Sûre Faziletleri Bağlamında Ölülere Yâsîn Okunmasıyla İlgili Hadisin Değerlendirilmesi

Yıl 2020, Sayı: 48, 455 - 482, 20.06.2020

Mustafa Cihad Bakkal

https://doi.org/10.17120/omuifd.702424

Öz

Ölüm, Kur’ân’da da belirtildiği üzere her canlının tadacağı kaçınılmaz bir gerçektir. İnsanlar, çoğu zaman dinî bazen de psikolojik sâiklerle hayatlarını kaybeden yakınlarını yâd etme ihtiyacı hissederler. Bu nedenle farklı dinlerde ve kültürlerde ölen kişinin ardından merasimler ve anma törenleri düzenlenmektedir. İslâm dininde de ölüler için bir görev olarak yerine getirilen yıkama, kefenleme ve defin işlemlerinin yanı sıra onların ruhları için Kur’ân okuma ve özellikle de Yâsîn sûresini okuma geçmişten günümüze kadar uzanan bir gelenektir.

Bu çalışmada ölülere Yâsîn okuma uygulamasının dinî boyutu araştırılacak, bilhassa konuyla doğrudan alakası olan ve muteber kaynaklarda yer alan “Ölülerinize Yâsîn okuyunuz” hadisi üzerinde durulacaktır. Söz konusu hadis, sened ve metin yönünden tahlil edilecek; ayrıca konu hakkındaki tartışmalara yer verilerek değerlendirmeler yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ölülere Yâsîn Okuma, Kur’ân, Fezâil, Yâsîn, Hadis, Tenkid, Ölülere Yâsîn Okuma

The Evaluation of Hadith on the Reciting the Surah ‘Yasin’ for the Deads in the Context of Surah Virtues

Öz

Death is an inevitable fact that every living being will taste as stated in the Qur’an.Due to religious and sometimes psychological motives, people often feel the need to memorialize their relatives who lost their lives. For this reason, ceremonies and commemorations are held in different religions and cultures after the death. The duties fulfilled in Islam have not only been to wash, shroud  and to bury the body of a dead person but also to recite the Qur’an, especially  the surah ‘Yasin’ ,which has been a tradition from past to present, for their souls.

In this study, the religious dimension of the reciting the surah ‘Yasin’ for the dead will be discussed. “Recite the Yasin upon your deads”, which is directly related to the subject and cited from reliable sources, is the hadith that will beanalyzed specifically in terms of sanadand matnalongside the discussions and evaluations related to it. 

Anahtar Kelimeler

Qur’an, Virtues, Yasin, Hadith, Criticism, Reciting the Yasin upon the Dead

Kaynakça

• Abbâd, Abdü’l-Muhsin. Şerhu süneni Ebî Dâvud. b.y: y.y., ts. https://archive.org/stream/Ibn3abbad_Sonan_AbDaoud/Abbad002#page/n1977/mode/2up (Erişim 20.02.2020)
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh eş-Şeybânî. Müsned. 6 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları-Dâru Sahnûn, 2. Basım, 1413/1992.
• _________, Müsnedü’l-İmâm Ahmed b. Hanbel, thk ve thrc. Şuayb el-Arnaût vd. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1999/1420.
• Ali Kârî, Ebü’l-Hasan Nureddin Ali b. Sultan Muhammed. Mirkâtü’l-mefâtih şerhu mişkati’l-mesâbih. thk. Cemal Aytânî. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1422/2001.
• Aydemir, Abdullah. “Fezâilü’l-Kur’ân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/532-533. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 8. Basım, 2015.
• Aynî, Bedruddîn Ebû Muhammed Mahmud b. Ahmed. Şerhu Süneni Ebî Dâvud. thk. Hâlid b. İbrahim el-Mısrî. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1. Basım, 1999.
• Ba‘lî, Ali b. Muhammed b. Abbas. el-Ahbârü’l-ilmiyye mine’l-ihtiyarâti’l-fıkhiyye li-Şeyhi’l-İslâm İbn Teymiyye. thk. Ahmed b. Muhammed b. Hasan el-Halil. Riyad: Dâru’l-Âsıme, 1418/1998.
• Begavî, Ebû Muhammed Hüseyn b. Mesûd. Tefsîru’l-Begavî (Meâlimü’t-tenzîl), 8 Cilt. Riyad: Dâru Tayyibe, 4. Basım, 1418/1997.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn. es-Sünenü’l-Kübrâ. thk. Mustafa Abdülkadir Atâ. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Basım. 1424/2003.
• ______, Şuabü’l-imân, thk. Abdülali Abdülhamîd Hâmid vd. 14 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Ruşd, 1. Basım, 1403/2003.
• Bikâî, Ebü’l-Hasen Burhânüddîn İbrahim b. Ömer b. Hasan. Nazmü’d-dürer fî tenâsübi’l-âyât ve’s-süver. 22 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, ts.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâil. el-Câmiu’s-sahîh. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları-Dâru Sahnûn, 2. Basım, 1413/1992.
• Bulut, Ali. Ebû ‘Ubeyd Kâsım b. Sellâm’ın Kitâbu Fezâili’l-Kur’ân’ı -Bir Kavram ve Eser İncelemesi-. Ankara: Fecr Yayınları, 2018.
• Bursevî, İsmâil Hakkı. Tefsîru Rûhi’l-Beyân. 10 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Bûsîrî, Ahmed b. Ebu Bekr b. İsmail. İthâfu’l-hıyerati’l-mehera bi zevâidi’l-mesânîdi’l-‘aşera. 9 Cilt. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1. Basım, 1420/1999.
• Cârullâh Abdüsselâm b. Sâlih. Fezâilü’l-Kur’âni’l-Kerîm. Riyad: Dâru’t-Tedmûriyye, 1. Basım, 1419/2008.
• Çakan, İsmail Lütfi. “Ebû Osmân en-Nehdî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/210. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Dartma, Bahattin. “Kur’ân’ın Dirilere de Ölülere de Fayda Veren Çok Yönlü İlahi Bir Mesaj Oluşu Üzerine”. Araşan Sosyal Bilimler Enstitüsü İlmî Dergisi. 7-8 (2009), 17-31.
• Ebû Dâvud, Süleyman b. el-Eş’as Sicistânî. Sünen. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları-Dâru Sahnûn, 2. Basım, 1413/1992.
• Ebü’l-Fazl Râzî, Abdurrahmân. Fezâilü’l-Kur’ân ve Tilâvetühu. thk. Âmir Hasan Sabri. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1. Basım, 1415/1994.
• Efendioğlu, Mehmet. “Münkatı‘”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/12-13. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Elbânî, Muhammed Nâsırüddîn. İrvâü’l-galîl fî tahrîci ehâdîsi menâri’s-sebîl. 9 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1. Basım, 1399/1979.
• ______, Silsiletü ehâdîsi’l-zaîfe ve’l-mevzûa ve eseruhe’s-seyyiü fi’l-ümme. 14 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-Meârif, 1412/1992.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’ân Dili, haz. Ahmet Altıntepe vd., 10 Cilt. İstanbul: Yenda Yayınları, 2001.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. İhyâu ‘ulûmi’d-dîn. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1. Basım, 1426/2005.
• Hatîb Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali. Târîhu Bağdâd. thk. Mustafa Abdülkadir Atâ. 24 Cilt. Beyrut-Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1425/2004.
• İbn Balabân, Emîr Alâüddîn Ali. Sahîh-u İbn Hibbân bi tertîbi İbn Balabân. thk. Şuayb el-Arnaût. 18 Cilt. Beyrut: Müessetü’r-Risâle, 2. Basım, 1994.
• İbn Kayyım Cevziyye, Ebû Abdillâh. er-Rûh. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1986.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmâil b. Kesîr el-Kuraşî ed-Dımeşkî. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. 4 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1. Basım, 1408/1988.
• İbn Hacer Askalânî, Ebü’l-Fadl Ahmed b. Ali. Takrîbü’t-Tehzîb. Suriye-Haleb: Dâru’r-Raşîd, 4. Basım, 1996.
• ______, el-Telhîsu’l-habîr fî tahrîci ehâdîsi’r-râfii’l-kebîr. thk. Hasan b. Abbâs b. Kutub. 4 Cilt. b.y: Müessetü Kurtuba, 1. Basım, 1416/1995.
• ______, Lisânü’l-mîzân. 10 Cilt. Beyrut-Lübnan: Mektebü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 1. Basım, 1422/2003.
• İbn Kudâme, Şemsüddîn Ebü’l-Ferec Abdurrahmân b. Amr Makdisî. eş-Şerhu’l-kebîr alâ metni’l-mukni‘. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, ts.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd. Sünen. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları-Dâru Sahnûn, 2. Basım, 1413/1992.
• İbn Nukta, Ebû Bekr Muhammed b. Abdi’l-Ğınâ. Kitâbü’t-Takyîd li-ma‘rifeti’r-ruvât ve’s-sünen ve’l-mesânîd. 2 Cilt. Hindistan: Meclisü Dâirati’l-Maârifi’l-Osmânî, 1. Basım, 1403/1983.
• İbnü’l-Kattân, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Abdilmelik. Beyânü’l-vehmi ve’l-îhâmi’l-vâki‘în fî kitâbi’l-ahkâm. thk. Hüseyin Âyt Saîd. 6 Cilt. Riyad: Dâru Tayyibe, 1. Basım, 1998. İbnü’l-Mülakkin, Sirâcüddîn Ebû Hafs Ömer b. Ali el-Mısrî. el-Bedru’l-münîr fî ehâdîsi ve’l-âsâri’l-vâki‘a fî şerhi’l-kebîr. 10 Cilt. Riyad: Dâru’l-Hicre, 1. Basım 2004.
• Karakış, Mahmut. Yasin Sûresiyle İlgili Rivayetler ve Değerlendirilmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisan Tezi, 2012.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. el-Câmi‘ li ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 22 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle,1. Basım, 1427/2006. Mizzî, Cemâlüddîn Ebû Haccâc Yusuf. Tehzîbü’l-kemâl fî esmâi’r-ricâl. thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. 35 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1992.
• Mübârekfûrî, Ebü’l-Ulâ Muhammed b. Abdurrahmân b. Abdurrahîm. Tuhfetü’l-ahvezî bi şerhi câmii’t-Tirmizî. haz. Abdurrahmân Muhammed Osman. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Münâvî, Muhammed Abdurraûf. Feyzü’l-kadîr şerhu’l-câmiu’s-sağîr. 6 Cilt. Beyrut-Lübnan: Dâru’l-Ma‘rife, 2. Basım, 1391/1972.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc. el-Câmiu’s-sahîh. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları-Dâru Sahnûn, 2. Basım, 1413/1992.
• Müstağfirî, Ca‘fer b. Muhammed. Fezâilü’l-Kur’ân. thk ve thrc. Ahmed b. Fâris es-Sellûm. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1. Basım, 1426/2006.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb. Sünen, 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları-Dâru Sahnûn, 2. Basım, 1413/1992.
• ______, es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Hasan Abdülmün‘im Şelebî. 12 Cilt. Beyrut-Lübnan: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 2001.
• ______, Fezâilü’l-Kur’ân. thk. Fârûk Hamâde. Beyrut: Dâru İhyâi’l-Ulûm, 2. Basım,1414/1992.
• Özel, Mustafa. “Ölünün Ardından Kur’ân-ı Kerîm Okunmasının Dini Dayanakları”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 7 (Nisan 2006), 477-486.
• Râzî, Fahruddîn Muhammed b. Ömer. et-Tefsîru’l-kebîr (Mefâtîhu’l-gayb). 32 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1425/2004.
• Reşid Rızâ, Muhammed. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Hakîm (Tefsîru’l-menâr). 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2. Basım, 1393/1973.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-tefâsîr. Beyrut: Dâru’l-Cîl, ts. Sa‘lebî, Ebû İshak Ahmed. el-Keşf ve’l-beyân (Tefsîru’s-Sa‘lebî). thk. Ebû Muhammed b. Âşûr. 10 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1. Basım, 1422/2002.
• San‘ânî, Muhammed b. İsmail. Sübülü’s-selâm şerhu bülûgi’l-merâm. thk. Muhammed Nâsirüddîn el-Elbânî. 5 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-Maârif, 1. Basım, 2006.
• Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. ed-Dürru’l-mensûr fi’t-tefsîr bi’l-me’sûr. thk. Abdullah Abdülmuhsin et-Türkî. 15 Cilt. Kahire: Merkezü Hicr li’l-Buhûs ve’d-Dirâseti’l-Arabiyye ve’l-İslâmiyye, 1. Basım, 1424/2003.
• ______, Şerhu’s-sudûr bi şerhi hâli’l-mevtâ ve’l-kubûr. Cidde: Dâru’l-Medenî, 1985.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed. Neylü’l-evtâr şerhu münteka’l-ahbâr. haz. Râid b. Sabrî b. Ebî Alfe. Amman: Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, 2004.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed. Mu‘cemü’l-kebîr. thk. Hamdi Abdülmecîd es-Selefî. 25 Cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiye, ts.
• Tayâlisî, Süleyman b. Dâvud b. Cârûd. Müsnedü Ebî Dâvud et-Tayâlisî. thk. Muhammed b. Abdülmuhsin et-Türkî. 4 Cilt. Cîze: Dâru Hicr li’t-Tıbâa ve’n-Neşr, 1. Basım, 1420/1999.
• Tîbî, Ebû Muhammed Şerefüddîn Hüseyn b. Abdillâh b. Muhammed. Şerhu’t-Tîbî ale’l-mişkât=el-Kâşif an hakâiki’s-sünen. thk. Addülhamîd Hindâvî. 13 Cilt. Riyad: Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, 1. Basım, 1417/1997.
• Tirmizî, Ebû İsa, Muhammed b. İsa. Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları-Dâru Sahnûn, 2. Basım, 1413/1992.
• Türbüştî, Ebû Abdullah Fazlullah b. Hasan b. Hüseyin. Kitâbü’l-müyesser fî şerhi mesâbihi’s-sünne. thk. Abdülhamîd Ahmed Hindavî. 4 Cilt. Mekke: Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, 2. Basım, 1429/2008.
• Wensinck, A.J. el-Mu‘cemü’l-müfehres li elfâzı’l-hadîsi’n-nebevî. Leiden: Mektebetü Berîl, 1936.
• Zehebî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed. Mîzânü’l-i’tidâl fî nakdi’r-ricâl. thk. Ali Muhammed el-Bicâvî. 4 Cilt. Beyrut-Lübnan: Dâru’l-Ma‘rife, ts.