The Analysis of the Parable of Ashab al-Kahf in the Hashiyah of Ismail Konevi's Beyzavi Commentary

Yıl 2023, Sayı: 54, 119 - 146, 30.06.2023

Ahmet Özdemir

https://doi.org/10.17120/omuifd.1266389

Öz

Ismail Konevi, who was one of the scientists who grew up in the last periods of the Ottoman Empire and who made a name for himself with his works in different fields, is among the important sources with his work of hashiyah on Bezavi’s commentary. His scientific studies have not gone unnoticed by the notables of the palace, as he has been one of the indispensable figures of the scientific meetings in the palace. In this study, we discussed one aspect of his tafsir, the analysis of the parable of Ashab al-Kahf. The story attracted people's attention and became the subject of research due to the fact that it mentions an unusual event. The place where the incident took place, who the young people were and how long they fell asleep still remain a mystery. The Qur'an does not dwell too much on such details because it focuses on the essence of the issue. The details on the subject consist mostly of information based on interpretation. The main issue that needs to be focused on is the fearless struggle of the young people and the fact that this event is evidence that the doomsday will definitely occur. It is seen that Konavi also complied with this style of the Qur'an and used remarkable expressions in his analyses. Although he goes into details from time to time, it can be said that he reveals a more succinct narrative that we have mentioned.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Konevi, Beyzavi Hashiyah, Ashab al-Kahf, Qıssa

İsmail Konevî’nin Beyzâvî Tefsiri Haşiyesinde Ashab-ı Kehf Kıssası Analizi

Öz

Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde yetişmiş ilim adamlarından olan ve yazdığı farklı alanlardaki eserleriyle adından söz ettiren İsmail Konevî’nin Beyzâvî tefsirine yazdığı haşiyesi önemli kaynaklar arasına girmiştir. Yaptığı ilmi çalışmalar saray eşrafının da gözünden kaçmamış olacak ki kendisi saraydaki ilmi toplantıların vazgeçilmez isimlerinden biri olmuştur. Bu çalışmamızda tefsirinin bir yönünü, Ashab-ı Kehf kıssası analizini ele aldık. Kıssa, sıra dışı bir olaydan bahsetmesi nedeniyle insanların dikkatini çekmiş ve araştırmalara konu olmuştur. Olayın geçtiği yer, gençlerin kimler olduğu ve ne kadar süre uyuyakaldıkları hala gizemini korumaktadır. Kur’an, meselenin özüne odaklandığı için bu tür ayrıntılar üzerinde çok fazla durmamaktadır. Konuyla ilgili detaylar daha çok yoruma dayalı bilgilerden oluşmaktadır. Üzerinde durulması gereken asıl konu, gençlerin korkusuzca mücadelesi ve bu olayın, kıyametin mutlaka gerçekleşeceğine delil olmasıdır. Konevî’nin de Kur’an’ın bu üslubuna riayet ettiği, tahlillerinde dikkat çekici ifadeler kullandığı görülmektedir. Her ne kadar ayrıntılara zaman zaman girse de daha çok bahsettiğimiz öze dönük bir anlatım ortaya koyduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Konevî, Beyzâvî Haşiyesi, Ashab-ı Kehf, Kıssa

Kaynakça

• Bağdâdî, İsmail Paşa. Hediyyetü'l-arifin esmai'l-müellifin ve asarü'l-musannafin. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Bayram, İbrahim. “Teklîf-i Mâ Lâ Yutâk” Risalesi Bağlamında İsmail Konevî’nin Teklif Anlayışı. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 47 (2019), 137-179.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-teʾvîl. Thk. Muhammed Subhî Hasen Hallâk, Muhammed Ahmed el-Etraş. Beyrut/Dımeşk: Dâru’r-Reşîd/Müessesetü’l-Îmân, 2000.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Büyük Tefsir Tarihi (Tabakâtü’l-müfessirîn). İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1974.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâil. Sahîhu’l-Buhârî. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1423/2002.
• Bursalı, Mehmet Tâhir. Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Meral Yayınevi, 1972.
• Cevherî, İsmâil b. Hammâd. Tâcü’l-luğa. Sıhâhu’l-luğa, es-Sıhâhu’l-Arabiyye. Thk. Ahmed Abdülgafûr Attâr. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 4. Basım, 1990.
• Çelik, Hüseyin. “Ashab-ı Kehf Kıssası ve İçerdiği Mesajlar”. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6/1 (2017), 189-217.
• Demir, Ziya. Osmanlı Müfessirleri ve Tefsir Çalışmaları. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2006.
• Dilek, Burcu. Kelam Konularının Kur'ân Merkezli Tartışılması Bakımından Konevî'nin Beyzâvî Tefsiri Hâşiyesinde Kesb Nazariyesi. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kūb. el-Kâmûsü’l-muhît. Thk. Mektebü Tahkîki’t-Türâs fî Müessese-ti’r-Risale. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 8. Basım, 1426/2005.
• Güneş, Abdülbaki. Kur’ân Kıssaları ve Medeniyetlerin İnşası. İstanbul: Gündönümü Yayınları, 2005.
• İbnü’l-Esîr, İzzeddin. el-Kâmil fi't-Târîh. Thk. Ömer Abdüsselam Tedmürî. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-Arabî, 2012.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Zekeriyyâ. Muʿcemü mekâyîsi’l-luġa. Thk. Abdüsselam Muhammed Harun. Beyrut: Dâruʼl-Fikr, 1399/1979.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn. Lisânu’l-‘Arab. Kahire: Dâru’l-Me‘ârif, 1119.
• İsfahânî, Râgıb. el-Müfredât. Beyrut: Dâru’l-Marife, 4.Basım, 1426/2005.
• Karacelil, Süleyman. “Ashab-ı Kehf Kıssası Bağlamında Gençlik ve Değerler”. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 21 (2011), 203-233.
• Konevî, İsâmüddin İsmail b. Muhammed. Hâşiyetü’l-Konevî alâ Tefsîri’l-İmâmi’l-Beyzâvî ve me’ahu hâşiyetü İbni’t-Temcîd. nşr. Abdullah Mahmud Muhammed Ömer. 20 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422/2001.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmiʿ li-Âhkâmi’l-Kurʾân. Thk. Abdullah b. Abdulmuhsîn et-Türkî, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2006.
• Mardin, Ebül’Ulâ. Huzur Dersleri. İstanbul: İsmail Akgün Matbaası, 1951.
• Muradî, Ebü'l-Fazl Muhammed Halil b. Ali. Silkü'd-dürer fî a'yâni's-sânî aşer. Beyrut: Dâru'l-Beşâiri'l-İslâmî, Dâru İbn Hazm, 3. Basım, 1408/1988.
• Necati, Muhammed Emin. Kıssa-i Ashâbü’l-Kehf. Haz. Hanife Koncu. İstanbul: Kesit Yayınları, 2017.
• Nesefî, Ebû’l-Mu‘în. Tabsıratü’l-Edille fî Usûli’d-Dîn. Thk. Muhammed Enver Hamid İsa. Kâhire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türâs, 2011.
• Râzî, Fahruddîn. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1401/1981.
• Sekme, Emine. Klasik ve Modern Kur’ân Yorumlarında Ashâb-ı Kehf Kıssasının Tahlili. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Sümer, Faruk. Eshabü’l-Kehf, (Yedi Uyurlar). İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, 1989.
• Süreyya, Mehmed. Sicill-i Osmânî. Haz. Nuri Akbayar; Sad. Seyit Ali Kahraman. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.
• Şimşek, M. Sait. Kur’ân Kıssalarına Giriş. İstanbul: Yöneliş Yayınları, 1993.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Târîhu’t-Taberî. Riyad: Beytü’l-Efkari’d-Devliyye, ts.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. el-Câmiʿu’l-kebîr. Thk. Beşşâr Avâd. Beyrut: Dâru'l-Garbi'l-İslâmî, 1996.
• Türkiye Diyanet Vakfı Meali. Erişim 16 Şubat 2023. https://kuran.diyanet.gov.tr.
• Zebîdî, Muhammed el-Murtazâ. Tâcü’l-ʿarûs min cevâhiri’l-Kâmûs. Thk. Abdüssabur Şahin. Kuveyt: Müessesetü Kuveyt, 2001/1422.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım. el-Keşşâf ‘an hakâ’ikı gavâmizi’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. Thk. Âdil Aḥmed Abdulmevcûd - Ali Muḥammed Muavvaḍ. Riyad: Mektebetü’l-Ubeykân, 1998.