Fransız Oryantalist Jean Gagnier’in (1670-1740) Hz. Peygamber’i Mükemmel Bir Doktor Olarak Nitelemesi ve Tıbb-ı Nebevî Hakkındaki Değerlendirmeleri

Yıl 2021, Sayı: 50, 175 - 199, 24.06.2021

Sabri Çap

https://doi.org/10.17120/omuifd.867459

Öz

Hz. Peygamber’in sağlığın korunması, tıp ve tedavi hakkındaki tavsiye ve uygulamalarına dair rivayetler bazı hadis literatüründe Kitâbü’t-tıb, Kitâbü’s-selâm gibi bölümlerde yer almış ve daha sonra sadece tıp ve tedavi hakkındaki rivayetlerden ibaret olan tıbb-ı nebevîye dair eserler kaleme alınmıştır. Tıbb-ı nebevî rivayetlerinin en azından bir kısmının vahye dayandığını ileri sürenler olduğu halde hiç kimse Hz. Peygamber’i bir tabip olarak nitelendirmemiştir. Diğer taraftan erken dönemlerden itibaren bazı oryantalistler Hz. Peygamber’in epilepsi hastası olduğunu iddia etmişlerdir. XVII. ve XVIII. asırda yaşamış olan Fransız oryantalist Jean Gagnier ise Kur’an, hadis ve meşhur İslâm âlimlerinin eserlerine dayanarak objektif bir şekilde Hz. Peygamber’in biyografisini yazmayı hedeflediği La Vie de Mahomet (Peygamber Muhammed’in Hayatı) adlı eserinin son kısmında tıbb-ı nebevî’ye genişçe yer vermiş ve onu “mükemmel bir doktor” olarak nitelendirmiştir. Bu makale Gagnier’in adı geçen eseri çerçevesinde tıbb-ı nebevî hakkındaki görüşlerini tartışmakta ve bu konuda onun diğer oryantalistler arasındaki durumu incelemektedir. Ayrıca yazarın Hz. Peygamber’i mükemmel bir tabip olarak görmesinin sebebini izah etmeye çalışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Tıbb-ı Nebevî, Hz. Peygamber, Jean Gagnier, Oryantalizm, İslâm.

Teşekkür

Editör ve derginin yayınında katkısı olanlara başarılı çalışmalar, sağlık ve afiyet diliyorum.

The Describing of French Orientalist Jean Gagnier (1670-1740) that The Prophet is a Perfect Doctor and His Evaluating on The Prophetic Medicine

Öz

The narratives of the Prophet about his some advice and practices on the protection of health, medicine and treatment took place in the sections Kitāb al-Tıb, Kitāb al-Salām in some hadīth literatures; and some works on Prophetic Medicine, which are consisting only of narratives about medicine and treatment, were composed later. No one described the Prophet as a doctor, although there were those who claimed that at least some part of the narratives about medicine are based on divine revelation (wahy). On the other hand, from early age, some orientalists claimed that the Prophet had epilepsy. French orientalist Jean Gagnier, who lived in the 17th and the 18th century, aimed to write objectively a book on the biography of the Prophet called La Vie de Mahomet (Life of Muhammad the Prophet) by depending on the Qur’an, Hadīth and the works of famous Islamic scholars, and in the last part of his work he gave wide coverage on Prophetic Medicine and described The Prophet as “an excellent doctor”. This article discusses Gagnier’s views on medicine within the framework of the above work and examines his position among other orientalists on the subject. Besides, it explains the reason why the author regards the Prophet as an excellent physician.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Prophetic Medicine, The Prophet, Jean Gagnier, Orientalism, Islam.

Kaynakça

• Aba, Veli. “Bir Model Olarak Manevi Danışman Hz. Peygamber’in Terapötik Açıdan Etki Değeri: Hadis İlmi Bağlamında Psiko-Teolojik Analizler”. Uluslararası İslam ve Model İnsan Sempozyumu Bildiri Kitabı (26-27 Nisan 2018, Kahramanmaraş). Ed.: Cevdet Kabakcı, M.Akif Özdoğan, Faruk Çiftçi vd. (Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2018), 2/598-603.
• Aba, Veli. “Tıbb-ı Nebevî Bağlamında İlâhî Şifânın Kaynağı ve Değeri Üzerine Teolojik Değerlendirmeler”. Akademik Siyer Dergisi 1/1 (2020), 112-139.
• Aba, Veli. “Tıbb-ı Nebevî Rivâyetleri Hakkında Bazı Yaklaşımlar (Sûfiler ve Şîa Özelinde)”. Siyer Araştırmaları Dergisi 8 (2020), 73-106.
• Abdullah b. Mübârek, Ebû Abdurrahman. ez-Zühd ve’r-rekâik, thk.: Habîburrahman el-Aʻzamî, Beyrut: Dârü’l-Kütübi'l-İlmiyye, ts.
• Atmaca, Veli. “Hadisler Çerçevesinde Tıbb-ı Nebevî’nin İnanç Boyutu Üzerine”. Hadis Tetkikleri Dergisi 9/2 (2011), 35-53.
• Atmaca, Veli. “Hadislerde Geçen Şifalı Yöntemler ve İlaç Adları”. Hadis Tetkikleri Dergisi 9/1 (2011), 67-94.
• Atmaca, Veli. “Hz. Peygamber’in Câhiliyye Tıbbına Bakışı ve Modern Tıbba Katkısı”. Uluslararası Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Kongresi Bildiriler Kitabı (19-22 Nisan 2018, İstanbul), (T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, 2018), 627-657.
• Atmaca, Veli. “Tıbb-ı Nebevi Edebiyatının Doğuşu ve Gelişmesi (Bibliyoğrafya Denemesi)”. Hikmet Yurdu 4/11 (2013), 39-74.
• Atmaca, Veli. “Tıp ve Tıbb-ı Nebevi Hakkında Muasır Çalışmalar (Bibliyografya Denemesi)”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/1 (2011), 45-70.
• Bedevî, Abdurrahman. Mevsûatü‘l-müsteşrikîn. Beyrut: Dârü’l-İlm li’l-Melâyin, 3. Basım, 1414/1993.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyin b. Ali b. Mûsâ el-. es-Sünenü’l-kübrâ. thk.: Muhammed Abdulkadir Ata. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl el-. el-Câmi‘u’s-Sahîh. İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, ts.
• Canatar, Mehmet. “Cenâbî Mustafa Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 7/352-353. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Çap, Sabri. Goldziher Öncesi Oryantalizm ve Hadis. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2019.
• Demirci, Kadir. “İbn Kayyim’in Tıbbu’n-Nebevi’sinde İsnad ve Delalet Problemi”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11/2 (2009), 29-54.
• Ebu Dâvud, Süleymân b. el-Eş‘as es-Sicistânî. es-Sünen. thk.: Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd, İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, ts.
• Ebû Nuaym el-İsfahânî, Ahmed b. Abdullah b. İshak. et-Tıbbü’n-nebevî. thk. Mustafa Hızır Dönmez. y.y.: Dâru İbn Hazm, 1427/2006.
• Ebû Yaʻlâ el-Mevsılî, Ahmed b. Ali b. el-Müsennâ et-Temîmî. Müsnedü Ebî Yaʻlâ. thk.: Hüseyin Selim Esed. Dımaşk: Dârü’l-Me’mun li’t-Türas, 1404/1984.
• Efil, Şahin. “Peygamberlik-Tıp İlişkisi ve Tıbbın Kaynağı Sorunu”. Beytulhikme 10/2 (2020), 747-770.
• Gagnier, Jean. Leben Mohammeds des Propheten. çev. Christian Friedrich Rudolph Vetterlein. Köthen: I. A. Ade., 1802.
• Hâkim en-Nisâbûrî, Ebû Abdullah İbnü’l-Beyyi’ Muhammed. el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn. thk.: Mustafa Abdülkadir Ata. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411/1990.
• Hammer-Purgstall, Joseph von. “Der Islam und Mohammed-II”. Jahrbücher der Literatur 69 (1835), 1-90.
• Hıdır, Özcan. Batı’da Hz. Muhammed İmajı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2. Basım, 2019.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed. et-Tıbbü’n-nebevî. Beyrut: Dârü’l-Hilâl, ts.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd. es-Sünen. thk. M. Fuâd Abdülbâkî. y.y.: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1395/1986.
• Karacabey, Salih. “Hadis Vahiy Münasebeti ve Tıpla İlgili Hadisler Hakkında Hattâbî’nin Görüşleri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi IV/4 (1992), 217-226.
• Karacabey, Salih. Hz. Peygamber’de Nebevî ve Beşerî Bilgi. İstanbul: Sır Yayıncılık, 2002.
• Karacabey, Salih. “Hadis Vahiy Münasebeti ve Tıpla İlgili Hadisler Hakkında Hattâbî’nin Görüşleri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/4 (1992), 217-226.
• Köycü, Erdoğan. “Peygamberimiz Hz. Muhammed’in (s.a.v.) İnsan Sağlığının Korunmasında Tavsiye Ettiği Modern Tıpta da Uygulanabilecek Bazı Tedavî Yöntemleri”. Uluslararası İslâm & Tıp (Tıbb-ı Nebevî) Kongresi Bildirileri, (Adana, 07-10 Ekim 2015), 105-120. Adana: y.y., 2016.
• Kutluay, İbrahim. “Şîa’da İmamlara Atfedilen Tıbbın Kaynakları ve Sünnî Anlayışla Mukayesesi”. Siyer Araştırmaları Dergisi 8 (2020), 35-72.
• Kutluay, İbrahim. “Tıbb-ı Nebevî’nin Vahiy Kaynakları”. Uluslararası İslâm & Tıp (Tıbb-ı Nebevî) Kongresi Bildirileri, edit. Hasan Akkanat vd. 49-61. Adana: y.y., 2016.
• Küçük, Raşit. “Tıbb-ı Nebevi Literatürü Üzerine Bir Deneme”. İlim ve Sanat 1/3 (1985), 6- 8.
• Mevsılî, Ahmed b. Ali b. el-Müsennâ Ebû Yaʻla el-. Müsnedü Ebî Yaʻlâ el-Mevsılî. Dımaşk: Dârü’l-Me’mûn li’t-Türâs, 1404/1984.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn b. el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Nisâburî. el-Câmi‘u’s-sahîh. thk. M. Fuâd Abdülbâkî. İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, ts.
• Oruçhan, Osman. “İnsan İskeletindeki Kemik/Eklem Sayısı Hakkında Bilgi İçeren Hadisler Üzerine Eleştirel Bir Araştırma”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 6/3 (2017), 1509-1534.
• Özaydın, Abdülkerim. “Ebü’l-Fidâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 10/320-321. TDV Yayınları, 1994.
• Sancaklı, Saffet. “Tıbb-ı Nebevî Hadislerinin Bağlayıcı Olup Olmaması Açısından Değerlendirilmesi”. Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi [İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi] 10/2 (2019), 353-379.
• Sarıçam, İbrahim. “19. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Coğrafyasında Yaygın Siyer Eserlerinin Batıya Tanıtımı: Hammer Örneği”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 54/2 (2013), 205-214.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb et-. el-Mu‘cemü’l-kebîr. Thk.: Hamdî Abdülmecîd es-Selefî. Kâhire: Mektebetü İbn Teymiyye, ts.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre es-Sülemî et-. es-Sünen. ed. Ta‘lîk ve yayına hazırlayan: İzzet Ubeyd ed-Du‘âsî. İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, ts.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre es-Sülemî et-. eş-Şemâilü’n-nebeviyye ve’l-hasâisü’l-Mustafaviyye. Beyrut: Dâru İhyâi’l-Türâsi’l-Arabî, ts.)
• Ünal, İsmail Hakkı. “Hz. Muhammed (s.a.v.) ve Tıp”. Diyanet İlmi Dergi Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v.) Özel Sayısı, 2000, 2003, 181-190.
• Yardım, Ali. Peygamberimiz’in Şemaili. İstanbul: Damla Yayınevi, 12. Basım, ts.
• Yıldırım, Enbiya. “İnkâr ve Savunma Bağlamında Nebevî Tıbbın İlâhiliği Sorunu”. Uluslararası Tıbb-ı Nebevî Kongresi, 24-25 Haziran 2014 Ankara, Bildiriler, 2016, 96-107.
• Yılmaz, Orhan. İbn Kayyim el-Cevziyye (Hadis-Sünnet Anlayışı). İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları, 2019.
• Yılmaz, Orhan. “İbn Kayyim’in Tıbb-ı Nebevî ile İlgili Görüşlerinin Değerlendirmesi”. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2 (2014), 5-18.
• Yılmaz, Orhan. “Tıbb-ı Nebevî ve bu Konudaki Bazı Hadislerin Değerlendirmesi”. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/6 (2017-2), 107-134.