Okul Müdürü Olmanın Anlamı Üzerine Bir Olgubilim Çalışması

Yıl 2021, Cilt: 17 Sayı: 35, 1785 - 1822, 31.03.2021

Pınar Yengin Sarpkaya

https://doi.org/10.26466/opus.885162

Öz

Bu çalışma, okul müdürlüğünün anlamını bu mesleği deneyimleyen okul müdürlerinin görüşlerine dayanarak betimlemeyi amaçlayan bir olgubilim araştırmasıdır. Veriler, maksimum çeşitlilik örneklemesiyle belirlenen 14 okul müdürüyle, araştırmacı tarafından geliştirilmiş görüşme formu aracılığıyla yapılan görüşmelerle elde edilmiştir. İçerik çözümlemesi yapılarak elde edilen bulgular, yedi tema altında toplanmıştır. Katılımcıların müdürlüğü seçme nedenleri içsel güdülenmeye ya da eğitime yararlı olmaya dayanmaktadır. Müdürlüğün en zor/uğraştırıcı yönü “okul işletmesinin yönetimi” kapsamındaki konulardır. Resmi okul müdürleri, okulun eğitime hazır olması için gereken finansman bulmak, temizlik personeli sağlamak gibi asgari ihtiyaçları karşılama zorluklarını vurgularken özel okul müdürü, sistem laboratuvarı gibi eğitimin niteliğini artırmaya dönük ihtiyaçları vurgulamıştır. Öğretimsel liderliğe zaman bulmak bazı müdürler için ciddi bir zorluktur. En keyif verici yönle ilgili bulgular genel olarak, yapılan çalışmaların başarıya ulaştığını görme; öğrenci veli ve öğretmenlerin mutlu olduğunu görme ve olumlu geribildirim almaya dayanmaktadır. Katılımcılar, müdür olmaya anlam yüklemelerini deneyimlerinden hareketle yapmakta; önder, temsilci olma gibi anlamlar yanında her şeyden sorumlu olma, okulun ihtiyaçlarını karşılama gibi rutin roller de yüklemektedirler. Yüklenen bir anlam da zaman sınırı olmadan çalışmak şeklindedir. Müdürler okul müdürü olmaktan dolayı çoğunlukla olumlu duygular yaşamaktadırlar. Katılımcıların, zorluklarına karşın müdür olmaktan hoşnut oldukları belirlenmiştir. Elde edilen bulgular doğrultusunda öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

okul müdürü, müdürlük, fenomenoloji, rol

Destekleyen Kurum

Çalışma için finansal destek alınmamıştır.

A Phenomenological Study on The Meaning of Being School Principal

Öz

This study is a phenomenological research aiming to describe the meaning of school headship based on the opinions of school principals who have experienced this profession. The data were obtained via interviews with 14 school principals who were determined by the maximum diversity sampling, through the interview form developed by the researcher. Findings obtained through content analysis were grouped under seven themes. Participants' reasons for choosing the headship are based on intrinsic motivation or being useful to education. The most difficult / challenging aspect of the headship is the subjects within the scope of "management of the school organization". Public school principals emphasized the difficulties of meeting the basic needs such as finding the necessary budget, providing cleaning staff for the school to be ready for education, while private school principal emphasized the needs to increase the quality of education such as system laboratory. Finding time for instructional leadership is a serious challenge for some principals. Findings about the most enjoyable aspects are, in general, to see that the studies have been successful, to see that students, parents and teachers are happy, and to receive positive feedback. Participants attribute meaning to being a principal based on their experiences; in addition to meanings such as being leader and representative, they also attribute to routine roles such as being responsible for everything and meeting the needs of the school. One of the attributed meanings is to work without time limits. Principals mostly experience positive feelings for being the principal. It was determined that the participants were satisfied with being an administrator despite their difficulties. Suggestions were developed in line with the findings.

Anahtar Kelimeler

School principal, headship, phenomenology, role

Kaynakça

• Acar, Ç. (2019). İstanbul ortaokullarda görev yapan okul yöneticilerinin mesleki deneyimlerinin incelenmesi: Fenomonolojik bir çalışma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Açıkgöz, K. (1994). Eğitimde etkili yönetici davranışları. İzmir: Kanyılmaz Matbaası.
• Ağaoğlu, E., Altınkurt, Y., Yılmaz, K., ve Karaköse, T. (2012). Okul yöneticilerinin yeterlikle¬rine ilişkin okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin görüşleri (Kütahya ili). Eğitim ve Bilim, 37(164), 159-175.
• Aksoyalp, Y. (2010). 21. yüzyılda okul yöneticisinin niteliği: Öğretim liderliği. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 140-150.
• Aksu, M. B. (2004). İlköğretim okulu öğretmenlerinin yöneticilik eğilimleri: Malatya İli Örneği. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 550. https://www.pegem.net/Akademi/3-8236-Ilkogretim-Okulu-Ogretmenlerinin- Yoneticilik-Egilimleri-Malatya-Ili-Ornegi.aspx
• Amadi, E. C. (2008). Introduction to educational administration: A module. Port Harcourt: Harey Publications.
• Balcı, A. (2002). Etkili okul ve okul geliştirme: Kuram uygulama ve araştırma. 3. Baskı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Balcı, A. ve Çınkır, Ş. (2002), Türkiye’de eğitim yöneticilerinin yetiştirilmesi. 21. yüzyıl eğitim yöneticilerinin yetiştirilmesi sempozyumu (Yay. Haz. C. Elma, Ş. Çınkır), 211-238. Ankara: Ankara Üniversitesi
• Balyer, A. (2012). Çağdaş okul müdürlerinin değişen rolleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD) 13(2), 75-93.
• Bass, T. S. (2004). Principalship inhibitors and motivators: Factors influencing educators' decisions to enter principal positions. Yayımlanmamış doktora tezi. Sam Houston State University, Huntsville, Teksas.
• Battle for Kids. (2019). Framework for 21st century learning. 11 Şubat 2020 tarihinde http://static.battelleforkids.org/documents/p21/P21_Framework_Brief.pdf adresinden erişildi.
• Bursalıoğlu, Z. (2015). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış (19. Baskı). Ankara: PEGEM Akademi Yayınları.
• Bush, T. (2003). Theories of educational leadership and management. London: Sage.
• Can, H. (1992). Yönetim ve organizasyon. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Coelli, M., ve Green, D. A. (2012). Leadership effects: School principals and student outcomes. Economics of Education Review, 31(1), 92-109. https://doi.org/10.1016/j.econedurev.2011.09.001
• Creswell, J. W. (2016). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (Çev. Ed. M. Bütün ve S. B. Demir.). Siyasal Kitabevi: Ankara.
• Çekiç, B. (2016). Bahçelievlerde meslek lisesi öğretmenlerinin idareciliğe bakış açıları ve idareciliği tercih nedenleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çelikten, M. (2004a). Bir okul müdürünün günlüğü. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 123-135.
• Çelikten, M. (2004b). Okul müdürü koltuğundaki kadınlar: Kayseri ili örneği. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(17), 91-118.
• Çopur, M. ve Yengin Sarpkaya, P. (2020). Temel eğitim okullarının finansmanı hakkında yönetici görüşleri. Turkish Studies - Education, 15(3), 2245-2270. https://dx.doi.org/10.29228/TurkishStudies.42118
• Deloitte Access Economics (2016). The economic impact of improving schooling quality. Canberra: Australian Government Department of Education and Training.
• Demirtaş, H. ve Özer, N. (2014). Okul müdürlerinin bakış açısıyla okul müdürlüğü. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22(1), 1-24.
• Duran, A. & Cemaloğlu, N. (2020). Başarılı okul müdürü kimliği üzerine fenomenolojik bir analiz: Alandan sesler. Necmettin Erbakan Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 2(1),12-39.
• Erdem, A. R. ve Şimşek, S. (2013). Öğretmenlere ve okul yöneticilerine verilen hizmet içi eğitimlerin irdelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(4), 94-108.
• Eğitim Bir Sen (2019). Eğitim çalışanlarının sorunları ve çözüm önerileri. 15 Aralık 2020 tarihinde https://www.ebs.org.tr/yayinlarimiz/1/arastirmalar adresinden erişilmiştir.
• Erginer, A., ve Köse, M. F. (2012). Okul yöneticiliğini tercih ve ayrılma nedenlerine ilişkin nitel bir çalışma. Qualitative Studies, 7(4), 14-28.
• Ersoy, A. F. (2017). Fenomenoloji. (Ed. A. Saban, A. Ersoy)Eğitimde nitel araştırma desenleri. içinde s. 81-139. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Fullan, M (2008). What’s worth fighting for? (2nd edition). Amsterdam: Teachers College Press.
• Fullan, M. (2018). The principal: Three keys to maximizing impact. San Francisco: John Wiley & Sons.
• Glickman, C. D., Gordon, S. P., ve Ross-Gordon, J. M. (2009). The basic guide to supervision and instructional leadership (2nd edition). Pearson: Allyn & Bacon.
• Güçlü, N. (1996). Eğitim yöneticiliği ve sosyal beceriler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 8(8), 555- 564.
• Gümüş, E., ve Ada, Ş. (2017). Okul müdürlerinin katıldıkları mesleki gelişim faaliyetleri hakkındaki görüşleri: Türkiye ve ABD örnekleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43, 176-208.
• Gümüşeli, A. İ. (2001). Çağdaş okul müdürünün liderlik alanları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 28(28), 531-548.
• Gürbüz, R., Erdem, E. ve Yıldırım, K. (2013). Başarili okul müdürlerinin özellikleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (20), 167-179.
• Hanson, E.M. (2003). Educational administration and organizational behaviour. (5th edition). Boston: Allyn and Bacon.
• Harris, B. (2007). Supporting the emotional work of school leaders. London: Paul Chapman Publishing.
• Hauseman, C. (2020). Strategies secondary school principals use to manage their emotions. Leadership and Policy in Schools, 1-20.
• Holland, P. E. (2009). The principal's role in teacher development. Srate Journal, 18(1), 16-24.
• Hord, S. (1988). The principal as teacher educator. Journal of Teacher Education, 39(3), 8-11.
• Horng, E. L., Klasik, D., ve Loeb, S. (2010). Principal’s time use and school effectiveness. American Journal of Education, 116(4), 491–523. doi:10.1086/653625
• Karakütük, K ve Özdoğan Özbal, E. (2019). Eğitim yöneticilerinin yaşadıkları sorunlar ile sorun çözmede kullandıkları teknikler. Milli Eğitim Dergisi, 48(223), 33-60
• Katz, R. L. (2009). Skills of an effective administrator. Brighton: Harvard Business Review Press.
• Kesen, İ., Toklucu, D., Sundaram. ve Abaslı, K. (2019). Öğretim lideri vs. okul müdürü. İstanbul. SETA
• Kılıç, Y. (2020). How cultural, social, political and religious forces shape principals’ roles and challenges: Evidence from four primary schools in Turkey. Yayımlanmamış doktora tezi. University of Leicester, Leicester, England.
• Köse, M. F. (2008). Yönetici adayı öğretmenlerin yöneticiliğe bakış açıları ve yöneticiliği tercih nedenleri. Yüksek lisans tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
• Leithwood, K., Harris, A. ve Hopkins, D. (2008) Seven strong claims about successful school leadership. School Leadership and Management, 28(1), 27-42, DOI: 10.1080/13632430701800060 https://doi.org/10.1080/13632430701800060
• Mintzberg, H. (2007). The manager’s job: Folklore and fact. Leadership: Understanding the dynamics of power and influence in organizations (Ed. Vecchio, R. P.) içinde ss. 35-53. Indiana: University of Notre Dame Press.
• Morgan, T. L. (2018). Assistant principals' perceptions of the principalship. International Journal of Education Policy and Leadership, 13(10), 1-20.
• Newton, P. M., ve Wallin, D. (2013). The teaching principal: An untenable position or a promising model?. Alberta Journal of Educational Research, 59(1), 55-71.
• OECD (2017). Education at a Glance 2017: OECD Indicators. Paris: OECD Publishing. DOI: http://dx.doi.org/10.1787/eag-2017-en.
• OECD (2020). TALIS 2018 results (Volume II): Teachers and school leaders as valued professionals. Paris: OECD Publishing. DOI: https://doi. org/10.1787/19cf08df-en.
• Oplatka, I. (2004) The principalship in developing countries: Context, characteristics and reality, Comparative Education, 40(3), 427-448, DOI:10.1080/0305006042000274872
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (Çev. Ed. M. Bütün ve S. B. Demir). Pegem Akademi: Ankara.
• Poirel, E., & Yvon, F. (2014). School principals' emotional coping process. Canadian journal of education, 37(3), 1-23.
• Robbins, S. P., Coulter, M. K., ve DeCenzo, D. A. (2017). Fundamentals of management.(11th Edition). New York: Pearson.
• Sergiovanni, T. J., & Starratt, R. J. (1979). Supervision: Human perspectives. (2nd ed.). New York: McGraw-Hill.
• Sergiovanni, T.J., Kelleher, P., McCarthy, ve Wirt, F.M. (2004). Educational governance and administration (5th ed.). Boston: Pearson.
• Sharp, W. L., ve Walter, J. K. (2003). The principal as school manager. (2nd ed.) Oxford: The Scarecrow Press, Inc.
• Şişman, M. ve Turan, S. (2004). Dünyada eğitim yöneticilerinin yetiştirilmesine ilişkin başlıca yönelimler ve Türkiye için çıkarılabilecek bazı sonuçlar. Türk Eğitim Bilimleri, 2(1), 13- 25.
• Trnavčevič, A., ve Roncelli Vaupot, S. (2009). Exploring aspiring principals' perceptions of principalship: A Slovenian case study. Educational Management Administration & Leadership, 37(1), 85-105.
• Turan, S., Yıldırım, N., ve Aydoğdu, E. (2012). Okul müdürlerinin kendi görevlerine ilişkin bakış açıları. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 2(3), 63-76.
• Ünal, A. ve Çelik, M. (2013). Okul yöneticilerinin öğretimsel liderlik davranışı ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının analizi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (2), 239-258. https://dergipark.org.tr/tr/pub/usaksosbil/issue/21643/232666
• Yeşilkaya, Ş, (2007). Öğretmenleri yönetici olmaya güdüleyen etkenler. Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.