Yalnızlığı Azaltma Psiko-Eğitim Programının Yaşlıların Yalnızlık Düzeyine Etkisi

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 14, 11 - 52, 25.04.2018

Hanife Akgül , Binnur Yeşilyaprak

https://doi.org/10.26466/opus.401331

Cited By: 8

Öz

Bu araştırmanın amacı, Yalnızlığı Azaltma Psiko-eğitim
Programı’nın yaşlıların yalnızlık düzeyine etkisini incelemektir. Araştırma,
deney ve kontrol gruplu; ön test, son test, izleme testi modeline dayalı
deneysel bir çalışmadır. Araştırmanın bağımsız değişkeni; ön test ve son test
arasında sadece deney grubuna uygulanan Yalnızlığı Azaltma Psiko-eğitim
Programıdır. Araştırmanın bağımlı değişkeni ise, yaşlıların yalnızlık
düzeyleridir.  Araştırma, Kayseri ilinde
Hacı Rukiye Gazioğlu Huzur Evinde 65 yaş ve üstü bireylerin katılımı ile
gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın verileri “Yaşlılar İçin Yalnızlık Ölçeği
(YİYÖ)” ile elde edilmiştir.  Deney
grubuna araştırmacı tarafından Aktivite Kuramı ve Bilişsel Yaklaşıma dayalı olarak
hazırlanan, 11 haftalık Yalnızlığı Azaltma Psiko-eğitim Programı uygulanmıştır.
Kontrol grubuna herhangi bir eğitim verilmemiştir.  İzleme ölçümleri, son test uygulamasından iki
ay sonra yapılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen verilerin çözümlenmesinde
Mann Whitney U ve Wilcoxon İşaretli Sıralar testi kullanılmıştır.  Elde edilen araştırma bulgularının sonucunda,
deney ve kontrol gruplarının son test puanları arasında anlamlı bir fark
(p<.05)  olduğu ortaya çıkmıştır.
Ayrıca, deney grubundaki bireylerin YİYÖ’den aldıkları deney öncesi ve deney
sonrası puanları arasında anlamlı bir fark (p<.05) olduğu saptanmıştır. Yani
bir başka değişle uygulanan Yalnızlığı Azaltma Psiko-eğitim Programı, deney
grubuna katılan yaşlıların yalnızlık düzeylerini azaltmıştır. Bu farkın
deneysel işlemin sona ermesinden iki ay sonrada da kısmen azalarak devam ettiği
görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Yalnızlık, Yaşlı, Yaşlılarda yalnızlık, Psiko-eğitim programı, Yalnızlığı azaltma.

The Effect Of Psychoeducation Program For Reducing Lonelinesson Loneliness Level Of The Elderly

Öz

The aim of this study is to investigate the effect of
Psychoeducation Program for Reducing Loneliness on loneliness level of the
elderly.  This is an experimental study
with experimental and control groups based on pretest, posttest, and follow-up
model. The independent variable of the study was Psychoeducation Program for
Reducing Loneliness which was applied only to experimental group between
pretest and posttest.  Loneliness level
of the elderly was dependent variable of the study. The study was conducted
with the participation of individuals aged 65 and over, residing in Hacı Rukiye
Gazioğlu Nursing Home in the city center of Kayseri. The data of the study were
obtained with the "Loneliness Scale for the Elderly". An 11-week
Psychoeducation Program for Reducing Loneliness, prepared by researcher based
on Activity Theory and cognitive Approach, was applied to the experimental
group.  Any training was not given to
control group. Follow-up measurements were performed two months after the
posttest. Mann Whitney U and Wilcoxon Signed rank tests were used for analysis
of data obtained as a result of the study. As a result of the study findings,
it was revealed that there was a significant difference between posttest scores
of control and experimental groups (p<.05). Moreover, a significant
difference was found between LSE scores obtained by individuals in experimental
group before and after the experiment (p<.05). In other words, the
Psychoeducation Program for Reducing Loneliness decreased loneliness levels of
the elderly individuals included in the experimental group. It was observed
that this difference continued partially decreasingly two months later upon
completion of the experimental procedure.

Anahtar Kelimeler

Loneliness, Elderly, Loneliness in the elderly, Psycho-educational program, Reduce loneliness.

Kaynakça

• Adams, K. B., Sanders S., ve Auth E. A., (2004). Loneliness and depression in independent living retirement communities: risk and resilience factors. Aging & Mental Health, 8(6), 475-485.
• Akça, F. ve Şahin, G., (2008). Huzurevinde yaşayan yaşlılar ile aile ortaminda yaşayan yaşlıların psikolojik belirtilerinin yaşam kalitesi üzerine etkisinin incelenmesi. Turkish Journal of Geriatrics, 11(4), 190–199.
• Akgül H. ve Yeşilyaprak B. (2015). Yaşlılar için yalnızlık ölçeğinin Türk kültürüne uyarlanması. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 8(1), s.34-45.
• Akgün, E., (2001). Huzurevlerinde yaşayan yaşlı bireylerin algıladıkları yalnızlık duyguları ve yaşam kaliteleri üzerine etkileri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Psikiyatri Hemşireliği Anabilim Dalı, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Akgün, H. S., Bakar, C. ve Budakoğlu, I. İ., (2004). Yatarak tedavi görmüş 65 yaş üstü hastaların fiziksel ve ruhsal sorunları ile günlük yaşam aktivite durumlarının değerlendirilmesi. Turkish Journal of Geriatrics, 7(3), 133–138.
• Aközer, M., Nuhrat C., ve Say Ş., (2011). Türkiye'de yaşlılık dönemine ilişkin beklentiler araştırması. Aile ve Toplum Dergisi, 7(27), 103-128.
• Aksoydan, E., (2006). Ankara’da kendi evinde ve huzurevinde yaşayan yaşlıların sağlık ve beslenme durumları. Türk Geriatri Dergisi, 9(3), 150-157.
• Aksüllü, N. ve Doğan, S., (2004). Huzurevinde ve evde yaşayan yaşlılarda algılanan sosyal destek etkenleri ile depresyon arasındaki ilişki. Anatolian Journal of Psychiatry, 5, 76–84.
• Akyıldızlar, E., (2007). Kocaeli’nde bulunan üç farklı huzurevindeki yaşlıların beslenme alışkanlıkları üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Alkan, S. ve Sezgin, A., (1998). Yetişkin hastalarda yalnızlık. C.Ü. H.Y.O Dergisi, 2(1), 43-51.
• Andersson, L., (1985). Intervention against loneliness in a group of elderly women: an impact evaluation. Social Science and Medicine, 20(4), 355–64.
• Ardahan, M., (2010). Yaşlılık ve huzur evi. Aile Ve Toplum Dergisi, 5(20), 25-32.
• Arnetz, B. B. ve Theorell, T., (1983). Psychological, sociological and health behaviour aspects of a long term activation programme for institutionalized elderly people. Social Science and Medicine, 17(8), 449–56.
• Atila, S., (2006). Toplumsal değişmenin aile ve yaşlılar üzerine etkisi (İstanbul'daki beş huzurevinde inceleme). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Ayrancı, Ü., Köşgeroğlu, N., Yenilmez, Ç., ve Aksoy, F., (2005). Eskişehir'de yaşlıların sosyoekonomik özellikleri ve sağlık durumları. Sted, 14(5), 113–119.
• Bahar, A., (2005). Huzurevinde yaşayan yaşlıların depresyon ve anksiyete düzeylerinin belirlenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Ballantyne, A., Trenwith L., Zubrinich S. ve Corlis, M., (2010). I feel less lonely’: What older people say about participating in a social networking website. Quality in Ageing and Older Adults, 11 (3), 25-35.
• Beal, C., (2006). Lonelıness In olderwomen: A review of the literature. Issues in Mental Health Nursing, 27, 795–813. DOI:10.1080/01612840600781196
• Bilgiç, N., (2000). Arkadaşlık becerisi eğitiminin ilköğretim 2.kademe öğrencilerinin yalnızlık düzeylerine etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Brown, N.W., (2013). Psikolojik danışmanlar için psiko-eğitsel gruplar hazırlama ve uygulama rehberi (V. Yorgun, Çev.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Büyüköztürk Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri (5. Baskı), Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., (2012). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (17. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Çokluk, Ö. ve Köklü, N. (2013). Sosyal bilimler için istatistik. (12. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Çakıl, N., (1998). Grupla sosyal beceri eğitiminin üniversite öğrencilerinin yalnızlık düzeylerine etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Çalıştır, B., Dereli, F., Ayhan, H. ve Cantürk, A., (2006). Muğla il merkezinde yaşayan yaşlı bireylerin yaşam kalitelerinin incelenmesi. Turkish Journal of Geriatrics, 9(1), 30–33.
• Caserta, M. S. ve Lund D. A., (1996). Beyond bereavement support group meetings: Exploring outside social contacts among the members. Death Studies, 20(6), 537–56.
• Caserta, M. S. ve Lund, D. A., (1993). Intrapersonal resources and the effectiveness of self-help groups for bereaved older adults. The Gerontologist, 33(5), 619–29.
• Cattan, N., Kime N. ve Bagnall, A. M., (2011). The use of telephone befriending in low level support for socially isolated older peo-ple – an evaluation. Health and Social Care in the Community, 19(2), 198–206. Doi: 10.1111/j.1365-2524.2010.00967.x.,
• Collins, C., (2006). Seniors CAN: Community-based education to pro-mote independence for older adults. The LLI Review, 1, 60-68, http://seniorscan.org/SeniorsCAN/files/pdf/Life_Long_Learning.pdf, (Erişim Tarihi: 25.01.2015).
• Coşkun, M., (1998). Samsun il merkezinde yaşayan yaşlıların sürekli kaygı düzeyleri ve bazı sosyoekonomik etmenleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Coşkuner, A., (1994). İletişim becerisi geliştirme eğitiminin iş görenlerin iletişim çatışmalarına girme eğilimlerine, yalnızlık düzeylerine ve iş doyumlarına etkisi. Yayınlanmamış DoktoraTezi, Ankara Üniver-sitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Danış, M. Z., (2009). Türkiye’de yaşlı nüfusun yalnızlık ve yoksulluk durumları ve sosyal hizmet uygulamaları açısından bazı çıkarımlar. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 20(1), s. 67-83.
• De Jong Gierveld, J., Groenou, V. M. B., Hoogendoorn, A. W., ve Smit, J. H., (2009). Quality of marriages in later life and emo-tional and social loneliness. Journal of Gerontology: Social Sciences, 64B(4), 497–506. DOI: 10.1093/geronb/gbn043.
• De Jong Gierveld, J., (1988). A review of loneliness: Concept and definitions, determinants, and consequences. Review in Clinical Ger-ontology, 8, 73-80.
• De Jong Gierveld, J., ve Van Tilburg, T. G., (2006). A 6-item scale for overall, emotional, and social loneliness: Confirmatory tests on survey data. Research on Aging, 28 (5), 582-598.
• De Jong Gierveld, J., ve Van Tilburg, T. G., (2011). Manual of the loneliness scale 1999, VU University, Amsterdam, 8 Ocak 2013, http://home.fsw.vu.nl/tg.van.tilburg/manual_loneliness_scale_1999.htm (ErişimTarihi: 25.11.2015).
• Demet, M. M., Taşkın, E. O., Deniz, F., Karaca, F. ve İlçelli, İ., (2002). Manisa huzur evinde kalan yaşlılarda depresyon belirtilerinin yaygınlığı ve ilişkili risk etkenleri. Türk Psikiyatri Dergisi, 13 (4), 290-299.
• Dereli, F., Koca, B., Demircan, S. ve Tor, N., (2010). Bir huzurevinde kalan yaşlıların yalnızlık düzeylerinin incelenmesi. Yeni Tıp Dergisi, 27, 93-97.
• Dong, X.Q, Chang E.S., . Wong E. ve Simon M., (2012). Perception and negative effect of loneliness in a Chicago Chinese population of older adults. Archives of Gerontology and Geriatrics, 54, 151-159.
• Duy, B., (2003). Bilişsel-Davranışçı yaklaşıma dayalı grupla psikolojik danışmanın yalnızlık ve fonksiyonel olmayan tutumlar üzerine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Dykstra, P. A., (2009). Older adult loneliness: Myths and realities. Eu-ropean Journal of Ageing, 6, 91–100. DOI: 10.1007/s10433-009-0110-3.
• Dykstra, P.,A., Tilburg V. T. G. ve Gierveld, D. J., (2005). Changes in older adult loneliness results from a seven-year longitudinal study. Research On Aging, 27(6), 725-747. DOI: 10.1177/0164027505279712
• Erdoğdu, M. Y. ve Özkan, M., (2007). Farklı dini inanışlardaki bireylerin ölüm kaygıları ile ruhsal belirtiler ve sosyo-demografik değişkenler arasındaki ilişkiler. İnönü Üniversitesi, Tıp Fakültesi Dergisi, 14(3), 171–179.
• Eshbaugh, E., (2009). The role of friends in predicting loneliness among older women living alone. Journal of Gerontological Nursing, 35(5), 13–16.
• Fees, B. S., Martin, P. ve Poon, L.W., (1999). A model of loneliness in older adults. Journal of Gerontology: Psychological Sciences, 54(4), 231-239.
• Ferguson, L., (2012). Tackling loneliness in older age – why we need action by all ages. Quality in Ageing and Older Adults, 13(4), 264-269.
• Greenfield, E. A. & Russell, D., (2011). Identifying living arrangements that heighten risk for loneliness in later life: Evidence from the u.s. national social life, health, and aging project. Journal of Applied Gerontology, 30(4), 524–534.
• Grenade, L. ve Duncan B., (2008). Social isolation and loneliness among older people: Issues and future challenges in community and residential settings. Australian Health Review, 32(3), 468–478.
• Güler, N. ve Akal, Ç., (2009). Sivas ilinde evde yaşayan 65 yaş ve üzeri bireylerin yaşam kalitesi. Türk Geriatri Dergisi, 12(4), 181-189.
• Hacıhasanoğlu, R. ve Yıldırım, A., (2009). Erzincan huzurevinde yaşayan yaşlılarda depresyon ve etkileyen faktörler. Türk Geri-atri Dergisi, 12 (1), 25-30.
• Hawkley, L. C. ve Cacioppo, J. T., (2010). Loneliness matters: A theoretical and empirical review of consequences and mechanisms. Annals of Behavioral Medicine, 40(2), 218-227. DOI 10.1007/s12160-010-9210-8.
• Hopman-Rock, M. ve Westhoff, M. H., (2002). Development and evaluation of ‘aging well and healthily’: A health education and exercise program for community living older adults. Journal of Aging and Physical Activity, 10, 363–80.
• İmamoğlu, S., (2008). Genç yetişkinlikte kişilerarası ilişkilerin cinsiyet, cinsiyet rolleri ve yalnızlık algısı açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• İslam, A. Ş., (1987). Bireysel psikolojik danışmanın yaşlılarda kendini kabule etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Jacob, S., (1996). The grief experience of older women whose husbands had hospice care. Journal of Advanced Nursing, 24, 280–286.
• Kalkınma Bakanlığı, (2014). Onuncu Kalkınma Planı. Yaşlanma, Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara.
• Kavlak, O. ve Saruhan, A., (2002). İnfertil kadınlarda yalnızlık düzeyi ve bunu etkileyen faktörlerin incelenmesi. Ege Tıp Dergisi, 41(4), 229–232.
• Koçak, R., (2003). Duygusal ifade eğitimi programının üniversite öğrencilerinin aleksitimi ve yalnızlık düzeylerine etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kozaklı, H., (2006). Üniversite öğrencilerinde yalnızlık ve sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişkilerin karşılaştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,Mersin.
• Lou, V. W. Q. ve Jimmy, W., (2012). Chinese older adults’ resilience to the loneliness of living alone: a qualitative study. Aging & Men-tal Health, 16(8), 1039–1046.
• McAuley, E., Blissmer, B., Marquez, B., Jerome, D. X., Kramer, G. J. & Katula, J., (2000). Social relations, physical activity and well-being in older adults. Preventive Medicine, 31(5), 608–17.
• Miroğlu, C., (2009). Ankara’da bir huzurevi incelemesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Halkbilim - Etnoloji Anabilim Dalı, Ankara.
• Mulvihill, J., (2011). Personalised befriending support for older people. Quality In Ageing And Older Adults, 12(3), 180-183.
• Neto, F. ve Barros, J., (2000). Psychosocial concominants of loneliness amongstudents of cape verde and Portugal. Journal of sychology, 134(5), 245–255.
• Nyqvist, F., Cattan, M., Andersson, L., Forsman, A. K., ve Gustafson, Y., (2013). Social capital and loneliness among the very old liv-ing at home and in institutional settings: A comparative study. Journal of Aging and Health, 25(6), 1013–1035. DOI: 10.1177/0898264313497508.
• Öğüt, S., Polat, M., Orhan, H. ve Küçüköner, E., (2008). Isparta ve Burdur huzurevlerinde kalan yaşlıların sosyodemografik durumları ve beslenme tercihleri. Turkish Journal of Geriatrics, 11(2), 82–87.
• Ongan, D., (2012). Huzurevlerinde yaşlılara sunulan beslenme hizmetlerinin değerlendirilmesi ve yaşlıların beslenme durumlarının saptanması. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Özen, D., (2008). Huzurevinde yaşayan yaşlılarda ölüm kaygısının günlük yaşam işlevlerine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Özer, M., (2001). Huzurevinde ve aile ortaminda yaşayan yaşlilarin öz bakim gücü ve yaşam doyumunun incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Öztop, H., (2006). Yaşlı kadınların ekonomik ve psiko-sosyal sorunları. Turkish Journal of Geriatrics, 9(4), 234–239.
• Pennington, J. ve Knight, T., (2008). Staying connected: The lived experiences of volunteers and older adults. Ageing Int , 32, 298–311. DOI 10.1007/s12126-008-9020-5.
• Peplau, L. A. ve Perlman, D., (1982). Perspective on loneliness. In L. A. Peplau ve D. Perlman (Eds). Loneliness: A sourcebook of Cur-rent Theory, Research and Therapy (13–46). New York: Wiley Interscience.
• Perese, E. F. ve Wolf, M., (2005). Combating loneliness among persons with severe mental illness: social network interventions’ charac-teristics, effectiveness and applicability. Issues in Mental Health Nursing, 26, 591-609.
• Pinquart, M., (2003). Loneliness in married, widowed, divorced, and never-married older adults. Journal of Social and Personal Rela-tionships, 20(1), 31–53. DOI:10.1177/02654075030201002.
• Rokach, A., ve Bauer, N., (2004). Age, culture and loneliness among czechs and canadians. Current Psychology, 23(1), 3-23.
• Rosen, C. E. ve Rosen, S., (1982). Evaluating an intervention program for the elderly. Community Mental Health Journal, 18(1), 21-33.
• Ryan, M., & Patterson, J., (1987). Loneliness in the elderly. Journal of Gerontological Nursing, 13(5), 6–11.
• Sardogan, M. E., (1998). Florida insan ilişkileri beceri eğitimi modelinin grup üyelerinin kaygı, yalnızlık, atılganlık, kendini açma ve empatik beceri düzeylerine etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• Sarıhan, C. Ö., (2007). Engelli çocuğa sahip olan ve olmayan annelerin aile işlevlerini algılamaları ile yalnızlık düzeylerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ev Ekonomisi (Çocuk Gelişimi ve Eğitimi) A.B.D., Ankara.
• Schoenmakers, E. C, Tilburg, V. T. G. ve Fokkema, T., (2012). Coping with loneliness: what do older adults suggest?”. Aging & Mental Health, 16(3), 353-360.
• Siviş, R. ve Demir, A., (2004). Küresl yaşlanma ve Türkiye’de yaşlılarda psikolojik danışma ve rehberlik. Türk Psikolojik Danışma ve Re-hberlik Dergisi, 3(21), 43-48.
• Siviş, R., (2005). The effect of a reminiscence grup counseling program on the life satisfaction of older adults. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Sözeri, V. G., Oğuzhanoğlu, N., Amuk, T. ve Ateşçi, F., (2008). Huzurevindeki yaşlılarda depresyon sıklığı ve ilişkili risk et-menleri. Klinik Psikiyatri, 11, 25-32.
• Stanley, M. et al., (2010). Nowadays you don’t even see your neighbours’: Loneliness in the everyday lives of older Australians. Health and Social Care in the Community, 18(4), 407–414. DOI: 10.1111/j.1365-2524.2010.00923.x.
• Steven, N., ve Van Tilburg, T. G., (2000). Stimulating friendship in later life: A strategy for reducing loneliness among older women. Educational Gerontology, 26(1), 15-35. (Erişim Tarihi: 21.03.2014). http://dx.doi.org/10.1080/036012700267376
• Stone, J., Evandrou, M. ve Falkingham, J., (2013). The transition to living alone and psychological distress in later life. Age and Ageing. 42(3), 366-72. doi: 10.1093/ageing/aft006.
• Sullivan, H. S., (1953). Interpersonal theory of personality. New York: Norton Company Inc.
• Tambağ, H., (2010). Huzurevindeki yaşlılara sağlıklı yaşam biçimi ve yaşam doyumu geliştirmeye yönelik verilen psiko-eğitimin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• TÜİK, (2009). Türkiye İstatistik Kurumu. Yaşam Memnuniyeti Araştırması. http://www.tuik.gov.tr (Erişim Tarihi: 27.12.2014).
• TÜİK, (2013). Türkiye İstatistik Kurumu. İstatistiklerle Yaşlılar. http://www.tuik.gov.tr (Erişim Tarihi: 27.01.2015).
• Ünal, G. ve Bilge, A., (2005). İleri yaş gurubunda yalnızlık, depresyon ve kognitif fonksiyonların incelenmesi. Türk Geriatri Dergisi, 8(2), 89-93.
• Victor, C. R., (2012). A Longitudinal analysis of loneliness among older people in Great Britain. The Journal of Psychology, 146(3), 313-331.
• WHO, (2002). World Health Organisation, Active Ageing A Policy Framework. WHO Noncommunicable Disease Prevention and Health Promotion Ageing and Life Course, Geneva.
• http://www.who.int/hpr/ageing/ActiveAgeingPolicyFrame.pdf (Erişim Tarihi: 25.11.2015).
• Woolham, J., Daly, G. ve Hughes, E., (2013). Loneliness amongst older people: Findings from a survey in coventry, UK”. Quality in Ageing and Older Adults,14(3), 192-204.
• Yazıcı, R., (1994). Yaşlı bireylerin ölüm kaygısı ve bunun günlük yaşam aktivitelerine olan etkisinin araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yıldırım, E., (2008). Yaşlı bayanlarda fiziksel ve rekreasyonel aktivitenin yalnızlık düzeyine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Zarif, M., (2006). Yaşlı kişilerde algı ve bilişsel bozuklukların günlük yaşam aktivitelerine olan etkisinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Zettel, L., ve Rook, K., (2004). Substitution and compensation in the social networks of older widowed women. Psychology and Ag-ing, 19, 433-443.