Suçluluk, Pişmanlık ve Günahkarlığın Kapsamı ve Diğer Yakın Kavramlarla İlişkisi

Yıl 2020, Sayı: 49, 497 - 529, 15.12.2020

Nida Özdemir , Sevde Düzgüner

https://doi.org/10.17120/omuifd.798703

Cited By: 6

Öz

Suçluluk ve pişmanlık kavramları birbirleri ile bağlantılı olan, zaman zaman birbirlerinin yerine kullanılan ve karıştırılan iki farklı kavramdır. Günahkarlık ise bireyin dini hayatında yaşadığı pişmanlık ve suçluluk hisleridir. Suçluluk, pişmanlık ve günahkarlık çeşitli disiplinlerde farklı şekilde değerlendirilip ele alınsa da bu çalışmada özellikle psikolojik açıdan incelenmiştir. Teorik bir zeminde hazırlanan makalede suçluluk, pişmanlık ve günahkarlığın sadece birer duygu olmadığı, duygu-düşünce-davranışların hepsini etkileyen birer tecrübe olduğu ileri sürülmektedir. Ayrıca genelde psikoloji, özelde ise din psikolojisi alanındaki teorik, araştırma ve uygulamaya dayalı çalışmaların sağlam zemine oturması için kavramsal netliğe ihtiyaç vardır. Bu çalışmada suçluluk, pişmanlık ve günahkârlığın kavramsal yapısı incelenerek aralarında benzeyen ve farklılaşan yönler tespit edilmiş ve bu yaşantılara götüren durumlar değerlendirilmiştir. Bu kavramların, utanç, hayal kırıklığı, ayıp, kuşku, çelişki, öz-değer kaybı ve kaygı gibi yakın kavramlar arasındaki yeri netleştirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din psikolojisi, suçluluk, pişmanlık, günahkarlık

The Scope of Guilty, Regret, and Sinfulness from Psychologi-cal Perspective and Their Place Among Close Concepts

Öz

Although guilt and regret are used interchangeably in the literature, they are two different but interrelated concepts. Sinfulness, on the other hand, is the feeling of regret and guilt that a person experiences in his/her religious life. Although guilt, regret, and sinfulness are investigated in various disciplines, this article approaches these concepts from a psychological perspective. Since conceptual clarity is essential for the theory, research, and application-based studies in psychology and psychology of religion, this article discusses the scope and borders of these concepts. In this theoretical article, it is claimed that guilt, regret, and sinfulness are not just emotions, but experiences that affect feelings, thoughts, and, behaviors. Examining the conceptual background of guilt, regret, and sinfulness, this study aims to determine the similar and different aspects of them and to evaluate the circumstances leading to these experiences. The place of these concepts among close concepts such as shame, disappointment, doubt, dissonance, loss of self-esteem, and anxiety are tried to be clarified as well. 

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Guilt, Regret, Sinfulness, Religion, Emotion.

Kaynakça

• Arıcı, Handan. Kur'an'da Pişmanlık Psikolojisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Aslan, Nebile. Dini İman, Suç ve Tevbe İlişkisi. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sos-yal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1992.
• Ayten, Ali. Psikoloji ve Din. İstanbul: İz Yayıncılık, 2012.
• Ayten, Ali. Erdeme Dönüş. İstanbul: İz Yayıncılık, 2014.
• Ayten, Ali. - Düzgüner, Sevde. Tasavvuf Psikolojisine Giriş. İstanbul: Sufi Kitap, 2017.
• Ayverdi, İlhan. - Topaloğlu, Ahmet. Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Lugatı, 2007.
• Budak, Selçuk. Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2005.
• Camille, Nathalie. vd. "The Involvement of the Orbitofrontal Cortex in the Experience of Regret". www.sciencemag.org, 2004.
• Cirhinlioğlu, Fatma Gül. Üniversite Öğrencilerinde Utanç Eğilimi, Dini Yönelim-ler, Benlik Kurguları ve Psikolojik İyilik Hali Arasındaki İlişkiler. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2006.
• Cüceloğlu, Doğan. İçimizdeki Çocuk. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2016.
• Çağrıcı, Mustafa. "Ayıp". Diyanet İslam Ansiklopedisi. 4/247-248. İstanbul: Tür-kiye Diyanet Vakfı, 1991.
• Çayır, Celal. "Ergenlerin Dini İnanç, Şüphe ve Dini Tutumları Üzerine Bir Araş-tırma". Bilimname Düşünce Platformu Dergisi 2 (2014), 59-88.
• Çuhadaroğlu, Füsun. Adolesanlarda Öz-değer Duygusu ve Çeşitli Psikopatolojik Durumlarla İlişkisi. www.dusunenadamdergisi.org. 1986.
• Dağkurs, Arzu. Türkiye'de Suçluluk ve Utanç Üzerine Yapılan Araştırmaların Sistematik Değerlendirilmesi. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bi-limler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Deniz, Sultan. Kur'an'da Günah Kavramının Psiko-Semantik Açıdan İncelenmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• Dinçer, Duygu. Üniversite Öğrencilerinin Suçluluk ve Utanç Kavramlarının İnce-lenmesi. Muğla: Muğla Sıtkı Kocaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensti-tüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Doğan, Mehmet. Doğan Büyük Türkçe Sözlük. Ankara: Vadi Yayınları, 15. Ba-sım, 2001.
• Dost, Ayfer. - Yağmurlu, Bilge. "Suçluluk ile Utanç Duygularının Kavramsallaş-tırmasına İlişkin Sorunlar". Türk Psikoloji Yazıları 9/17 (2006) 38-52.
• Enç, Mithat. Ruhbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1980.
• Engin, Büşra. Tüketici Karar Alma Süresinde Pişmanlık ve Türkiye’de Esnek İade Politikalarının Uygulanabilirliği: Hazır Giyim Sektörü Üzerine Bir İnceleme. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
• Eroğlu, Yüksel. Koşullu Öz-Değer, Riskli İnternet Davranışları ve Siber Zorbalık, Mağduriyet Arasında İlişkinin İncelenmesi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Fırat, Erdoğan, Şahsiyet Gelişmesinde Tevbenin Fonksiyonu, Ankara: Yayınlan-mamış Doçentlik Tezi, 1992.
• Freud, Sigmund. Totem ve Tabu. çev. Niyazi Berkes. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1971.
• Freud, Sigmund. Uygarlık, Din ve Toplum. çev. Selçuk Budak. Ankara: Öteki Psikoloji, 4.Basım, 1999.
• Fromm, Erich. Erdem ve Mutluluk. çev. Ayda Yörükan. İstanbul: İş Bankası Kül-tür Yayınları, 2.Basım, 1994.
• Fromm, Erich. Sahip Olmak ya da Olmak. çev. Aydın Arıtan. İstanbul: Arıtan Ya-yınevi, 2003.
• Geerıg, Richard. - Zımbardo, Philip. Psikoloji ve Yaşam Psikolojiye Giriş. çev. Gamze Sart. İstanbul: Nobel Yayıncılık, 19.Basım, 2012.
• Gılovıch, Thomas. vd. "Varieties of Regret: A Debate and Partial Resolution". Psychological Review (1998) 602-605.
• Güler, Özlem. Tanrı’ya Yönelik Atıflar, Benlik Algısı ve Günahkarlık Duygusu (Yetişkin Örneklem). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensti-tüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Horney, Karen. Psikanalizde Yeni Yollar. çev. Selçuk Budak. İstanbul: Öteki Psi-koloji Dizisi, 4.Basım, 2006.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 3.Basım, 1998.
• Hökelekli, Hayati. İslam Psikoloji Yazıları. İstanbul: Dem Yayınları, 2009.
• Kahraman, Ferruh. "İslam İnancında Günah, Günah Çeşitleri Kişiyi Günah İş-lemeye Sevkeden Faktörler". Usul İslam Araştırmaları Dergisi (2007) 139-168.
• Kağıtçıbaşı, Çiğdem. Günümüz İnsan ve İnsanlar. İstanbul: Erdem Yayınevi, 15.Basım, 2013.
• Karaca, Faruk. Din Psikolojisi. Trabzon: Eser Ofset Matbaacılık, 2011.
• Karakaş, Sibel.www.psikolojisozlugu.com/emotion-duygu, 2018.
• Karataş, Zeynep. "Lise Öğrencilerinin Suçluluk ve Utanç Puanlarının Disiplin Cezası Alıp Almama ve Cinsiyetleri Açısından İncelenmesi". Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4/2 (2008) 103-114.
• Kılıç, Sadık. Kur’ân’da Günah Kavramı. Konya: Hibaş Yayınları,1994.
• Kısa, Cihad. "Söz Olur: I Ontik ve Moral Vicdan". İnternational Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, (2015) 751-770.
• Köse, Ali. Freud ve Din. İstanbul: İz Yayıncılık, 4.Basım, 2012.
• Kula, Tahsin. Ergenlerde Dini Düşüncede Yaşanan Güçlükler (Bir Diyarbakır Ör-neklemi). Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yük-sek Lisans Tezi, 2006.
• Kula, Tahsin. Ergenlerde Öfke Duygusu; Benlik Algısı, Tanrı Algısı, Suçluluk ve Utanç Duyguları Açısından Bir Değerlendirme (Diyarbakır Örneklemi). An-kara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012.
• Maslow, Abraham. İnsan Olmanın Psikolojisi. çev. Okhan Gündüz. İstanbul: Ku-raldışı Yayıncılık, 2001.
• Özmen, Erol. Kendini Tanıma Rehberi. http://www.psikoloji.web.tr/sucluluk.html, 2011.
• Öztürk, Özlem. İstanbul H Tipi Cezaevinde Kalan Ergenlerde Suçluluk-Utanç Duy-gusunun Değerlendirilmesi. Zonguldak: Karabük Üniversitesi Sosyal Bi-limler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• Peker, Hüseyin. Din Psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2003.
• Reber, Arthur. vd. The Pengiun Dictionary of Psychology. Pengiun Books, 1985.
• Schulz, Kathryn. Dont regret regret. https://www.ted.com/talks/kathryn schulz_don_t_regret_regret, 2011.
• Sığrı, Ünsal. vd. "Çalışanlarda Suçluluk ve Utanç Duygusunun Cinsiyet-Yaş Durumuna Göre Mukayesesi ve Örgütlerde Utanç Yönetiminin Kulla-nılması". Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 11/1 (2010) 71-85.
• Tarhan, Nevzat. Duyguların Psikolojisi ve Duygusal Zeka. İstanbul: Timaş Yayın-ları, 20.Basım, 2017.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri. www.tdk.gov.tr.
• Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu, 10.Basım, 2005.
• Vergote, Antoine. Din İnanç ve İnançsızlık. İstanbul: Marmara Üniversitesi İla-hiyat Vakfı Yayınları, 1999.
• Yapıcı, Asım. Dini Yaşayışta Tövbeye Din Psikolojik Bir Yaklaşım. Kayseri: Erci-yes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1996.
• Zeelenberg, Marcel. vd. "Consequences of regret aversion: Effect of Expected Feadback on Risky Decision Making". Organızatıonal Behavıor and Human Decısıon Processes. 65/2 (1996), 148-158.
• Zeelenberg, Marcel. "The Use of Crying Over Spilled Milk: A note on the Rati-onality and Functionality of Regret". Phılosophıcal Psychology, (1999) 325-340.
• Zeelenberg, Marcel. vd. "On Bad Decisions and Disconfirmed Expectancies: The Pyschology of Regret and Disappointment". Cognıtıon and Emotıon, 14/4 (2000) 521-541.
• Zeelenberg, Marcel. vd. "The Inaction Effect in the Psychology of Regret". Jour-nal of Personality and Social Psychology, (2002) 314-327.
• Zeelenberg, Marcel. - Pieters, Rik. “A Teory of Regret Regulation”. Journal of Consumer Psychology, (2007) 3-18.