Okullarda Örgütsel Adalete İlişkin Öğretmen Deneyimlerinin İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 16 Sayı: Eğitim ve Toplum Özel sayısı, 5911 - 5940, 31.12.2020

Nuray Özge Sağbaş , Murat Özdemir

https://doi.org/10.26466/opus.711001

Öz

Okullarda görev yapan öğretmenlerin olumlu ve olumsuz işgören davranışı sergilemelerinin çeşitli nedenleri bulunmaktadır. Bu nedenlerden biri de örgütsel adalet algısıdır. Alanyazın taramalarında öğretmenlerin örgütsel adalete ilişkin okul içi uygulamaları nasıl deneyimlediklerine ve anlamlandırdıklarına yönelik nitel çalışmaların görece az olduğu görülmüştür. Bu bağlamda araştırmanın amacı okul yönetim süreçlerinde adil olmayan uygulamalara yönelik öğretmen deneyimlerini keşfetmektir. Araştırma olgubilim desenine dayalı yürütülmüştür. Araştırma verisi Ankara ilinde görev yapan 8 öğretmenle odak grup görüşmesi, 11 öğretmenle de görüşme yoluyla toplanmıştır. Veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. Çözümleme sonucunda öğretmenlerin adil olmayan yönetsel uygulamalar karşısındaki deneyimlerinin olumsuz duygular ile duygusal ret olmak üzere iki tema altında toplandığı gözlenmiştir. Çalışmada ayrıca yönetsel uygulamalara yönelik adalet algısının değerlendirilmesinde ise örgütsel adaletin dağıtım, süreç ve etkileşimsel adalet alt boyutları birer tema olarak değerlendirilmiştir. Bu kapsamda katılımcılar en fazla süreç adaleti temasında adil olmayan uygulamalara maruz kaldıklarını ifade etmişlerdir. Araştırmada öğretmenler arasında muhalefet etme, kayıtsız kalma, işten ayrılma, sadakat gösterme ve bilgi uçurma davranışlarının yönetim süreçlerindeki adalete yönelik tepkiler olduğu ortaya çıkarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

örgütsel adalet, işten ayrılma, muhalefet etme, sadakat, kayıtsız kalma

Examination Of Teacher Experiences Regarding Organizational Justice In Schools

Öz

There are several reasons why teachers working in schools display positive and negative employee behaviors. One of these reasons is the perception of organizational justice. In the literature review, it was seen that the qualitative studies on how teachers experience and make sense of in-school practices related to organizational justice were relatively low. In this context, the purpose of this study is to discover teacher experiences regarding unfair practices in school management processes. The study was carried out based on the phenomenology design. The research data were collected through eight group teachers working in Ankara and focus group meetings and 11 teachers. The data were analyzed by content analysis. As a result of the analysis, it was observed that the teachers' experiences related to unfair administrative practices were gathered under two themes: negative emotions and emotional rejection. In the study, the distribution, process and interactional justice sub-dimensions of organizational justice were evaluated as a theme in evaluating the perception of justice for managerial practices. Within this scope, the participants stated that they were exposed to unfair practices mostly in the theme of procedural justice. In the research, it was revealed that the behaviors of exit, voice, neglect, loyalty and whistleblowing among teachers are justice in the management processes

Anahtar Kelimeler

Organizational justice, Exit, Voice, Loyalty, Neglect

Kaynakça

• Altınkurt, Y., ve Yılmaz, K. (2010). Değerlere göre yönetim ve örgütsel adalet ilişkisinin ortaöğretim okulu öğretmenlerinin algılarına göre incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16(4), 463-484.
• Altınkurt, Y., ve Yılmaz, K. (2014). Öğretmenlerin mesleki profesyonelliği ile iş doyumları arasındaki ilişki. Sakarya University Journal of Education, 4(2), 57-71.
• Şimşek, M. Ş., ve Aslan, Ş. (2012). Mesleki ve örgütsel bağlılığın örgütsel davranışa ilişkin sonuçlarla ilişkileri. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12(23), 414- 454.
• Budak, G., ve Sürgevil, O. (2005). Tükenmişlik ve tükenmişliği etkileyen örgütsel faktörlerin analizine ilişkin akademik personel üzerinde bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 95-108.
• Clay-Warner, J., Reynolds, J., ve Roman, P. (2005). Organizational justice and job satisfaction: A test of three competing models. Social Justice Research, 18(4), 391-409.
• Colquitt, J. A., Greenberg, J., ve Zapata- Phelon, C. P. (2005). Hanbook of organizational justice. United States of America: Lawrence Erlbaum Associates.
• Çelik, V. (1987). Teknik öğretmenlerin iş doyumsuzluğu ve öğretmenlikten ayrlmalarına etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çıvgın, A. G. (2018). Platon’un adalet ve filozof kral anlayışı. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(1), 221-229.
• Çokluk, O., Oğuz, E., ve Yılmaz, K. (2011). Nitel bir görüşme yöntemi: Odak grup görüşmesi. Kuramsal Eğitimbilim, 4(1), 95-107.
• Dağlı, A., ve Ağalday, B. (2014). Öğretmenlerin örgütsel muhalefetin sonuçlarına ilişkin görüşleri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(1), 170-182.
• Demir, C., ve Öztürk, U. C. (2011). Örgüt kültürünün örgütsel bağlılık üzerine etkisi ve bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(1), 17-41.
• Doğan, H. (2002). İşgörenlerin adalet algılamalarında örgüt içi iletişim ve prosedürel bilgilendirmenin rolü. Akademik Bakış Dergisi, 2(2), 71-78.
• Eklund, N. (2009). How was your day at school? Improving dialogue about teacher job satisfaction. Minnesote: Search Institute.
• Eren, E. (2011). Yönetim ve organizasyon: Çağdaş ve küresel yaklaşımlar. İstanbul: Beta.
• Ertürk, A. (2003). Örgütsel iletişim ve adalet algılarının örgütsel kimlik algısı üzerindeki etkileri. Yönetim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 147-170.
• Farrell, D. (1983). Exit, voice, loyalty, and neglect as responses to job dissatisfaction: A multidimensional scaling study. Academy of Management Journal, 26(4), 596-607.
• Fischer, R. (2004). Rewarding employee loyalty: An organizational justice approach. International Journal of Organizational Behavior, 8(3), 486-503.
• Folger, R., ve Konovsky, M. A. (1989). Effects of procedural and distributive justice on reactions to pay raise decisions. Academy of Management Journal, 32(1), 115-130.
• Graham, J. W. (1991). An essay on organizational citizenship behavior. Employee Responsibilities and Rights Journal, 4(4), 249–270.
• Grima, F., ve Glaymann, D. (2012). A revisited analysis of the exit-voice-loyalty-neglect model: Contributions of a longitudinal and conceptually extended approach. M@n@gement, 1(15), 1-41.
• Greenberg, J. (1987). A taxonomy of organizational justice theories. Academy of Management Review, 12(1), 9-22.
• Gürpınar, G. (2006). An empirical study of relationships among organizational justice, organizational commitment, leader-member exchange, and turnover intention Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Hirschman, A. O. (1970). Exit, voice, and loyalty. Responses to decline in firms, organizations, and states. England: Harvard University.
• Hirschman, A. O. (1994). Except from chapter eight exit, voice, and loyalty: Responses to decline infirm, organizations and states. The Social Contract, 272- 275.
• Hoy, W.K., ve Tarter, C. J. (2004). Organizational justice in schools: No justice without trust. International Journal of Educational Management, 18(4), 250-259.
• İçerli, L. (2010). Örgütsel adalet: Kuramsal bir yaklaşım. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 5(1), 67-92.
• İşcan, Ö. F., ve Sevimli, F. (2005). Bireysel ve iş ortamına ait değişkenler açısından iş doyumu. Ege Akademik Bakış Dergisi, 5(1), 55-64.
• İşcan, Ö. F., ve Sayın, U. (2010). Örgütsel adalet, iş tatmini ve örgütsel güven arasındaki ilişki. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(4), 195-216.
• Kassing, J. W., ve Armstrong, T. A. (2002). Someone’s going to hear about this: Examining the association between dissent- triggering events and employees’ dissent expression. Management Communication Quarterly, 16(1), 39-65.
• Kavak, O., ve Kaygın, E. (2018). Örgütsel adalet algısının örgütsel muhalefet davranışı üzerindeki etkisi. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 33-51.
• Koç, E. (2002). İnsan ve sadakat. Felsefe Dünyası Dergisi, 1(35),49- 57.
• Koç, H. (2009). Örgütsel bağlılık ve sadakat ilişkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(28), 200-211.
• Leck, J. D., ve Saunders, D. M. (1992). Hirschmans’ loyalty: Attitude or behavior? Employee Responsibilities and Rights Journal, 5, 219-230.
• Leventhal, G. S. (1980). What should be done with equity theory? Social exchange: Advances in theory and research. K. J. Gergen, M. S. Greenberg, & R. H. Willis (Ed.). USA: Plenum.
• Luthans, F. (2011). Organizational behavior: An evidence-based approach (12. bs.). USA: McGraw-Hill/Irwin.
• Meyer, J. P., ve Allen, N.J. (1991). A three-component conceptualization of organizational commitment. Human Resource Management Review, 1(1), 61-89.
• Mikula, G., Petri, B., ve Tanzer, N. (1990). What people regard as unjust: Types and structures of everyday experiences of injustice. European Journal of Social Psychology, 20, 133-149.
• Miles, M. B., ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook (2. bs.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Nart, S., ve Yürür, S. (2016). Örgütsel adalet algısı kamu çalışanlarının ihbar etme niyetinin belirleyicisi midir? Amme İdaresi Dergisi, 49(3), 117-148.
• Örücü, E., ve Özafşarlıoğlu, S. (2013). Örgütsel adaletin çalışanların işten ayrılma niyetine etkisi: Güney Afrika Cumhuriyetinde bir uygulama. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(23), 335-358.
• Özer, P. S., ve Urtekin, G. E. (2007). Örgütsel adalet algısı boyutları ve iş doyumu ilişkisi üzerine bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28, 107-125.
• Özsoy Özmen, A. (2017). Kamuda güvencesizlik. İstanbul: Nota Bene.
• Poyraz, K., Kara, H., ve Çetin, S. A. (2009). Örgütsel adalet algılamalarının örgütsel vatandaşlık davranışlarına etkisine yönelik bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9, 71-91.
• Rusbult, C. E., Zembrodt, I. M., ve Gunn, L. K. (1982). Exit, voice, loyalty and neglect: Responses to dissatisfaction in romantic involvements. Journal of Personality and Social Psychology, 43(6), 1230-1242.
• Rusbult, C. E., Farrell, D., Rogers, G., ve Mainous, A. G. (1988). Impact of exchange variables on exit, voice, loyalty, and neglect. Integrative model of responses to declining job satistaction . Academy of Management Journal, 31(3), 599-627.
• Skarlicki, D. P., ve Folger, R. (1997). Retaliation in the workplace: The roles of disrtibutive, procedural and interactional justice. Journal of Applied Psychology, 82(3), 434-443.
• Şahin, R., ve Kavas, E. (2016). Örgütsel adalet ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkinin belirlenmesinde öğretmenlere yönelik bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 7(14), 119-140.
• Yıldırım, A., ve Şahin H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştirma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Topakkaya, A. (2009). Aristoles’te adalet kavramı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6), 628-633.
• Tulunay Ateş, Ö., ve Önder, E. (2017). Öğretmenlerin örgütsel adalet algısı ve örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkiler: Türkiye’de yapılmış çalışmaların meta analizi. Turkish Studies: International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 12(25), 589-608.
• Türnüklü, A. (2000). Eğitimbilim araştırmalarında etkin olarak kullanılabilecek nitel bir araştırma tekniği: Görüşme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 24, 543-559.
• Uysal, M. (2014). Genel liselerde görev yapan öğretmenlerin örgütsel adalet konusundaki algıları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Withey, M. J., ve Cooper, W. H. (1989). Predicting exit, voice, loyalty, and neglect. Administrative Science Quarterly, 34(4), 521-539.
• Zhang, Y.J. (2016). A review of employee turnover ınfluence factor and countermeasure. Journal of Human Resource and Sustainability Studies, 4, 85-91.