The Right to Education: A Systematic Review

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: Eğitim Bilimleri Özel Sayısı, 5067 - 5098, 15.09.2021

Ümit Binbir , Gökhan Arastaman

https://doi.org/10.26466/opus.898503

Cited By: 1

Öz

In this study it was aimed to examine the academic studies in relation to right to education in Turkey. In the study, by using systematic review methodology, the databases of YÖK National Thesis Center, TR Index and Dergi Park were searched over the study titles between 2000-2021. Upon reviews, 16 studies were included in this study. These studies were examined according to their types, research designs, participants, aims, results and implications. According to the findings of the research, there are problems especially for girls and individuals from families with low socioeconomic status, and children with disabilities, working, in prison and refugee children in benefitting their right to education. In addition, some minorities' benefitting of the right to education in the mother tongue is among these problems. In line with these results, it was suggested that the state that has primary responsibility in ensuring the right to education, should fulfill its national and international obligations regarding the right to education and engage in an effort to address the problem areas related to the use of the right to education. It has also been suggested for further empirical studies due to scarcity studies regarding the right to education in Turkey.

Anahtar Kelimeler

the right to education, the state and the right to education, systematic review

Eğitim Hakkı: Bir Sistematik Derleme Çalışması

Öz

Bu çalışmada, Türkiye’de eğitim hakkına ilişkin yayımlanmış akademik çalışmaların değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada sistematik derleme yöntemi kullanılarak YÖK Ulusal Tez Merkezi, TR Dizin ve Dergi Park veri tabanlarından 2000-2021 yılları arasındaki çalışma başlıkları üzerinden tarama yapılmıştır. Yapılan tarama sonucu 16 çalışma bu çalışmanın kapsamına alınmıştır. Bu çalışmalar; türleri, desenleri, katılımcıları, amaçları, sonuçları ve önerilerine göre incelenmiştir. Araştırma bulgularına göre; Türkiye’de, özellikle kızların ve sosyoekonomik düzeyi düşük ailelerden gelen bireylerin temel eğitim hakkından yararlanmasında, engelli, çalışan, cezaevinde bulunan ve mülteci çocukların eğitim hakkından yararlanmalarında ve bazı azınlıkların anadilde eğitim hakkından yararlanmasında sorunlar bulunmaktadır. Bu sonuçlar doğrultusunda, eğitim hakkının sağlanmasında öncelikli yükümlülük sahibi olarak devletin, sosyal devlet olması itibariyle eğitim hakkına ilişkin ulusal ve uluslararası yükümlülüklerini yerine getirmesi ve eğitim hakkının kullanımına ilişkin sorun alanlarına yönelik bir çaba içerisine girmesi gerektiği önerisinde bulunulmuştur. Ayrıca Türki-ye’de eğitim hakkıyla ilgili olarak az sayıda ampirik çalışma bulunduğu için bu konuda daha fazla çalışma yapılması önerisinde de bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

eğitim hakkı, devlet ve eğitim hakkı, sistematik derleme

Kaynakça

• Akın, U. (2015). Türk eğitim sisteminin amaç ve temel ilkeleri (Ed. U. Akın). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Aksoy, B. (2016). Nitelikli eğitim hakkı temelinde öğrencilerin, velilerin, yöneticilerin ve öğretmenlerin temel lise uygulamasına ilişkin görüşleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
• Akyeşilmen, N. (2014). Uluslararası insan hakları düzenlemeleri ve eğitim: eğitime hak temelli bir bakış. Millî Eğitim Dergisi, 44(201), 5-16.
• Akyüz, E. (2018). Çocuk hukuku-çocukların hakları ve korunması. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Algan, B. ve Algan, M. (2013). Eğitim hakkı ve özgürlüğü bağlamında eğitim hizmetlerinin ruhsat usulü ile özel kişilere gördürülmesi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 17(3), 147-194.
• Altunbaş, B. (2020). Cezaevlerindeki hükümlü çocuklarının beşeri sermaye yatırımı olarak eğitim hakkına erişimi: adalet anaokulları örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Altunya, N. (2003). Anayasa hukuku açısından Türkiye’de eğitim ve öğrenim hakkı. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Altunya, N. (2018). Türkiye’de eğitim hakkının hukuksal evrimi. (Ed. Y. Karaman Kepenekci ve P. Taşkın). Çocuk hakları-eğitim hukuku-vatandaşlık eğitimi (Prof. Dr. Emine Akyüz’e Armağan Akademisyenlikte 50 Yıl). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Arıcı, F. (2015). Birleştirilmiş sınıflarda temel eğitim hakkının kullanılması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
• Ataman, H. (2008). Eğitim hakkı ve insan hakları eğitimi. Ankara: İnsan Hakları Gündemi Derneği.
• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (1950, 4 Kasım). 10 Şubat 2021 tarihinde, https://www.danistay.gov.tr/upload/avrupainsanhaklarisozlesmesi.pdf adresinden erişildi.
• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Ek 1 Protokolü (1952, 20 Mart). 10 Şubat 2021 tarihinde, https://www.ombudsman. gov.tr/contents /files/127a3--Insan-Haklari-ve-Temel-OzgurluklerinKorunmasina-Iliskin-Sozlesme%E2%80%99ye-Ek-Protokol.pdf adresinden erişildi.
• Avrupa Sosyal Şartı (1961, 18 Ekim). 11 Şubat 2021 tarihinde, https://www.anayasa.gov.tr/media/3681/avrupasosyalsarti2.pdf adresinden erişildi.
• Batır, E. (2020). Çocuk işçi ölümleri: Yaşam ve eğitim hakkı. Yayımlanmamış doktora tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Bayram, R. (2019) Suriyeli ailelerin eğitim hakkı algıları: Fatih-Karagümrük örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Birinci, G. (2017). İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin kısa tarihi I: Milletler Cemiyeti’nden Birleşmiş Milletler’e. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2), 50-81.
• Bulut, N. (2003). Küreselleşme: Sosyal devletin sonu mu? Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 52(2), 173-197.
• Celkan, H. Y. (2019). Eğitim sosyolojisi. Elazığ. Asos Yayınları.
• Çocuk Hakları Sözleşmesi (1989, 20 Kasım). 11 Şubat 2021 tarihinde, https://www.unicefturk.org/public/uploads/files/UNICEF_CocukHaklarinaDairSozlesme.pdf adresinden erişildi.
• Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi (1999). Eğitim hakkı. Genel Yorum 13. 12 Şubat 2021 tarihinde, http://insanhaklarisavunuculari.org/dokumantasyon/files/original/b9cd28fcbbde3c57afe07ddc1166a6e9.pdf adresinden erişildi.
• Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi (1976, 3 Ocak). 12 Şubat 2021 tarihinde, http://www.unicankara. org.tr/doc_pdf/metin134.pdf adresinden erişildi.
• Elma, C. ve Aytaç, T. (2020). Uluslararası sözleşmelerde eğitim ve eğitim hakkı. (Ed. T. Aytaç). Eğitim Hukuku. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. DOI 10.14527/9786257880589.
• Erdoğan, O. (2011). Çocuk hakları. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• ERG (2016). Engeli olan çocukların Türkiye’de eğitime erişimi: durum analizi ve öneriler. 6 Nisan 2021 tarihinde, www.egitimreformugirisimi.org adresinden erişildi.
• Esener, T. (2004). Hukuk başlangıcı-genel hukuk bilgisi. İstanbul: Alkım Yayınları.
• Eurostat (2017). Eğitim öğretimden erken ayrılma. 6 Nisan 2021 tarihinde, https://ec.europa.eu/eurostat/statisticsexplained/index. php?title=Early_leavers_from_education_and_training adresinden erişildi.
• Genç, K. G. (2016). Bir sosyal hak olarak engellilerin eğitim hakkı Sakarya örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Güçlü, M. (2019). Eğitim hukuku. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Gülbahar, O. (2019). Okul yöneticileri ve velilerin Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin eğitim hakkı ile ilgili hükümlerinin uygulanmasına ilişkin görüşler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Gülcan, M. G. (2009). Eğitimin hukuksal temelleri. Eğitim Bilimine Giriş. (Ed. K. Kıroğlu ve C. Elma). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Gülcan, M. G. (2019). Eğitim hukuku. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Güler, A. (2016). Mülteci sorunu ve 1951 mültecilerin hukuki durumuna ilişkin sözleşme: siyasi gerçeklik ve normatif düzen ikilemi. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 13(51), 41-61.
• Gümüş, A. T. (2012). Eğitim hakkının dönüşümü. Journal Of Social Studies Education Research, 3(1), 119-134.
• Güngör, M. (2009). Eğitim hakkı ve sokakta yaşayan/çalışan çocuklar: Mersin ili örneği. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 28-42.
• Hanley, T. and Cutts, L. (2013). What is a systematic review? Counselling Psychological Society, 28(4), 3-6.
• Higgins, J. P. T. and Green, S. (2011). Cochrane handbook for systematic reviews of interventions version 5.1.0 [updated March 2011]. The Cochrane Collaboration. 12 Şubat 2021 tarihinde, http://handbook.cochrane.org. adresinden erişildi.
• İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi (1948, 10 Aralık). 13 Şubat 2021 tarihinde, https://www.tbmm.gov.tr /komisyon/insanhaklari/ pdf01/203-208.pdf adresinden erişildi.
• Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi (1981, 3 Eylül). 11 Şubat 2021 tarihinde, https://www. tbmm.gov.tr /komisyon/kefe/belge/uluslararasi_belgeler/ayrimcilik/CEDAW/CEDAW_Sozlesmesi_ve_Ihtiyari_Protokolu.pdf adresinden erişildi.
• Kapani, M. (2011). İnsan haklarının uluslararası boyutu. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Karaman Kepenekci, Y. ve Taşkın, P. (2017). Eğitim hukuku. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Karaman, Z. (2013). Mevsimlik tarım işçisi çocukların eğitim hakkına erişim durumları ve sosyal beceri yeterliklerinin öğretmen görüşlerine göre belirlenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Hacettepe Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Katıtaş, S. (2019). Özel gereksinimli çocuklara eğitim hakkının sağlanmasında okul müdürlerinin rollerine ilişkin müdür öğretmen ve veli görüşleri. Yayımlanmamış doktora tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kaya, A., Meral, O., Güler, H. ve Aktaş, E. Ö. (2015). Çocuk istismarı açısından risk grubunda olan psikiyatrik engelli çocukların engelli sağlık kurulu raporlarına göre engel durumları ve özel eğitim hakkı. The Bulletin of Legal Medicine, 20(1), 1-6.
• Levent, F. A. ve Dönmez Övür, M. (2019). Eğitim hukuku. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Milli Eğitim Temel Kanunu (1973, 24 Haziran). Resmî Gazete (Sayı:1739). 11 Şubat 2021 tarihinde, http://www.mevzuat.gov.tr/ MevzuatMetin/1.5.1739.pdf adresinden erişildi.
• Moher D., Libertai A., Tetzlaff J., Altman, D. G. and PRISMA Group (2009). Preferred Reporting Items for Systematic Reviews and Meta-Analyses: The PRISMA Statement. Annals of Internal Medicine, 151(4), 264- 269.
• Moriarty, K. (2017). Achieving SDG4 through a Human Rights Based Approach to Education. World Bank.
• Öngüç, B. (2020). Süryanilerin anadilinde eğitim hakkı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır.
• Özan, M. B., Şener, G., Polat, H. ve Yaraş, Z. (2015). Eğitim sektöründe swot analizi: Elazığ ili örneği. Harput Araştırmaları Dergisi, 2(1), 125-148.
• Praneviciene B., Puraite A. (2010). Right to education in international legal documents. Jurisprudence, 3(121), 133-156.
• Selvi, K. (2006). Right of education and distance learning. Eurasian Journal of Educational Research (EJER), 22, 201-211.
• Sezer, Ş. (2020). Öğretmen adaylarının görüşlerine göre Türk milli eğitiminin genel amaçlarının gerçekleşme düzeyi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(24), 2269-2296.
• Şirin, M. C. (2019). Engelli çocukların eğitim hakkı: İdarenin görevlerine dair hukuki bir değerlendirme. Çocuk ve Medeniyet, 4(8), 131-158.
• Şişman, M. (2013). Eğitim bilimlerine giriş. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Temel, A. (2019). Hak temelli yaklaşım çerçevesinde Suriyeli adölesanların eğitim hakkına erişimleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Terzioğlu, S. S. (2007). Uluslararası hukukta azınlıklar ve anadilde eğitim hakkı. Ankara: Alp Yayınevi.
• Tevhid-i Tedrisat Kanunu (1340, 3 Mart). Resmi Gazete. (Sayı: 430). 13 Şubat 2021 tarihinde, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/ 1.3.430.pdf adresinden erişildi.
• Tezcan, M. (2018). Eğitim sosyolojisi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Tomaševski, K. (2001). Right to education primers no. 3 Human rights obligations: making education available, accessible, acceptable and adaptable. Gothenburg: Novum Grafiska AB.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1982, 9 Kasım). Resmi Gazete (Sayı: 2709). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf adresinden erişildi.
• UNITED NATIONS (2005). Economic, social and cultural rights handbook for national human rights ınstitutions. New York and Geneva. 12 Şubat 2021 tarihinde, https://www.ohchr.org /Documents/Publications/training12en.pdf.adresinden erişildi.
• Uyar, L. (2006). Birleşmiş Milletler’de insan hakları yorumları: insan hakları komitesi ve ekonomik, sosyal ve kültürel haklar komitesi, 1981-2006. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Ünal, A. ve Sarpkaya, R. (2021). Eğitim Hukuku. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Yıldız, N. (2011). Sosyal devlet’ten sosyal dünya’ya. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 1, 62-88.
• Yıldız, Ö. (2018). Ceza infaz kurumlarında çocukların eğitim hakkı ve ıslahı: Maltepe çocuk ve gençlik ceza infaz kurumu örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Şehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yılmaz, O. (2016). Temel eğitim hakkının kullanılmasının uluslararası antlaşmalarda yer alan standartlar açısından değerlendirilmesi (Antalya ili örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya.