Kur’ân’ın Cem‘İ Meselesine Süyûtî Vechesinden Bir Bakış

Yıl 2020, Sayı: 48, 139 - 168, 20.06.2020

Yaşar Akaslan

https://doi.org/10.17120/omuifd.707177

Öz

Kur’ân’ın cem‘i, Kur’ân ve kıraat tarihinin önemli mevzularından birisidir. Vahyin metinleşmesi bağlamında fikir beyan eden âlimler, üzerinde farklı değerlendirmelerin olduğu Kur’ân’ın cem‘i meselesini, muhtelif rivâyetler ışığında irdelemişlerdir. Özellikle oryantalistlerin ilgisini çeken ve istismara açık bir konu gibi duran Kur’ân’ın derlenmesi hakkındaki mevcut rivâyetler, kaynaklarda oldukça tafsilatlı ele alınmıştır. Esasen farklı tanım ve boyutları bulunan cem‘ kavramının mahiyetine dair yapılagelen tartışmalar meseleyi geniş çaplı ele almayı zorunlu kılmıştır. Gerek mevzu hakkındaki rivâyetlere gerekse şahsî değerlendirmelerine yer veren Süyûtî bu bağlamda literatürde önemli yer tutmuştur. Zira kendisinden istifade edilen bir kaynak olarak Süyûtî, gerek oryantalistler gerekse Müslümanlar için önemli referans olmuştur. Bu itibarla çalışmada birbirinden farklı rivâyetleri ele alan Süyûtî’ninKur’ân’ın cem‘i meselesine bakışı incelenecektir. 

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, Süyûtî, mushaf, cem‘

A View From Suyuti’s Perspective on the İssue “Compilation of Qur’an”

Öz

The compilation of the Qur’an, it is one of the important subjects in the history of the Qur’an and Qiraat. Scholars speaking in the context of the text of revelation, have examined the compilation of the Qur’an which has different information on the Qur’an in the light of different narratives. Rumors about the compilation of the Qur’an, which attracted the attention of orientalists, sources in a rather voluminous way. In fact, discussions on the nature of the concept of compilation with different definitions and dimensions have necessitated large diameteraddressing this question. Suyuti, which includes both the relevant narratives about the subject matter and his personal evaluations, holds an important place in the literature in this context. As a resource benefiting, Suyuti has been an important reference for both orientalists and Muslims. In this respect, in this study, Suyuti’s view of the Qur’an’s compilation issue, which deals with different narratives, will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Qur’an, Suyuti, Mushaf, Compilation, Lettering

Kaynakça

• Alemdar, Yusuf. “Kıraatlerin Oluşumu Bağlamında Kur’ân’ın Cem‘i Konusuna Yeni(den) Bir Bakış”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7 (2003), 219-248.
• Aliyyü’l-İmam, Ahmed. Tarih ve Dilbilimi Kaynakları Işığında Kur’ân’ın 10 Kıraati. Çev. Süleyman Gündüz. İstanbul: İnkılâb Yayınları, 2010.
• Altıkulaç, Tayyar. Günümüze Ulaşan Mesâhif-i Kadîme: İlk Mushaflar Üzerine Bir İnceleme. İstanbul: IRCICA, 2015.
• Âlûsî, Şihâbüddîn Mahmûd. Rûhu’l-me‘ânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-azîm ve’s-seb‘i’l-mesânî. Beyrut: ts.
• A‘zamî, Muhammed Mustafa. Vahyedilişinden Derlenişine Kur’ân Tarihi. Çev. Ömer Türker-Fatih Serenli. İstanbul: İz Yayınları, 2006.
• Balcı, İsrafil. Sâdık Halife Hz. Ebû Bekir. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• Balcı, İsrafil. Vahyin Gölgesinde Siyer (Mekke Dönemi I). Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2018.
• Blachère, Régis. Introduction au Coran. Paris: Librairie Orientale et Americaine. 1947.
• Çubukçu, Asri. “Huzeyme b. Sâbit”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18: 436. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Dânî, Ebû Amr Osman b. Saîd. el-Mukni‘ fî resmi’l-mesâhifi’l-emsâr. Thk. Muhammed Sâdık Kamhâvî. Kahire: Mektebetü’l-Külliyyâti’l-Ezheriyye, 1978.
• Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîru’l-hadîs. Kahire: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 2008.
• Ebû Nu‘aym, Ahmed b. Abdillah b. İshâk. Hilyetü’l-evliyâ ve tabakâtü’l-asfiyâ. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1996.
• Ebû Şâme, Şihâbüddîn Abdurrahman Makdisî. el-Mürşidü’l-vecîz. Thk. Tayyar Altıkulaç. İstanbul: TDV Yayınları, 1986.
• Efendioğlu, Mehmet. “Munkatı‘”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32: 12-13. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Ezherî, Ebû Mansûr. Tezhîbü’l-lüğa. Thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn-Muhammed Ali Neccâr. Kahire: 1979.
• Hamidullah, Muhammed. Kur’ân-ı Kerim Tarihi. Çev. Abdülaziz Hatip-Mahmut Kanık. İstanbul: Beyan Yayınları, 2000.
• İbn Abdilberr, Ebû Ömer Cemâleddîn Yûsuf Nemerî. el-İsti‘âb fî ma‘rifeti’l-ashâb. Tashih-Tahric Âdil Mürşid. Amman: Dâru’l-A‘lâm, 2002.
• İbn Ebî Dâvûd, Ebû Bekr Abdullah b. Süleyman b. Eş‘as Sicistânî. Kitâbü’l-Mesâhif. Thk. Muhammed b. Abduh. Kahire: Fârûku’l-Hedisiyye, 2002.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İmâdüddîn İsmail b. Ömer. Fedâilü’l-Kur’ân. Nşr. Ebû İshak Huveynî. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, 1416.
• İbn Sa‘d, Muhammed Ebû Abdillah. Tabakâtü’l-kübrâ. Beyrut: 1957.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed. en-Neşr fi’l-kırââti’l-‘aşr. Thk. Ali b. Muhammed Dabbâ‘. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzeddîn Ali b. Muhammed. Üsdü’l-ğâbe fî ma‘rifeti’s-sahâbe. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2012.
• İbnü’l-‘İmâd, Ebü’l-Felah Abdülhayy. Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb. Thk. Abdülkadir Arnavut-Mahmûd Arnavut. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1988.
• Kâsım b. Sellâm, Ebû Ubeyd. Fedâilü’l-Kur’ân. Thk. Mervân Atıyye-Muhsin Harâbe-Vefâ Takıyyüddîn. Beyrut: Dâru İbn Kesir, 1995.
• Kayhan, Veli. Kur’ân Vahyinin Yazıldığı İlk Malzeme. İstanbul: İFAV Yayınları, 2014.
• Kehhâle, Ömer Rızâ. Mu‘cemu’l-müellifîn: Terâcimu musannifi’l-kütübi’l-‘Arabiyye. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1993.
• Nîsâbûrî, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdillâh Hâkim. el-Müstedrek ‘ale’s-Sahihayn. Dirâse-Thk. Mustafa Abdülkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• Önkal, Ahmet. “Bi’rimaûne”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6: 195-196. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Özkan, Halit. “Süyûtî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38: 188-198. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Özsoy, Abdülvahap. “Hz. Ebû Bekir Dönemi Kur’ân’ın Cem‘i Faaliyetinde İki Şahit İstenmesiyle Alakalı Rivâyetin Kaynak Değeri”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 43 (2015), 104-138.
• Özşenel, Mehmet. “Sâlim Mevlâ Ebû Huzeyfe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36: 49-50. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Öztürk, Mustafa-Ünsal, Hadiye. Kur’ân Tarihi. Ankara: Ankara Okulu, 2016.
• Râğıb Isfehânî, Hüseyin b. Mufaddal. el-Müfredât fî ğarîbi’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Seyyid Kîlânî. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1961.
• Sâlih, Subhi. Mebâhis fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyin, 2009.
• Sehâvî, Ebü’l-Hasen Alemüddîn. Cemâlü’l-kurrâ ve kemâlü’l-ikrâ. Thk. Ali Hüseyin Bevvâb. Mekke: Mektebetü’t-Türâs, 1987.
• Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed. ed-Dav’ü’l-lâmi‘ li ehli’l-karni’t-tâsi‘. Beyrut: Dâru’l-Cîl, ts.
• Süyûtî, Ebü’l-Fadl Celâlüddîn Abdurrahman. ed-Dürrü’l-mensûr fi’t-tefsîr bi’l-me’sûr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2011.
• Süyûtî, Ebü’l-Fadl Celâlüddîn Abdurrahman. el-İtkân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. Thk. Şuayb Arnavut. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2008.
• Şen, Ziya. Kur’ân’ın Metinleşme Süreci. İstanbul: Ensar Yayınları, 2007.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân. Beyrut: 1985, ts.
• Vâkıdî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer. Kitâbü’r-ridde. Thk. Yahya Cübûrî. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1990.
• Zarzûr, Adnân. ‘Ulûmü’l-Kur’ân medhal ilâ tefsîri’l-Kur’ân ve beyânü i‘câzih. Beyrut: Mektebetü’l-İslâmiyye, 1991.
• Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ. thk. Şuayb Arnavut-Hüseyin Esed. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1982.
• Zerkeşî, Bedruddîn Abdullah. el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrahim. Kahire: Mektebetü Dâru’t-Türâs, 1957.
• Zeydân, Corcî. Târîhu’t-temeddüni’l-İslâmî. Beyrut: ts.
• Zürkânî, Muhammed Abdülazîm. Menâhilü’l-‘irfân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. Thk. Fevvâz Ahmed. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 1995.