
• Subkî, Tâcüddîn. Tabakâtü’ş-şâfiiyyeti’l-kübrâ. Thk. Abdülfettâh Muhammed el-Hulû - Mahmûd Muhammed et-Tanâhî. 10 cilt. Kahire: Dâru İhyâi’l-kütübi’l-arabiyye, 1964.
• Sühreverdî, Ebû Hafs Ömer (ö. 632/1234). Kitabu Avârifi’l-ma’ârif. Beyrut, y.y., 1966.
• Sülemî, Ebû Abdirrahmân Muhammed b. el-Hüseyin (ö. 412/1021). Tabakâtu’s-Sûfiyye, Thk. Abdulkâdir Atâ. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-ilmiyye, 2003.
• Sviri, Sara. “İlk Dönem Tasavvuf Kültüründe Melâmetiyye Hareketi ve Hakîm Tirmizî”. Çev. Salih Çift. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 4/11, (2003): 445-468.
• Şa‘rânî, Abdulvehhâb (ö. 1565). el-Envâru’l-kudsiyye fî ma‘rifeti kavâidi’s-sûfiyye. Thk. Tahâ Abdulbâkî Surûr-Muhammed Îd eş-Şâfî. 2 cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-ilmiyye, 1988.
• Tûsî, Ebû Nasr Serrâc (378/988). el-Lüma‘. Thk. Abdulhalîm Mahmûd Tâhâ-Abdulbâkî Surûr. Kâhire: Dârü’l-Kütübi’l-Hadîs, 1960.
• Tirmizî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ali el- Hakîm (ö. 320/932). Büdüvvü şe’n. Thk. Osman Yahya. Beyrut: y.y., 1965.
• Tirmizî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ali el-Hakîm (ö. 320/932). Keyfiyyetü’s-süluk ilâ Rabbi’l-âlemin ve yelîhi beyânü’l-fark ve’s-sadr ve’l-fuâd ve’l-lübb ve yelîhi menâzilü’l-kurbe ve yelîhi isbâtü’l-i‘leli’ş-şer‘iyye. Thk. Âsım İbrâhîm el-Kıyyâlî. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1971, 10-22.
• Tirmizî, eş-Şeyh Ebî Abdullah Muhammed b. Ali b. el-Hasen el-Hakîm (ö. 320/932). Kitâbu Hatmi’l-evliyâ, Thk. Osman Yahyâ. Beyrut: Buhûs ve Dirâsât, ts.
• Tirmizî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ali el- Hakîm (ö. 320/932). Risâletü key-fiyyeti’s-sülûk ilâ Rabbi’l-âlemîn. Thk. Abdürrahîm es-Sâyih. Kâhire: ed-Dârü’l-Mısriyyetü’l-Lübnâniyye, 1993.