Yeni Medyada Haber Güvenilirliği Sorunu: Üniversite Öğrencilerinin Sahte/Yalan Haberlere Yönelik Doğrulama Refleksleri

Yıl 2021, Cilt: 17 Sayı: 36, 2816 - 2840, 30.04.2021

Selman Selim Akyüz , Birol Gülnar , Mete Kazaz

https://doi.org/10.26466/opus.838464

Cited By: 5

Öz

Yeni medya, haber tüketim alışkanlıklarında önemli değişimlere neden olmaktadır. Yeni medyanın kullanıcı temelli yapısı nedeniyle haber güvenilirliği konusunda da yeni sorunlar ortaya çıkmaktadır. Dünya, internet ile birlikte bilgi çağına girerken bir yandan da “yanlış bilgi çağı”na girildiğine işaret eden birçok sorun belirmiştir. Yeni medyanın kontrolsüz alanında ortaya çıkan dezenformasyon, haberlere duyulan güvenin yeni bir kırılmayla karşılaşmasına neden olmuştur. İnsanların hakikatle bağına zarar veren bu kırılmanın aşılması adına yeni medyaya özgü yeni yaklaşımlara ihtiyaç duyulduğu bilinmektedir. Medya okur yazarlığının geliştirilmesi temelinde okuyucu/izleyicinin doğruluk kontrolü reflekslerine sahip olması, sorunun çözümünde önem taşımaktadır. Bu çalışmada, sosyal medyanın en geniş kullanıcı kitlesi olan gençlerin yeni medyadaki haber tüketim eğilimleri, haberlere güven düzeyi, yanlış bilgi/yalan habere yönelik tutumu ve şüphe/doğrulama refleksleri belirlenmeye çalışılmıştır. Selçuk Üniversitesi öğrencileriyle yapılan anket çalışmasının sonunda öğrencilerin; sosyal medyanın yapısının sahte/yalan haberlerin artışına etki ettiğini, politik kutuplaşmanın sahte haberlere inanılmasında önemli bir neden olduğunu, kullanıcı türevli habercilik nedeniyle gazeteciliğin giderek güven kaybettiğini, insanların gerçekle bağının zayıfladığını düşündükleri belirlenmiştir. Platformlar, yasama ve yargı kurumlarını yalan haber sorunuyla mücadelede yetersiz bulan kullanıcıların, sosyal medyadaki haberleri sıklıkla doğrulama ihtiyacı duydukları ancak doğrulama yöntemlerine farkındalığın düşük olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal medya, Yeni medya, Doğruluk kontrolü, yalan haber

The Problem of News Reliability in New Media: Fact Checking Reflexes of University Students For Fake News

Öz

New media causes significant changes in news consumption habits. Due to the user-based structure of new media, this new area leads to the emergence of new dimensions in the problem of news reliability. As the world enters the information age along with the internet many problems arise, indicating that it has entered the “age of misinformation”. In recent years, news retrieval habits have largely changed through digital tools to social media and messaging applications and disinformation in this uncontrolled area has led to a new break in confidence in the news. It is known that specific approaches are needed to overcome this break that damages people's connection with the truth that is, to ensure reliable news access. Based on the development of media literacy it is important for the reader/viewer to have fact checking reflexes to combat misinformation and fake news. In this study, it was tried to determine the trends of news consumption in new media, the level of trust in news, the attitude towards false information/false news and the reflexes of doubt/fact checking of young people who are the widest user audience of social media. At the end of the survey conducted with Selcuk University students, it was determined that the structure of social media affects the increase in fake news/misinformation and thus journalism is increasingly losing confidence, political polarization is an important reason for believing in fake news and people think that its connection with truth is weakening. It has been found that users who find platforms, legislative and judicial institutions insufficient to combat the problem of false news often need to verify news on social media but their awareness of fact checking methods is still low.

Anahtar Kelimeler

Social media, new media, misinformation, fact checking

Kaynakça

• Akyüz, S. S. (2018). Düşman Medya: Türkiye'de siyasi kutuplaşma ve seçmenlerin medya tercihleri. Konya: Literatürk.
• Alcott, H., ve Gentzkow, M. (2017). Social media and fake news in the 2016 election. Journal of Economic Perspectives, 31(2), 211-236.
• Avşar, B. (2018). Facebook’un doğrulama programı Türkiye’de teyit.org işbirliğiyle hayata geçiyor. Aralık 2020 tarihinde https://teyit.org/facebookun-dogrulama-programi-turkiyede-teyit-org-is-birligiyle-hayata- geciyor adresinden alındı
• Büyükafşar, M. (2019). Haber ve doğruluk ilişkisi: “Yalan haber” ve haber doğrulama pratikleri. Yayınlanmamış doktora tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Balcı, Ş., ve Bekiroğlu, O. (2014). Medyanın kritik ve süreğen dönemeci: Üniversite öğrencilerinin gözünden medya haberlerinin güvenilirliği. Selçuk İletişim, 8(2), 192-217.
• Bennet, L. (2000). Politik illüzyon ve medya. İstanbul: Nehir.
• Cömlekçi, M., ve Başol, O. (2019). Sosyal medya haberlerine güven ve kullanıcı teyit alışkanlıkları üzerine bir inceleme. Galatasaray İletişim Dergisi, 30, 55-77.
• Cavuş, G. (2017). WhatsApp’ın ciddi sonuçlar doğuran internet söylentileriyle başı belada. Kasım 2020 tarihinde https://teyit.org/whatsappin-ciddi-sonuclar-doguran-internet-soylentileriyle-basi-belada adresinden alındı
• Dias, N. (2017). The era of Whatsapp propaganda is upon us. Kasım 2020 tarihinde https://foreignpolicy.com/2017/08/17/the-era-of-whatsapp-propaganda-is-upon-us/ adresinden alındı
• Donovan, J. (2020). Medya manipülasyonunun yaşam döngüsü,. C. Silverman içinde, Dezenformasyon ve medya manipülasyonu üzerine doğrulama el kitabı (s. 16-21). European Journalism Center-Teyit.
• Dorsey, J. (2020). Jack Dorsey resmi Twitter hesabı. Kasım 2020 tarihinde https://twitter.com/jack/status/1328721286474788865?s=20 adresinden alındı
• Güler, B. (2020). İran'da sahte içkiden ölenlerin sayısı 800'e yaklaştı. Anadolu Ajansı. Aralık 2020 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/dunya/iranda-sahte-ickiden-olenlerin-sayisi-800e-yaklasti/1822904 adresinden alındı
• Güz, N., ve Yanık, H. (2020). Toplumsal sorumluluk yaklaşımı ve güven bağlamında medya ve kamuoyu araştırmaları arasındaki ilişki. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 8(1), 298-336.
• Giampaglia, G. L., ve Menczer, F. (2018). Misinformation and biases infect social media, both intentionally and accidentally. The Conversation.
• Gregory, S. (2020). Deepfakeler ve gelişmekte olan manipülasyon teknolojileri hakkında nasıl düşünmeli? C. Silverman içinde, Dezenformasyon ve Medya Manipülasyonu üzerine Doğrulama El Kitabı (s. 104-111). European Journalism Center-Teyit.
• Ünal, R., ve Taylan, A. (2017). Sağlık iletişiminde yalan haber-yanlış enformasyon sorunu ve doğrulama platformları. Atatürk İletişim Dergisi, 14, 81-100.
• IPSOS. (2018). Fake news, filter bubbles, post-truth and trust. IPSOS.
• Küçüktongur, M. (2020). Twitter yanlışını kabul ederek hesabımızı yeniden açtı. Aralık 2020 tarihinde https://dogrulugune.org/twitter-yanlisini-kabul-ederek-hesabimizi-acti/ adresinden alındı
• Kazaz, M., ve Akyüz, S. S. (2019). Sahte haber. Konya: Literatürk.
• Keyes, R. (2019). Hakikat ötesi çağ: Günümüz dünyasında yalancılık ve aldatma. İzmir: Deli Dolu.
• Kocabay Şener, N. (2018). “Doğruluk Kontrol Merkezi” ve “Yalan Haber” kavramlarına ilişkin içeriklerin medyada yansımasının araştırılması. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 29. Özel Sayısı, 355-373.
• Lytvynenko, J. (2020). Son dakika gelişmelerinde sahte haber ve bilgi operasyonlarını takip etmek. C. Silverman Dezenformasyon ve medya manipülasyonu üzerine doğrulama el kitabı içinde, (s. 82-92). European Journalism Center-Teyit.
• Orlowski, J. (Yöneten). (2020). Social Dilemma [Sinema Filmi]. ABD.
• Reuters Institute. (2018). Reuters Digital News Report 2018. Oxford University.
• Reuters Institute. (2020). Reuters Digital News Report 2020. Oxford University.
• Schulz, W. (2020). Alman sosyal medya yasası Türkiye’ye örnek olur mu? Deutsche Welle. Aralık 2020 tarihinde https://www.dw.com/tr/alman-sosyal-medya-yasas%C4%B1-t%C3%BCrkiyeye-%C3%B6rnek-olur- mu/a-54033328 adresinden alındı
• Shao, C., Giampaglia, G., Varol, O., ve Flammini, A. (2017). The spread of fake news by social bots. arXiv:1707.07592v1 [cs.SI] , 1-16.
• Silverman, C. (2020). Dezenformasyon ve medya manipülasyonunu araştırmak. C. Silverman Dezenformasyon ve medya manipülasyonu üzerine doğrulama el kitabı içinde (s. 4-8). European Journalism Center-Teyit.
• Tanrıkulu, Z. (2020). Yanlış bilgi nasıl tespit edilir? Kasım 2020 tarihinde https://dogrulugune.org/yanlis-bilgi- nasil-tespit-edilir/ adresinden alındı
• Vosoughi, S., Roy, D., ve Aral, S. (2018). The spread of true and false news online. (359), 1146-1151.
• Wardle, C. (2020). Bilgi düzensizliği çağı. C. Silverman, Dezenformasyon ve Medya Manipülasyonu Üzerine Doğrulama El Kitabı içinde (s. 9-15). European Journalism Center-Teyit.
• Wild, J., ve Godart, C. (2020). Bot, cyborg ve yapay hareketliliği saptamak. C. Silverman içinde, Dezenformasyon ve Medya Manipülasyonu üzerine Doğrulama El Kitabı. European Journalism Center-Teyit.
• Williams, A. E. (2012). Journal of Broadcasting & Electronic Media, 56(1), 116-131.