Okul Öncesi Dönem Çocukların Ahlaki ve Sosyal Kural Bilgilerinin İncelenmesi

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 14, 137 - 166, 25.04.2018

Ayşe Meriç , Arzu Özyürek

https://doi.org/10.26466/opus.378956

Cited By: 8

Öz

Okul öncesi yıllar, diğer gelişim alanlarında
olduğu gibi ahlaki ve sosyal gelişim için de kritik bir öneme sahiptir.
Çocuklar bu dönemde, bir yandan biliş ve dil alanlarında gelişme gösterirken
bir yandan da ahlaki ve sosyal davranış özelliklerini geliştirirler. Bu
çalışmada, okul öncesi dönem çocukların ahlaki ve sosyal kural bilgi
düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışma
grubunu, okul öncesi eğitim kurumuna devam eden 123’ü kız, 104’ü erkek olmak
üzere 227 çocuk oluşturmuştur. Araştırmada çocukların ahlaki ve sosyal kural
bilgilerinin değerlendirilmesinde Smetana (1981) tarafından geliştirilen, Seçer
ve Sarı (2006) tarafından Türk kültürüne uyarlanan “Ahlaki ve Sosyal Kural
Algısı Ölçeği” (Preschool Children's Conceptions of Moral and Social Rules)
kullanılmıştır. Elde edilen veriler, bilgisayar ortamında SPSS 20 paket
programı kullanılarak analiz edilmiştir. Sonuç olarak; Çocukların ahlaki ve
sosyal kural bilgilerinin cinsiyet değişkenine göre farklılaşmadığı, babaları
üniversite mezunu ve profesyonel bir meslek grubunda çalışan çocukların, sosyal kural bilgilerinin diğerlerine göre
daha iyi düzeyde olduğu saptanmıştır. Okul öncesi çocukların ahlaki
kural bilgi düzeyleri ile sosyal kural bilgi düzeyleri arasında pozitif yönlü
bir korelasyon olduğu saptanmıştır. Elde edilen bulgular, alan yazınla
desteklenerek tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Okul Öncesi Dönem, Ahlaki Kural, Sosyal Kural

A Study on Pre-School Children’s Knowledge of Moral and Social Rules

Öz

Pre-school years have a considerable significance
for the moral and social development as in other areas of development. In this
period, children develop their cognitive and language skills, as well as their
moral and social behavioral characteristics. This study aims to examine
preschool children's knowledge of moral and social rules with respect to
certain variables. The study group consisted of a total of 227 children, of
whom 123 were girls and 104 were boys, attending a preschool education
institution.In the reseach, to evaluate the children’s moral and social
knowledge, a scale “Preschool Children's Conceptions of Moral and Social Rules”
developed by Smenta (1981) and adapted to Turkish culture by Seçer and Sarı
(2006) was used. The obtained data were analyzed by SPSS 20 packet program. The
results showed that children's knowledge on moral and social rules didn’t vary
with respect to their gender. The children whose fathers are university
graduates and have a professional job have considerable knowledge of social
rules when compared to the others. A positive correlation was found between
pre-school children's knowledge on moral 
and social rules. Obtained findings were discussedwith supporting field
literature.

Anahtar Kelimeler

Pre-School Period, Moral Rules, Social Rule

Kaynakça

• Ağır, M. (2014). Sosyal öğrenme kuramı. B. Aydın. (Ed.), Eğitim psikolojisi (gelişim ve öğrenme)(3. baskı) içinde (ss. 229-257). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Akman, B. (1994). Okul öncesi dönemde ahlak (moral) gelişimi. Ş. Bilir. (Ed.), Okul öncesi eğitimcileri için el kitabı içinde (ss. 10-15). İstanbul: Ya-Pa Yayınları.
• Aral, N. ve Durualp E. (2011). Oyun temelli sosyal beceri eğitimi. Ankara: Vize Yayıncılık.
• Aral, N., Gürsoy, F. ve Köksal A. (2001). Okul öncesi eğitimde oyun. İstanbul: Ya-Pa Yayınları.
• Atay, M. (2011). Erken çocukluk döneminde gelişim-2. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Aydın, A. (2014). Eğitim psikolojisi gelişim-öğrenme-öğretim (13. baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Aydın, M. Z. (2011). Okulda ahlak eğitimi ve ahlak öğretiminde örnek olay incelemesi yöntemi (4. baskı). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık .
• Baç Uslu, B. (2005). Alt sosyo-kültürel özellikler, annenin eğitim durumu, kardeş sayısı ve cinsiyetin çocukların ahlak ve sosyal bilgilerine etkisinin incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Bedard, K. ve Dhuey, E. (2006). The persistence of early childhood maturity: ınternational evidence of longrun age effects. The Quarterly Journal of Economics, 121(4), 1437-1472.
• Bee, H. ve Boyd, D. (2009). Çocuk gelişim psikolojisi. O. Gündüz. (Çev.). İstanbul: Kaknüs Yayınlar.
• Berry, D. ve O'Connor, E. (2010). Behavioral risk, teacher–child relationships and social skill development across middle childhood: A child-by-environment analysis of change. Journal of Applied Developmental Psychology, 31(1), 1-14.
• Büyüköztürk, Ş. (2008). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (9. baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Cabrera, N.J., Shannon, J D. ve LeMonda, C.T. (2007). Fathers’ influence on their children’s cognitive and emotional development: From toddlers to prek, Applied Development Science, 11(4), 208–213.
• Can, G. (2015). Kişilik gelişimi.B. Yeşilyaprak. (Ed.), Eğitim psikolojisi gelişim-öğrenme-öğretim (14. baskı) içinde (ss. 125-163). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Cora-Waters, A. C. (2004). Exploring the effects of teaching the character trait of respect to students in grades 4 and the impact it has on behavior during recess. (Masters thesis) Theses and Dissertations. 1131. http://rdw.rowan.edu/etd/1131
• Creswell, J. W. (2016) Research design qualitative, qantitative and mixed methods approaches (4. baskıdan çeviri). S.B. Demir. (Çev. Ed.). Ankara: Eğiten Kitap.
• Çağdaş, A. ve Arı, R. (1999). “Anne-çocuk iletişim dili eğitim”inin 4-5 yaş çocuklarının sosyal gelişimine olan etkileri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5, 391- 408.
• Çam, Z., Çavdar, D., Seydooğulları, S. ve Çok, F. (2012). Ahlak gelişimine klasik ve yeni kuramsal yaklaşımlar, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi,12(2), 1211-1225.
• Çeliköz, N., Seçer, Z., Çetin, Ş. ve Demir Şen, H. Ş. (2008). Çocuk yuvası ve ailesiyle yaşayan çocukların ahlâki ve sosyal kural anlayışlarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 23,1-13.
• Çiftçi, Arıdağ, N. (2015). Ahlâk gelişimi. A.Kaya. (Ed.) Eğitim Psikolojisi içinden (ss. 149-191). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Çiftçi, N. (2003). Kohlberg’in bilişsel ahlak gelişimi teorisi: Ahlak ve demokrasi eğitimi. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(1), 43-77.
• Danovitch, J.H. ve Keil, F.C. (2007). Choosing between hearts and minds: Children’s understanding of moral advisors,Cognitive Development, 22, 110-123.
• Dinç, B. (2002). Okulöncesi eğitimin 4-5 yaş çocuğunun sosyal gelişimine etkileri konusunda öğretmen görüşleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Gander, M.J. ve Gardiner, H.W. (2007). Çocuk ve ergen gelişimi (6. baskı). B. Onur. (Çev Ed.). Ankara: İmge Kitapevi Yayıncılık.
• Geçtan,E.(1999). İnsan olmak. (20. Baskı), İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Giren, Y.S. (2008). Kendini kontrol eğitiminin okulöncesi çocukların ahlaki ve sosyal kural algıları ile bilişsel tempolarına etkisinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Girgin, A., Kurnaz A. & Zobu O. (2011). “Erken çocukluk eğitimi ve aile eğitiminin önemi”, I. Türkiye Çocuk Hakları Kongresi Yetişkin Bildirileri Kitabı-1, (ss. 66-74). İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
• Güler, E. D. (2006). Ortaöğretim kurumlarında beden eğitimi dersinin çocuğun ahlak gelişimine etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Güler, S. (2015). Sosyal oyunun 48–69 aylık çocukların ahlaki ve sosyal kural algılarına etkisinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Günindi, Y. (2010). Anasınıfına devam eden altı yaş çocuklarına uygulanan sosyal uyum beceri eğitimi programının çocukların sosyal uyum becerilerinin gelişimine etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Günindi,N. ve Kandır, A. (2012).Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden altı yaş çocuklarının sosyal uyum becerileri ile anne-babalarının empatik becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. IIB International Refereed Academic Social Sciences Journal, 3(5), 35-46.
• Hatunoğlu, A., Halmatov, M. ve Hatunoğlu, B.Y. (2012). Ailelerin sosyo-ekonomik düzeylerine göre okul öncesi dönemdeki çocukların ahlaki ve sosyal kural bilgilerinin incelenmesi. Akademik Bakış Dergisi, 32, 1-15.
• Kağıtcıbaşı, Ç. ve Cemalcılar, Z. (2014). Günümüzde insan ve insanlar-sosyal psikolojiye giriş. (16. baskı), İstanbul: Evrim Yayınevi.
• Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemi. (27. baskı).Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Koçak, N. ve Tepeli, K. (2006). Dört-beş yaş çocuklarında sosyal ilişkiler ve işbirliği davranışlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. I. Uluslararası Okulöncesi Eğitim Kongresi/1st International PreSchool Education Conference. II. Cilt, (ss: 9-22). İstanbul: Ya-Pa Yayınları.
• Kuruçırak, Ş. (2010). 4-12 aylık bebeği olan babaların, babalık rolü algısı ile be-bek bakımına katılımı arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Nisan, M. ve Kohlberg, L. (1982). Universality and variations in moral judgment: a longitudinal and cross-sectional study in Turkey. Child Development,53(4), 865-876.
• Nobes, G. ve Pawson, C. (2003). Children's understanding of social rules and social status. Merrill-Palmer Quarterly,49(1), 77-99.
• Özgüleç, F. (2001). 7-11 yaşlarındaki çocukların ahlaki yargılarının gelişimi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Orçan, M. (2012). Sosyal gelişim. E. Deniz (Ed.), Erken Çocukluk Döneminde Gelişim, (4. baskı) içinde (ss. 127-181). Ankara: Maya Akademi.
• Özgün, Ö. (2012). Ahlak gelişimi. E. Deniz (Ed.), Erken Çocukluk Döneminde Gelişim, (4.baskı) içinde (ss. 267-285). Ankara: Maya Akademi.
• Özyürek, A. ve Tezel Şahin, F. (2012). Altı yaşında çocuğa sahip annelerin çocukları ile ilişkilerinin incelenmesi. IIB International Refereed Academic Social Sciences Journal,3(5), 72-86.
• Özyürek, A. ve Tezel Şahin, F. (2015). Anne-çocuk ilişkisinin ve baba tutumlarının, çocukların ahlâki ve sosyal kural anlayışları üzerine etkisi. Eğitim ve Bilim Dergisi,40(177), 161-174.
• San Bayhan, P. ve Artan, İ. ( 2007). Çocuk gelişimi ve eğitimi, İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Sarıçam, H. ve Halmatov, M. (2012).Okul Öncesi Eğitime Devam Eden ve Etmeyen 6 Yaş Çocukların Ahlaki ve Sosyal Kural Algılamalarının Karşılaştırılması. Akademik Bakış Dergisi, 33, 1-14.
• Seçer, Z. ve Sarı, H. (2006). Okul öncesi eğitim kurumuna devam eden ve etmeyen çocukların ahlaki ve sosyal kural bilgilerinin çeşitli değişkenler açısından karşılaştırmalı olarak analizi. Milli Eğitim Dergisi,172, 126-142.
• Seçer, Z., Çağdaş, A. ve Seçer, F. (2006). Çocukların okul ortamındaki ahlaki ve sosyal kuralları ayırtetme becerisinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 69-81.
• Seçer, Z., Sarı, H. ve Olcay O. (2006). Anne tutumlarına göre okulöncesi dönemdeki çocukların ahlaki ve sosyal kural bilgilerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,16, 539-557.
• Sheridan, S.M., Knoche, L.L., Edwards, C.P., Bovaird, J.A. ve Kupzyk K.A. (2010). Parent engagement and school readiness: Effects of the getting ready ıntervention on preschool children’s social-emotional competencies.Early Education and Development, 21(1), 125-156.
• Smetana, J.G. (1981). Preschool children's conceptions of moral and social rules. Child Development, 52, 1333-1336.
• Smetana, J.G. (1989). Adolescents' and parents' reasoning about actual family conflict. Child Development, 60, 1052-1067.
• Smetana, J.G., Schlagman, N. ve Adams, P. W. (1993). Preschool chilren's judgments about hypothetical and actual transgressions. Child Development, 64(1), 202-214.
• Smetana J.G. (1999). The role of parents in moral development: A social domain analysis. Journal of Moral Education,28(3), 311-321.
• Smetana, J.G. (2006). Social-cognitive domain theory: Consistencies and variations in children’s moral and social judgments. M. Killen ve J.G. Smetana (Ed.), Handbook of Moral Development içinde (ss.119-153). New York, NY: Psychology Press.
• TDK. (2016). Genel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu. http://www.tdk.gov.tr/ (Erişim tarihi: 10 Eylül 2016).
• Telli, A. A. (2014). 3-6 yaş grubu çocuğu olan babaların babalık rolü algısı ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Tezel Şahin, F. Ve Özyürek, A. (2010a). Okul öncesi dönem çocuğa sahip ailelerin çocuklarının ahlaki ve sosyal kural anlayışları üzerine etkisi. Türkiye Sosyal Araştırma Dergisi,14(3), 75-90.
• Tezel Şahin, F. ve Özyürek, A. (2010b). Okul öncesi eğitim kurumuna devam eden altı yaş çocuklarının ahlaki ve sosyal kural bilgilerinin incelenmesi. II. Uluslararası Türkiye Eğitim Araştırmaları Kongresi, 869-882.
• Topbaşı, F. (2006). Okul öncesi dönem 6 yaş grubu çocukların törel (ahlâki) gelişiminde dramanın yeri ve önemi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Turiel, E. (2002). The culture of morality: Social development, context, and conflict. Cambridge: University Press.
• Tuzcuoğlu, S. (2014). Kişilik gelişimi. B. Aydın. (Ed.), Eğitim psikolojisi (gelişim ve öğrenme)(3. baskı) içinde (ss. 123-155). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Uyanık Balat, G. (2005). Değerler ve değerler eğitim programları. A. Oktay ve Ö. P. Unutkan (Ed.), Okul Öncesi Eğitimde Güncel Konular içinde (ss. 197-212). İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Uyanık Balat, G. ve Balaban Dağal, A. (2009). Okul öncesi eğitimde değerler eğitimi etkinlikleri (2.baskı). Ankara: Kök Yayıncılık.
• Uzamaz, F. (2000). Ergenlerde sosyal beceriler ve değerlendirme yöntemleri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi.6(6), 49-58.
• Walker, L.J. (1984). Sex differences in the development of moral reasoning: A critical review. Child Development, 55, 677-691.
• Yapıcı, Ş. ve Yapıcı, M. (2010). Eğitim psikolojisi (2. baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Yapıcı, M. ve Yapıcı, Ş. (2005). Çocukta ahlaki gelişim. Bilim, Eğitim ve Düşünce Dergisi,5(3). (http://www.universite-toplum.org/text.php3?id=243/ Erişim tarihi: 19. 07. 2016).
• Yau, J. ve Smetana, G. (2003). Conceptions of moral, social-conventional and personal events among chinese preschoolers in hong kong. Child Development,74(3), 647-658.
• Yavuzer, H. (2009). Çocuk ve suç (12. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yavuzer, H (2012).Çocuk psikolojisi (34. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yavuzer, H. (2015). Çocuğunuzun ilk altı yılı (33. Bask). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yurtsever Kılıçgün, M. ( 2016). Sosyal gelişim. Erken çocukluk döneminde gelişim, Ed.: Arslan E. (2. Baskı), Eğiten Kitap, Ankara.