an-Nashr Centered Studies (The Example of Tahrîrât)

Yıl 2022, Sayı: 52, 207 - 234, 30.06.2022

Osman Bostan

https://doi.org/10.17120/omuifd.1078721

Cited By: 5

Öz

: In this article, the tahrîrât studies, formed around the work of An-Nashr, which is one of the main sources in the science of Qur’an recitation, which was written by Ibn al-Jazarî (d. 833/1429), who is accepted as one of the authorities in this field, will be discussed. For this purpose, firstly, a brief information about An-Nashr will be provided and studies centered around An-Nashr such as mandhûm, summary, commentary and academic studies will be mentioned. Then, the historical course of the tahrîrât, which is the main theme of the article, will be handled, and finally, the tahrîrât of An-Nashr will be analyzed along with the rukhsah (permission) and azîmah (determination) schools that emerged in this field.

Anahtar Kelimeler

Recitation, an-Nashr, tahrîrât, school of rukhsah, school of azîmah.

en-Neşr Merkezli Çalışmalar (Tahrîrât Örneği)

Öz

Bu makalede kıraat ilminin otoritelerinden kabul edilen İbnü’l-Cezerî’nin (ö. 833/1429) kaleme aldığı ve kıraat ilminin temel kaynaklarından biri olan en-Neşr etrafında oluşan tahrîrât çalışmaları ele alınacaktır. Bu amaca matuf olmak üzere önce en-Neşr hakkında kısaca bilgi verilerek en-Neşr’i merkeze alan manzûm, ihtisâr, şerh ve akademik çalışmalara temas edilecektir. Ardından da makalenin ana temasını oluşturan tahrîrâtın tarihi seyrine değinilecek, en nihayetinde en-Neşr tahrîrâtına ve bu alanda ortaya çıkan ruhsat ve azimet ekollerine yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Kıraat, en-Neşr, tahrîrâr, ruhsat ekolü, azimet ekolü.

Kaynakça

• Abîdî, İbrâhîm. et-Tehârîru’l-müntehabe ‘alâ metni’t-Tayyibe. thk. Cemâluddîn Muhammed Şeref. Tanta: Dâru’s-Sahâbe li’t-Türâs, t.y.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. Müsned. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1416/1995.
• Ahmed er-Rüşdî (Yusuf İmamefendizâde), Ahmed er-Rüşdî b. Yusuf b. Hüseyin b. Ahmed. Mürşidü’t-talebe ilâ îdâhi vucûhi ba‘dı âyâti’l-Kur’âniyye min turuki’t-Tayyibe. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih, 71, 1b-174b.
• Akaslan, Yaşar. Tayyibetü’n-Neşr Şerhlerine Dair Bir İnceleme (Mûsâ Cârullah Örneği). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Akdemir, Mustafa Atilla. “Kıraat İlminde Tahrîrât Meselesi”. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi dergisi 4/2 (2018), 83-112.
• Ali el-Mansûrî, Ali b. Süleyman b. Abdullan el-Mansûrî. Tahrîru’t-turuk ve’r-rivâyât. thk. Hâlid Hasan Ebu’l-Cûd. Kahire: Mektebetü Evlâdi’ş-Şeyh li’t-Türâs, 1. Basım, 2011.
• Altıkulaç, Tayyar. “Bennâ, Ahmed b. Muhammed”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 5/458. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Altıkulaç, Tayyar. “İbnü’l-Cezerî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 20/551-557. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Altıkulaç, Tayyar. “İzmîrî, Mustafa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 23/530. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Birışık, Abdulhamit. “en-Neşr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 33/19-20. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmi‘u’s-sahîh. nşr. Muhammed Züheyr b. Nâsır. 9 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 1. Basım, 1422/2001.
• Bursalı, Mehmed Tahir. Osmanlı Müellifleri. 3 Cilt. İstanbul: Matbaay-i Amire, 1333/1914.
• Cemzûrî, Süleymân b. Hüseyin b. Muhammed. el-Fethu’r-Rahmânî şerhu Kenzi’l-me‘ânî bi tahrîri Hırzi’l-emânî, thk. Abdurrâzık b. Ali b. İbrâhîm Mûsâ. Riyad: Dâru İbni’l-Kayyîm, 1. Basım, 1426/2005.
• Cermî, İbrahim Muhammed. Mu‘cemü ‘ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1. Basım, 1422/2001.
• Cevherî, İsmâil b. Hammâd. es-Sıhâh tâcü’l-lüğa ve sıhâhu’l-‘Arabiyye. thk. Ahmed ‘Abdulğafûr ‘Attâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 4. Basım, 1407/1987.
• Çetin, Abdurrahman. “et-Teysîr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 41/57. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Çollak, Fatih. “eş-Şâtıbiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 38/377-379. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Dabbâ‘, Alî b. Muhammed. el-Cevheru’l-meknûn fî şerhi Risâleti Kâlûn. b.y.: el-Mektebü’l-Ezheriyye, 1427/2006.
• Dabbâh, Muhammed b. Muhammed b. Halîl b. İbrahim. Fethu’l-‘aliyyi’r-Rahmân fî şerhi Hibeti’l-Mennân. thk. Sabbâh Abdulcebbâr Alî Buhârî. Mekke: Câmi‘atü Ümmi’l-Kurâ, Yüksek Lisans Tezi, 1435/2013.
• Dimyâtî, Ahmed b. Muhammed el-Bennâ. İthâfü füdalâi’l-beşer fi’l-kırââti’l-erba‘ate ‘aşer. thk. Enes Mehera. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 4. Basım, 1432/2011.
• Dûserî, İbrâhîm b. Se‘îd. el-İmâmü’l-Mütevellî ve cühûdühû fî ‘ilmi’l-kırâât. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1. Basım, 1420/1999.
• Dûserî, İbrâhîm b. Se‘îd. Muhtasaru’l-‘ibârât li mu‘cemi mustalahâti’l-kırâât. Riyad: Dâru’l-Hadâra li’n-Neşri ve’t-Tevzî’, 1. Basım, 1429/2008.
• el-Fihrisü’ş-şâmil li’t-türâsi’l-Arabiyyi’l-mahtût ulûmu’l-Kur’ân: Mahtûtâtü’l-Kırâa. Amman: Cem’iyyetü Ammâli’l-Metâbi’i’t-Te‘avvüniyye, 2. Basım, 1994.
• el-Mütevellî, Muhammed b. Ahmed. “el-Burhânü’l-esdak ve’s-sıratu’l-muhakkak fî men‘i’l-ğunneti li’l-Ezrak”. Mecelletü Ma‘hedi’l-İmam eş-Şâtıbî. thk. ‘Abdulkayyûm b. ‘Abdilğafûr es-Sindî. (1433/2012), 13/357-432.
• Eskâtî, Ahmed b. Ömer. Ecvibetü’l-mesâili’l-müşkilât fî ‘ilmi’l-kırâât. thk. Emin Muhammed Ahmed eş-Şenkîtî. Riyad: Dâru Künûz İşbîliyâ li’n-Neşri ve’t-Tevzî‘, 1429/2008.
• Ferîde Sekyû. “et-Tahrîrât ve’l-ihtiyârât fi’l-kırââti’l-Kur’âniyye ve ‘alâkatühâ bi ikrâi’n-Nebiyyi sallellâhü ‘aleyhi ve selleme ve ikrârihî”. Mecelletü Câmi‘ati’l-Emîr ‘Abdi’l-Kâdir li’l-Ulûmi’l-İslâmiyye 30/2 (2016), 15-35.
• Fikrî, Îhâb Ahmed. “Günümüz Kıraat Tedrisatında (Tayyibe Merkezli) Tahrirat Çalışmalarının Yeri”, Uluslararası 2. Kıraat Sempozyumu (Tarihten Günümüze Kıraat İlmi). 299-324. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 1. Basım, 2021.
• Fikrî, Îhâb Ahmed. “Müşkiletül’l-hilâf fî tahrîrâti’l-kırâât ve’l-hulûlü’l-mukteraha”, Uluslararası “el-Kırââtü’l-Kur’âniyye fi’l-‘Âlemi’l-İslâmî Evda‘ ve Mekasıd” Sempozyumu, 2/609-642. Merrakeş: Merkezu’l-İmam Ebû Amr ed-Dânî li’d-Dirâsâti ve’l-Buhûsi’l-Kur’aniyyeti’l-Mütehassısa, 2013.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb b. Muhammed. el-Kamûsu’l-muhît. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 8. Baskı, 1426/2005.
• Gökdemir, Ahmet. Ali b. Süleyman el-Mansûrî ve Meşhur Mısır Tariki Kurrâları. İstanbul: Ravza Yayınları, 1. Basım, 2018.
• Halîcî, Muhammed b. Abdirrahman. Şerhu Mukarribi’t-tahrîr li’n-neşri ve’t-tahbîr. thk. Îhâb Fikrî - Hâlid Hasan Ebu’l-Cûd. Kahire: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, 1. Basım, 1430/2009.
• Hızlı, Mefail. “Osmanlı Medreselerinde Okutulan Dersler ve Eserler”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/1 (Ocak 2008), 25-46.
• Hindî, Abdulhafîz b. Muhammed Nûr b. Ömer. el-İmâmü’l-Hüzelî ve menhecühû fî kitâbihî “el-Kâmil fi’l-kırââti’l-hamsîn”. Mekke: Câmi‘atü Ümmi’l-Kurâ, Doktora Tezi, 1429/2008.
• Hüzelî, Ebu’l-Kâsım Yusuf b. Ali b. Cübâra b. Muhammed. el-Kâmil fi’l-kırââti’l-‘aşri ve’l-erbe‘îne’z-zâideti ‘aleyhâ. thk. Cemâl b. es-Seyyid b. Rifâ‘î eş-Şâyib. y.y.: Müessesetü Semâ li’n-Neşri ve’t-Tevzî‘, 1428/2007.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. Sahîhu İbn Hibbân. thk. Şu‘ayb el-Arnavut. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1414/1993.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-‘Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 3. Basım, 1414/1993.
• İbn Sivâr, Ebû Tâhir Ahmed b. Ali b. ‘Ubeydillah b. Sivâr el-Bağdâdî. el-Müstenîr fi’l-kırââti’l-‘aşr. thk. Ahmed Tâhir Üveys. Medine: Câmi‘atü’l-İslâmiyye, Yüksek Lisans Tezi, 1413/1992.
• İbnü’l-Bâziş, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Ali b. Halef el-Ensârî. el-İknâ‘ fi’l-kırââti’s-seb‘. thk. Abdulmecid Katâmış. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1403.
• İbnü’l-Cezerî, Ebu’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed. Ecvibetü’l-İmâm İbni’l-Cezerî ‘ale’l-mesâili’t-Tebrîziyye. thk. Abdu’l-‘Azîz Muhammed Temîm ez-Zü‘bî. Medîne: Dâru Elif Lâm Mîm li’n-Neşri ve’t-Tevzî‘, 1. Basım, 1437/2016.
• İbnü’l-Cezerî, Ebu’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed. en-Neşr fi’l-kırââti’l-‘aşr. thk. Hâlid Hasan Ebu’l-Cûd. 5 Cilt. Cezayir: Dâru’l-Muhsin li’n-Neşri ve’t-Tevzî‘, 1. Basım, 1437/2016.
• İbnü’l-Cezerî, Ebu’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed. Ġâyetü’n-nihâye fî tabakâti’l-kurrâ. 3 Cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiye, 1. Basım, 1351/1932.
• İbnü’l-Cezerî, Ebu’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed. Neşru’l-kırââti’l-‘aşr. thk. Eymen Rüşdî Süveyd. 5 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Ğavsânî li’d-Dirâsâti’l-Kur’âniyye, 1. Basım, 1439/2018.
• İbnü’l-Cezerî, Ebu’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed. Takrîbü’n-Neşr fi’l-kırââti’l-‘aşr. thk. Âdil İbrahim Muhammed Rifâ‘î. 2 Cilt. Medine: Mecme‘u’l-Melik Fehd li Tıbâ‘ati’l-Mushafi’ş-Şerîf, 1. Basım, 1433/2012.
• İzmîrî, Mustafa b. Abdurrahman b. Muhammed. Bedâi‘u’l-burhân ‘alâ Umdeti’l-irfân. nşr. Meryem İbrahim Cendelî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1. Basım, 1429/2008.
• İzmîrî, Mustafa b. Abdurrahman b. Muhammed. Muhtasaru’n-Neşr fi’l-kırââti’l-‘aşr. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Lâleli, 66, 1b-178a.
• Kastallânî, Ebu’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr. Letâifü’l-işârât li fünûni’l-kırâât. thk. Merkezü’d-Dirâsâti’l-Kur’âniyye. 10 Cilt. Medine: Mecme‘u’l-Melik Fehd li Tıbâ‘ati’l-Mushafi’ş-Şerîf, 1. Basım, 1434/2013.
• Kâtib Çelebî, Hacı Halîfe Mustafa b. Abdillah. Keşfu’z-zunûn an esâmi’1-kütüb ve’l-fünûn. tsh. Muhammed Şerafettin Yaltkaya - Kilisli Rifat Bilge. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1941.
• Koyuncu, Recep. Kıraat İlminde Tahrîrât Mustafa el-İzmîrî ve ‘Umdetü’l-İrfân Adlı Eseri (Edisyon Kritik). İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 1. Basım, 2021.
• Kütükoğlu, Ahmet. Kastallânî’nin Letâifü’l-İşârât li Fünûni’l-Kıraât Adlı Eserinin Kıraât İlmi Açısından İncelenmesi. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Mehdevî, Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Ammâr b. Ebi’l-Abbâs. Beyânü’s-sebebi’l-mûcibi li’htilâfi’l-kırâât ve kesrati’t-turuki ve’r-rivâyât. thk. Ahmed b. Fâris es-Sellûm. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1427/2006.
• Mehmet Emin Maşalı. Tarihi ve Temel Meseleleriyle Kıraat İlmi. Ankara: Otto, 1. Basım, 2016.
• Muhammed el-Mütevellî, er-Ravdu’n-nadîr fî tahrîri evcühi’l-Kitâbi’l-Münîr. thk. Hâlid Hasan Ebu’l-Cûd. b.y., y.y., 1425/2004.
• Muhammed Emin Efendi. Umdetü’l-Hullân fî Îdâhi Zübdeti’l-İrfân. İstanbul: Karahisarizâde Sahaf Esad Matbaası, 1287/1870.
• Muhammed Emin Efendi. Zühru’l-erîb. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, İbrahim Efendi, 11, 1b-241b.
• Muhtâr, Muksim. “‘İlmü’t-tahrîrât beyne’t-tarîkati’l-mağribiyye ve’t-tarîkati’l-meşrikıyye”, Uluslararası “el-Kırââtü’l-Kur’âniyye fi’l-‘Âlemi’l-İslâmî Evda‘ ve Mekasıd” Sempozyumu, 2/577-605. Merrakeş: Merkezu’l-İmam Ebû Amr ed-Dânî li’d-Dirâsâti ve’l-Buhûsi’l-Kur’aniyyeti’l-Mütehassısa, 2013.
• Mûsâ, Abdurrâzık b. Ali b. İbrâhîm. Teemmülât havle tahrîrâti’l-ulemâi li’l-kırââti’l-mütevâtira. Medine: Matâbi‘u’r-Raşîd, 1413/1992. https://www.slideshare.net/abozzahraa/ss-30672504
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmi‘u’s-sahîh. nşr. Muhammed Fuâd ‘Abdu’l-Bâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, t.y.
• Neşşâr, Ömer b. Kâsım. el-Büdûru’z-zâhira fi’l-kırââti’l-‘aşri’l-mütevâtira. thk. Ali Muhammed Mu‘avved - Âdil Ahmed ‘Abdi’l-Mevcûd. 2 Cilt. Beyrut: ‘Âlemü’l-Kütüb, 1. Basım, 1421/2000.
• Öge, Ali. 18. Yüzyıl Osmanlı Âlimlerinden Yusuf Efendizâde’nin Kıraat İlmindeki Yeri. İstanbul: Hacıveyiszâde İlim ve Kültür Vakfı, 2. Basım, 2019.
• Râzî, Ebû Abdillâh Zeynüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. ‘Abdilkâdir. Mühtâru’s-Sıhâh. thk. Yûsuf eş-Şeyh Muhammed. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘Asriyye, 5. Basım, 1420/1999.
• Semennûdî, İbrâhîm b. Alî b. Alî Şehâse. Câmi‘u’l-hayrât fî tecvîdi ve tahrîri evcühi’l-kırâât. nşr. İbrâhîm el-Mezrû‘î. Kuveyt: Vizâratü’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 1428/2007.
• Süveyd, Eymen Rüşdî. Manzûmetü’d-Dürreti’l-mudıyye fi’l-kırââti’s-selâseti’l-merdıyye. Dımaşk: Mektebetü İbni’l-Cezerî, 1. Basım, 1431/2010.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr b. Muhammed. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İbni Kesîr, 3. Basım, 1416/1996.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr b. Muhammed. Tabakâtü’l-huffâz. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1403/1982.
• Şâtıbî, Kâsım b. Fîrruh. Hırzü’l-emânî ve vechü’t-tehânî. thk. Muhammed Temîm ez-Zü‘bî. Dımaşk: Dâru’l-Ğavsânî li’d-Dirâsâti’l-Kur’âniyye, 4. Basım, 1426/2005.
• Şemrî, Abdurrahman b. Mukbil b. Matar el-Eslemî. “Eşheru’l-müellefât fî tahrîri’l-kırâât ve menâhicü’l-‘ulemâi fîhâ”. Erişim 14 Mart 2022. https://faculty.ksu.edu.sa/ar/aalshamri1/blog/65915
• Şenel, Abdulkadir. “Kastallânî, Ahmed b. Muhammed”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 24/583-584. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Şenkîtî, es-Sâlim Muhammed Mahmud Ahmed. “Mesâilü mine’t-tahrîrâti beyne’d-dirâyeti ve’r-rivâye”, Uluslararası “el-Kırââtü’l-Kur’âniyye fi’l-‘Âlemi’l-İslâmî Evda‘ ve Mekasıd” Sempozyumu, 2/645-686. Merrakeş: Merkezu’l-İmam Ebû Amr ed-Dânî li’d-Dirâsâti ve’l-Buhûsi’l-Kur’aniyyeti’l-Mütehassısa, 2013.
• Şenkîtî, es-Sâlim Muhammed Mahmud Ahmed. Menhecü İbni’l-Cezerî fî kitâbihî “en-Neşr” me‘a tahkîki kısmi’l-usûl, vehüve min evveli’l-kitâb ilâ nihâyeti bâbi ifrâdi’l-kırâât. Riyad: Câmi‘atü’l-İmâm Muhammed b. Su‘ûd, Doktora Tezi, 1421/2000.
• Şenkîtî, es-Sâlim Muhammed Mahmud Ahmed. Şerhu’n-Neşr fi’l- kırââti’l-‘aşr. 4 Cilt. Mısır: Dâru İbn Sellâm, 1. Basım, 2020.
• Tâhir b. ‘Arab, Fahruddîn Ebu’l-Hasan Tâhir b. ‘Arab b. İbrahim b. Ahmed el-İsfehânî. el-Kasîdetü’t-Tâhira fi’l-kırââti’l-‘aşr. thk. Yûsuf ‘Avvâde Bedrî ed-Düleymî. Beyrut: Dâru’l-Minhâc, 1441/2020.
• Tugantay, Mustafa. Ali el-Mansûrî, Kıraat İlmindeki Yeri ve Tahrîru’t-Turuk ve’r-Rivâyât Adlı Eserin Tahlîli. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Yüksel, Ali Osman. İbn Cezerî ve Tayyibetü’n-Neşr. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1996.
• Zebîdî, Muhammed Murtazâ. Tâcü’l-‘arûs min cevâhiri’l-Kâmûs. b.y.: Dâru’l-Hidâye, ty.
• Zü‘bî, Muhammed Temîm b. Mustafa ‘Âsım. Teysîru’l-fettâhi’l-‘alîm şerhu Tenkîhi Fethi’l-Kerîm fî tahrîri evcühi’l-Kur’âni’l-‘Azîm. Medine: Müessesetü’d-Duhâ, 1. Basım, 1439/2018.