Üstün Yetenekli Çocukların Sosyal Duygusal Gelişimlerine Yönelik Geliştirilen Psiko-Eğitim Programının Etkisi

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 44, 8054 - 8091, 26.12.2021

Seda Sevgili Koçak , Adnan Kan

https://doi.org/10.26466/opus.931746

Cited By: 3

Öz

Bu araştırmanın amacı, üstün yetenekli öğrencilerin sosyal duygusal gelişimlerine yönelik geliştirilen psiko-eğitim programının sosyal duygusal becerilere, yalnızlığa ve arkadaşlık niteliklerine etkisini incelemektir. 2 deney ve 2 kontrol grubu olmak üzere 32 (3. ve 4. sınıf düzeyi) üstün yetenekli öğrenciyle çalışma grubu oluşturulmuştur. Araştırmada veriler, Sosyal Duygusal Beceri Algısı Ölçeği, Arkadaşlık Niteliği Ölçeği ve Çocuklar İçin Yalnızlık Ölçeği ile elde edilmiştir. Araştırma kapsamında deney gruplarına 8 oturumluk psiko-eğitim programı uygulanmış, kontrol gruplarına ise herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Araştırma deseni, deney ve kontrol gruplu (öntest, ara ölçüm 1, ara ölçüm 2, ara ölçüm 3, sontest, izleme testi) yarı deneysel bir modeldir. Verilerin analizi için “Mann Whitney U”, “Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi” ve “Linear Mixed Effects Model” kullanılmış ve sonuçlar SPSS 21 programında analiz edilmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgular, uygulanan psiko-eğitim programının deney grubundaki öğrencilerin sosyal duygusal beceri algılarında ve arkadaşlık niteliklerinde artış sağladığı; ancak yalnızlık düzeyinde farklılaşma sağlamadığını ortaya koymuştur. Araştırmadan elde edilen tüm bulgular literatürde bulunan ilgili araştırmalarla tartışılmış ve önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Üstün Yetenek, Bilim e Sanat Merkezi, Sosyal Duygusal Gelişim, Psiko-Eğitim Programı, Yalnızlık

Destekleyen Kurum

TUBİTAK 2211/ A Doktora Bursu

Teşekkür

TUBİTAK'a doktora bursu nedeniyle teşekkürlerimi sunarım.

TheEffect of Psycho-Education Program Developed for the Social Emotional Development of Gifted Children

Öz

The objective of this study is to analyse the effects of the psycho-education program developed for the social-emotional development of gifted students on social emotional skills, loneliness and friendship qualities. The study group consisted of 32 (3rd and 4thgrade levels) gifted students; 2 experimental (16 gifted students) and 2 control (16 gifted students) groups. The data of the research were; “Social-Emotional Ability Perception Scale”, “Friendship Quality Scale” and “Loneliness Scale for Children” were collected by applying. Within the scope of the study, 8 sessions of the psycho-education program were applied to the experimental groups and no study was conducted on the control groups. The research design is a quasi-experimental model with experimental and control groups (pre-test, intermediate measurement 1, intermediate measurement 2, and intermediate measurement 3, post-test, follow-up test-1). With “Mann Whitney U”, “Wilcoxon Signed Sequences Test” and “Linear Mixed Effects Model” were used for the data analysis and the results were analysed in SPSS 21 program. The findings of the study showed that the psycho-education program applied increased the students' perceptions of social-emotional skills and friendship qualities, but did not provide differentiation in loneliness level. All the findings obtained from the research were discussed with relevant researches in the literature and recommendations were made to the application and researchers.

Anahtar Kelimeler

Gifted, Science and art Center, Social Emotional Development, Psycho-Education Program, Loneliness

Kaynakça

• Akkuş-Çutuk, Z. (2017). Duygusal dışavurum amaçlı psiko-eğitim programının ergenlerin depresyon, anksiyete ve stres düzeyine etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi. Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitimde Psikolojik Hizmetler Bilim dalı, Sakarya.
• Altunkol, F. (2017). Bilişsel esneklik eğitim programının lise öğrencilerinin bilişsel esneklik ile algılanan stres düzeylerine ve stresle başa çıkma tarzlarına etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi. Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim dalı, Adana.
• Asher, S. R. ve Wheeler, V. A. (1985). Children's loneliness: A comparison of rejected and neglected peer status. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 53(4), 500–505. https://doi.org/10.1037/0022-006X.53.4.500.
• Aydın, B. ve İmamoğlu, S. (2001). Stresle başa çıkma becerisi geliştirmeye yönelik grup çalışması. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 14, 41-52.
• Aydın, O. ve Konyalıoğlu, P. (2011). 18-21 Yaş grubu bireylerin genel zeka düzeyleri ile psikolojik semptom düzeyleri arasındaki ilişki. Türk Üstün Zekâ ve Eğitim Dergisi, 1(1), 77-103.
• Bainbridge, C. (2011). SocialandEmotionalProblemsAffectingGifted Children.http://giftedkids.about.com/od/socialemotionalissues/a/gtproblems.htmadresinden erişildi.
• Baydan, Y. (2010). Sosyal-Duygusal Beceri Algısı Ölçeği’nin geliştirilmesi ve sosyal-duygusal beceri programının etkililiği. Yayınlanmamış doktora tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Bilim dalı, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Bildiren, A. (2018). Özel eğitimin üstün yetenekli çocuklar üzerinde benlik algısına etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(5), 1489-1498. https://doi.org/10.24106/kefdergi.397345.
• Bildiren, A. ve Kargın, T. (2019). Proje temelli yaklaşıma dayalı erken müdahale programının üstün yetenekli çocukların problem çözme becerisine etkisi. Eğitim ve Bilim, 44(198), 343-360. DOI: 10.15390/EB.2019.7360.
• Bilgiç, N. (2000). Arkadaşlık becerisi eğitiminin ilköğretim II. kademe öğrencilerinin yalnızlık düzeylerine etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim dalı, Ankara.
• Bingham, A. (2004). Çocuklarda problem çözme yeteneklerinin geliştirilmesi. (F. Oguzkan, Çev.). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Brown, N. W. (2013). Psikolojik danışmanlar için psiko-eğitsel gruplar hazırlama ve uygulama rehberi. (V. Yorğun, çev.). Ankara: Anı.
• Buluş, M. (1997). Üniversite öğrencilerinde yalnızlık. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3, 82-90. Cigman, R. (2004). Situated self-esteem. Journal of Philosophy of Education, 38(1), 91-105.
• Clark, J. J. ve Dixon, D. N. (1997). The impact of social skills training on the self-concepts of gifted high school students. Journal of Advanced Academics, 8(4), 179-188.
• Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences (2nd ed.). Hillsdale, NJ: Erlbaum. Cüceloğlu, D. (1994). İnsan ve davranışı. Psikolojinin temel kavramları. İstanbul: Remzi.
• Çetin, F.,Bilbay, A.A. ve Kaymak, A.D. (2002). Araştırmadan uygulamaya çocuklarda sosyal beceriler grup eğitimi. İstanbul: Epsilon Yayınları.
• Demir, S. ve Kaya, A. (2008). Grup rehberliği programının ergenlerin sosyal kabul düzeyleri ve sosyometrik statülerine etkisi. Elementary Education Online, 7(1), 127-140.
• Demir, V. (2014). Bilinçli farkındalık temeli hazırlanan eğitim programının bireylerin depresyon ve stres düzeyleri üzerine etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Anabilim dalı, İstanbul.
• Dixon, F.A., Lapsley, D.K. ve Hanchon, T. A. (2004). An empirical typology of perfectionism in Gifted adolescents. Gifted Child Qoarterly, 48(2), 95-106.
• Duy, B. (2003). Bilişsel davranışçı yaklaşıma dayalı grupla psikolojik danışmanın yalnızlık ve fonksiyonel olmayan tutumlar üzerine etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bilim dalı, Ankara.
• Elias, M. J. (2003). Academic and social-emotional learning, educational practices.Geneva: International Academy of Education and the International Bureau of Education (UNESCO). https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000129414 sayfasından erişildi.
• Eraslan-Çapan, B. (2006). Çocukların kendilik değerinin geliştirmede kendilik değerini geliştirme programı ve sosyal duygusal eğitim programının etkililiği. Yayınlanmamış doktora tezi. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Bilim dalı, Ankara.
• Farnoodian, P. (2016). The effectiveness of group reality therapy on mental health and self-esteem of students. International Journal of Medical Research&Health Sciences, 5, 18-24.
• Gagne, F. (2005). From noncompetence to exceptional talent: Exploring the range of academic achievement within and between grade levels. Gifted Child Quarterly, 49, 139-153.
• Güçray, S. S., Çekici, F. ve Çolakkadıoğlu, O. (2009). Psiko-eğitim gruplarının yapılandırılması ve genel ilkeleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,5(1), 134-153.
• Heller, K. A. (2004). Identification of giftedandtalentedstudents. PsychologyScience, 46(3), 302 – 323.
• Kaiser, C. F. ve Berndt, D. J. (1985). Predictors of loneliness in the Gifted adolescent. Gifted Child Quarterly, 29(2), 74–77. https://doi.org/10.1177/001698628502900206.
• Kaplan, L. S. (1990). Helping gifted students with stres management. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED321493.pdf 01.02.2020 tarihinde adresinden erişildi.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar- ilkeler- teknikler. Ankara: Nobel.
• Kaya, A. (2005). Çocuklar için yalnızlık ölçeğinin Türkçe formunun geçerlik ve güvenirlik çalışması. EurasianJournal of Educational Research, 19, 220-237.
• Kılıç, M. ve Koç, M. (2003). Üniversite öğrencilerinin problem çözme düzeylerinin mesleki eğtiim programları açısından karşılaştırılması. Niğde Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2,1-16.
• Korkut, F. (2005). Yetişkinlere yönelik iletişim becerileri eğitimi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 143-149.
• Köksal, A. (2007). Üstün zekâlı çocuklarda duygusal zekâyı geliştirmeye dönük program geliştirme çalışması. Yayınlanmamış doktora tezi. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitimde Psikolojik Hizmetler Anabilim dalı, İstanbul.
• Landau, S. ve Everitt, B. S. (2004). A handbook of statistical analyses using SPSS.London: Chapman&Hall/CRC. Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) (2019). BİLSEM Yönergesi. http://orgm.meb.gov.tr 01.02.2020 tarihinde adresinden erişilmiştir.
• Moon, S. M.,Kelly, K. R. ve Feldhusen, J. (1997). Specialized counseling services for gifted youth and theirfamilies: A needs assessment. Gifted Child Quarterly, 41, 16-25.
• Neihart, M. (2007). The socio affective impact of acceleration and ability grouping: Recommendations for best practice. Gifted Child Quarterly, 51(4), 330-341.
• Özaydın, L. (2006). Arkadaşlık becerilerini geliştirme programının özel gereksinimi olan ve olmayan okul öncesi çocuklarının sosyal etkileşimlerine etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Özel Eğitim Anabilim dalı, Ankara.
• Özbay, Y. ve Palancı, M. (2011) Üstün yetenekli çocuk ve ergenlerin psikososyal özellikleri. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 89-108.
• Öztürk, N. (2016). Arkadaşlık becerisi psiko-eğitiminin 9-12 yaş arası öğrencilerin arkadaşlık niteliğine etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi. İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Bilim dalı, Malatya.
• Parker, J. G. ve Asher, S. R (1993). Friendshipandfriendshipquality in middle childhood: Links with peer groupacceptanceandfeelings of loneliness and social dissatisfaction. Developmental Psychology, 29(4), 611-621. DOI: 10.1037/0012-1649.29.4.611.
• Payton, J. W.,Wardiaw, D. M., Graczyk, P. A., Bloodworth, M. R., Tompsett, C. J., ve Weissberg, R. P. (2000). Social and emotional learning: A framework for promoting mental healthandreducing risk behavior in children and youth. Journal of School Health, 70, 179-185.
• Peterson, J.,Duncan, N. ve Canady, K. (2009). A longitudinal study of negative life events, stres and school experiences of gifted youth. Gifted Child Quarterly, 53(1), 34-49.
• Radd, T. R. ve Harsh, A. F. (1996). Creating A Healthy Classroom Climate While Facilitating Behavior Change: A Self-ConceptApproach. Elementary School Guidance and Counseling, 31(2), 153-159.
• Renzulli, J. S. ( 1999). What is thingcalledgiftedness, and how do wedevelop it? atwenty- fiveyearperspective. JournalfortheEducation of Gifted, 23(1) 3-54.
• Rosselet, J. G. ve Stauffer, S. D. (2013). Using role-playing games with gifted children and adolescents: A psychosocial intervention model. International Journal of Play Therapy, 22(4), 173-192.
• Shapiro, L. E. (2010). Yüksek EQ’lu bir çocuk yetiştirmek. (Ü. Kartal, çev.). İstanbul: Varlık Yayınları.
• Siyez, D. M. ve Tan-Tuna, D. (2014). Lise öğrencilerinin öfke kontrolü ve iletişim becerilerinde çözüm odaklı psiko-eğitim programının etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(41), 11-22.
• Smutny, J. F. (2001). Standupfor your giftedchild.Canada: FreeSpirit Publishing.
• Stuart, T. ve Beste, A. (2008). Farklı olduğumu biliyordum: Üstün yeteneklileri anlayabilmek. Ankara: Kök.
• Tatlıoğlu, K. (2013). Th eeffect of cognitive behavioral oriented psycho education program on dealing with loneliness: An online psychological counseling approach. Education Aroundthe World, 134(1), 101-109.
• Totan, T. (2011). Problem çözme becerileri eğitim programının ilköğretim 6. sınıf öğrencilerinin sosyal duygusal öğrenme becerileri üzerine etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bilim dalı, İzmir.
• Uysaler, H. (2015). Arkadaşlık becerilerini geliştirme programının üstün zekâlı öğrencilerin arkadaşlık ilişkilerine etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi. İstanbul Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Üstün Zekalılar Eğitimi Bilim dalı, İstanbul.
• Yukay, M. (2003). İlköğretim 3.sınıf öğrencilerine yönelik sosyal beceri programının değerlendirilmesi. Yayınlanmamış doktora tezi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bilim dalı, İstanbul.