The Concept of Kathīr al-ghalat in al-Jarh wa al-Taʿdīl

Yıl 2023, Sayı: 54, 73 - 96, 30.06.2023

Nilüfer Kalkan Yorulmaz

https://doi.org/10.17120/omuifd.1271802

Öz

One of the most important criteria in the evaluation of a hadith isnād is to determine the state of the narrator in terms of hadith transmission. In the science of al-Jarh wa al-Taʿdīl, there are many concepts that point to these features, which can be described as the situation of the narrator in terms of dabt and adāla. In our study, it is aimed to deal with the concept of kathīr al-ghalat, which is considered as one of the defects of dabt by Ibn Hajar. While doing this, it will be tried to reveal the characteristics of this concept, such as its nature, features and scope, by determining how it is found in the sources as a rule and by examining the situation of the kathīr al-ghalat narrators. Thus, the harmony between the theory and the practice can be revealed, as well as the determination of the situations that are not reflected in the theory. In order to present the concept as a rule, first of all, the works of the usūl al-hadith and the ʿilal al-hadith type were prioritized. The use of this concept in the evaluations of the narrators is a breakdown of the kathīr al-ghalat narrators identified in the works of Ibn Hajar (d. 852/1149) named Tahdhīb al-Tahdhīb and Taqrīb al-Tahdhīb and al-Mizzī’s (ö. 749/1348) Tahdhīb al-Kamāl. Afterwards, the state of these narrators was expanded based on other rijāl works, and it has been tried to reach a conclusion.

Anahtar Kelimeler

Hadith, al-Jarh wa al-Taʿdīl, Narrator, Dabt, Kathīr al-ghalat

Cerh ve Taʻdîl İlminde Kesîrü’l-Galat Kavramı

Öz

Bir isnadın sıhhatinin tespitinde en önemli kriterlerden biri râvînin hadis rivâyeti açısından ehil olup olmadığının belirlenmesidir. Cerh ve taʻdîl ilminde ise râvînin ehliyetinin belirlenmesi için adâlet ve zabt durumunun tespit edilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla nâkilin adâlet ve zapt durumunun tespitinde bazı kavramların kullanıldığı görülmektedir. Bu kavramlardan beş tanesi râvînin adaletine, beş tanesi ise zabtına delâlet etmektedir. Çalışmamızda ise ilk dönemlerden itibaren kullanılan ancak İbn Hacer (ö. 852/1149) tarafından bir kaide olarak zabt kusurlarından sayılan kesîrü’l-galat kavramının ele alınması amaçlanmaktadır. Bu bağlamda zikri geçen kavramın mahiyeti, özellikleri ve kapsamı öncelikle konuyla ilgili vazʻ edilen kaidelerden hareketle anlaşılmaya çalışılacaktır. Ardından ricâl kaynaklarında, kesîrü’l-galat diye nitelenen râvîlerin durumlarından hareket edilecektir. Böylece kaide ve pratik arasındaki uyum ortaya konulabileceği gibi usule yansımayan durumların tespiti de yapılabilecektir. Ayrıca bir râvînin kesîrü’l-galat diye nitelenmesi için ne kadar çok hata yapması gerektiği nicelik ve nitelik açısından ortaya konulacaktır. Bunun yanında yine râvîlerin kesîrü’l-galat diye nitelenmesine sebebiyet veren galatta ısrar, ihtilat gibi zamanla kayıtlı hâller, bazı rivâyetlerde hataya düşme ve ashâbü’l-hadîsle bir arada olmama hususu açıklanacaktır. Kavramın bir kaide olarak ele alınışı usul ve ilel türü eserler bağlamında yapılmaya çalışılacaktır. Ricâl değerlendirmelerinde ise kesîrü’l-galat diye nitelenen râvîler İbn Hacer’in Tehzîbü’t-tehzîb ve Takrîbü’t-tehzîb isimli eserinden hareketle incelenecektir. Ayrıca Mizzî’nin (ö. 749/1348) Tehzîbü’l-kemâl’indeki râvîler de kesîrü’l-galat kavramı bağlamında incelenecek, akabinde bu râvîlerin cerh ve taʻdîl açısından ehliyeti tespit edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Cerh ve Taʻdîl, Râvî, Zabt, Kesîrü’l-galat

Kaynakça

• Abdulkâdir el-Kureşî. el-Cevâhiru’l-mudiyye fi tabakâti’l-Hanefiye. Pakistan: Mir Muhammed Kütüphane, ts.
• Abdullah b. Yusuf el-Cürcânî. ʻİlletü’l-hadisi’l-müselsel fi yevmi’l-ideyn. Bs: Dâru’l-Vatan, 1999.
• Ahmed b. Hanbel. el-ʻİlel ve’l-maʻrifetü’r-ricâl. Riyad: Dâru’l-Hanî, 1422.
• Ahmed b. Hanbel. Suâlatu Ebî Dâvud li Ahmed b. Hanbel fi cerhi’r-ruvât ve taʻdîlihim. Medine: Mektebetu’l-Ulûm ve’l-Hukm, 1414.
• Ali el-Kârî. Şerhu Nuhbeti’l-Fiker. Beyrut: Dâru’l-Erkam, ts.
• Aşıkkutlu, Emin. Hadiste Ricâl Tenkidi. İstanbul: İFAV, 1997.
• Başaran, Selman. “Fellas”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Beyhakî. es-Sünenü’l-kübrâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 2003.
• Beyhakî. es-Sünenü’s-sagîr. Pakistan: Câmiatu ed-Dirâsetu’l-İslâmiye, 1989.
• Beyhakî. Şuʻabü’l-îmân. Bombai: Mektebetu’r-Rüşd, 2003.
• Buhârî. et-Târîhü’l-kebîr. Haydarâbâd: Dâiretu’l-Meʻârifi’l-Osmâniye, ty.
• Dârekutnî. ed-Duʻafâ ve’l-metrûkin. Medine: Mecelletü el-Câmiatü’l-İslâmiye, 1403-1404.
• Dârekutnî. el-ʻİlelü’l-vâride li-ehâdîsi’n-Nebeviye. Riyad: Dâru’t-Tayyibe, 1985.
• Dârekutnî. Sünen. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2004.
• Ebû Abdullah el-Mervezî. Muhtasaru kıyâmu’l-leyl. Pakistan: Hadis Akademi, 1988.
• Ebu’z-Zürʻa. ed-Duafâ. Medine: Umâretu el-Bahsi’l-İlmî, 1982.
• Erul, Bünyamin. “Taʻn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 2010, 39/558-560.
• eş-Şafiʻî. er-Risâle. Mısır: Mektebetu’l-Halebi, 1940.
• Hakim en-Nîsâbûrî. Maʻrifetu ulûmi’l-hadis. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 1977.
• Hatîb el-Bağdâdî. el-Kifâye fi İlmi’r-Rivâye. Medine: el-Mektebetu’l-İlmiye, ts.
• Hatîb el-Bağdâdî. Târîhu Bağdâd. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 2002.
• Hattabî. Islâhu galati’l-muhaddisîn. Riyad: Mektebetu’r-Rüşd, 2018.
• Irâkî. Şerhu Tebsira. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 2002.
• İbn Adî. el-Kâmil fi’d-duʻafâi’r-ricâl. Beyrut: el-Mektebetu’l-İlmiye, 1997.
• İbn Arrâk. Tenzîhu’ş-şerîʻa. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 1399.
• İbn Cevzî. ed-Duʻafâ ve’l-metrûkîn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 1406.
• İbn Cevzî. el-İlelu’l-mütenâhiye fî’l-ehâdîsi’l-vâhiye. Faysalâbâd: İdâretu’l-Ulûmi’l-Eseriye, 1981.
• İbn Cevzî. el-Mevzûʻat. Medine: el-Mektebetu’s-Selefiyye, 1966-1968.
• İbn Ebî Hâtim. el-Cerh ve’t-taʻdîl. Beyrut: Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabi, 1952.
• İbn Ebî Hâtim. İlelü’l-hadis. Riyad: Metâbiu’l-Humeydî, 2006.
• İbn Hacer el-Askalânî. el-İsâbe fi temyîzi’s-sahabe. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 1415.
• İbn Hacer el-Askalânî. Fethu’l-Bârî. Beyrut: Dâru’l-Maʻrife, 1379.
• İbn Hacer. Hedyu’s-Sârî Mukaddimetu Fethu’l-Bârî. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 1379.
• İbn Hacer. Nüket alâ Kitâbi İbnü’s-Salâh. Medine: İmâdetu’l-Bahsi’l-İlmî, 1984.
• İbn Hacer. Nüzhetü’l-elbâb. Riyad: Mektebetu’r-Rüşd, 1989.
• İbn Hacer. Nüzhetü’n-nazar. Riyad: Matbaatu’s-Sefîr, 1422.
• İbn Hacer. Takrîbü’t-tehzîb. Suriye: Dâru’r-Reşîd, 1986.
• İbn Hacer. Tehzîbü’t-tehzîb. Hindistan: Matbaatu Dâirati’l-Meʻârif, 1326.
• İbn Hibbân. el-Mecruhîn. Halep: Dâru’l-Vay, 1396.
• İbn Hibbân. es-Sikât. Haydarabad: Dâru’l-Meʻârifi’l-Osmâniye, 1973.
• İbn Huzeyme. Sahîh. Beyrut: el-Mektebetu’l-İslâmî, ts.
• İbn Receb. Şerhu ʻİlelu’t-Tirmizî. Zerkâ’: Mektebetu’l-Menâr, 1987.
• İbn Saʻd. et-Tabakâtü’l-kübrâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 1990.
• İbnü’s-Salâh. Mukaddime. Suriye: Dâru’l-Fikr, 1986.
• İbnu’l-Acemî. el-İgtiyât. Kahire: Dâru’l-Hadis, 1988.
• İclî. es-Sikât. Medine: Mektebetu’d-Dâr, 1985.
• İsbehânî. Târîhu İsbehân. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 1990.
• Kaʻbî. Kabûlü’l-ahbâr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 2000.
• Mizzî. Tehzîbü’l-kemâl. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1980.
• Mübârekfûrî. Tuhfetü’l-ahvezî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, ts.
• Nesâî. ed-Duʻafâ ve’l-metrûkin. Halep: Dâru’l-Vay, 1396.
• Nesâî. es-Sünen. Halep: Mektebetu’l-Matbuati’l-İslamiye, 1986.
• Nesâî. es-Sünenü’l-kübrâ. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 2001.
• Nevevî. et-Takrîb ve’t-teysîr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1985.
• Râmehürmüzî. el-Muhaddisü’l-fâsıl. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1404.
• Sehavî. Fethu’l-mugîs. Mısır: Mektebetu’s-Sünne, 2003.
• Suyûtî. el-Leâli’l-masnûʻa. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 1996.
• Suyûtî. Esmâu’l-müdellisîn. Beyrut: Dâru’l-Cîl, ty.
• Suyûtî. Tedrîbü’r-râvî. Riyad: Dâru’t-Tayyibe, ty.
• Taberânî el-Muʻcemü’l-evsat. Kahire: Dâru’l-Haremeyn, ty.
• Taberânî el-Muʽcemü’l-kebîr. Kahire: Mektebetu İbn Teymiye, ty.
• Tahavî. Şerhu meâni’l-âsâr. Aʻlemu’l-Kütüb, 1994.
• Tâhir el-Cezâirî. Tevcîhü’n-nazar. Halep: Mektebetu’l-Dâireti’l-İslâmiye, 1995.
• Taş, Mustafa. Buhârî’nin Cerh-Taʻdîl Metodu. Ankara: Gece Kitaplığı, 2018.
• Topgül, Muhammed Enes. Rivâyetten râvîye: Cerh-Taʻdîl Hükümleri Nasıl Oluştu?. İstanbul: İFAV Yayınları, 2019.
• Tirmizî. İlelü’s-sagîr. Beyrut: Dâru İhyâu Turâsi’l-Arabî, ts.
• Tirmizî. İlelü’l-kebîr. Beyrut: Mektebetu’n-Nahda el-Arabiye, 1409.
• Tirmizî. Sünen. Mısır: Şeriketu Mektebe ve Matbaatu Mustafa, 1975.
• Turhan, Halil İbrahim. Ricâl Tenkidinin Doğuşu ve Gelişimi. İstanbul: İFAV, 2015, 364.
• Ukaylî. ed-Duʻafâ. Beyrut: Dâru’l-Mektebetu’l-İlmiye, 1984.
• Yahyâ b. Maʻîn. Târîh. Mekke: Merkezu Bahsi’l-İlmî, 1979.
• Zehebî. el-Kâşif. Cidde: Müessetü Ulûmi’l-Kur’ân, 1992.
• Zehebî. el-Mugnî fi’d-duʻafâ. Katar: İhyâu’t-Turâsi’l-İslâmî, 1987.
• Zehebî. er-Ruvâtü’s-sikât el-mütekellem fîhim. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiye, 1992.
• Zehebî. Men tükillime fihi fehüve muvassak. Zerkâ’: Mektebetu’l-Menâr, 1986.
• Zehebî. Mizânü’l-iʻtidâl. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1963.
• Zehebî. Siyeru aʻlâmi’n-nübelâ. Beyrut: Müessetü’r-Risâle, 1985.
• Zeynüddîn el-Irâkî. Elfiyetü’l-Irâkî. Beyrut. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 2002.