19. YÜZYILDA BÖLGESEL HAKİMİYET MÜCADELELERİNİN ULUSLARARASI SİSTEME ETKİSİ

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 1, 95 - 123, 27.06.2024

Serdar Çukur

https://doi.org/10.31834/ortadoguvegoc.1431582

Öz

Bu çalışmanın amacı, 19.yüzyılda devletlerin Ortadoğu’da nüfuz edinme girişimlerinin uluslararası sistemi nasıl etkilediği üzerinde durmaktadır. Bu çalışmanın temel savı, 19.yüzyılın büyük güçleri olarak adlandırılan İngiltere, Fransa ve Rus Çarlığı gibi devletlerin dış politikalarında Ortadoğu bölgesi önemli bir yer tutmuş olmasıdır. Bu perspektif temelinde bilimsel çalışmaların bir araya getirilmesiyle oluşturulan bu çalışmada bazı sonuçlara ulaşılmıştır: 1. Uluslararası sistemin doğuşu, 17.yüzyılda gerçekleşmiştir. 2. 19.yüzyılda devletler arasında yaşanan rekabette Ortadoğu’da hâkimiyet elde etme mücadelesi etkili olmuştur ve bu rekabet aynı zamanda, uluslararası sisteminde etkilenmesine de sebep olmuştur. Tüm bu sonuçlar özelinde çalışma iki bölüm üzerine inşa edilmiştir. Birinci bölümde, modern uluslararası sistemin doğmasına ve gelişmesi üzerinden açıklamalara yer verilecektir. Son bölümde ise 19.yüzyılda devletlerin dış politikalarında yapmış oldukları Ortadoğu özelinde adımların uluslararası sistemdeki yerine değinilecektir.

Anahtar Kelimeler

Bölgesel Çatışmalar, Ortadoğu, Siyasi Tarih, Uluslararası Sistem

Kaynakça

• Arı, T. (2012). Geçmişten Günümüze Orta Doğu: Siyaset, Savaş ve Diplomasi (Cilt 1). Bursa: MKM Yayınları. Armaoğlu, F. (1997). 19.Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789-1914). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Ateş, D. (2014). Uluslararası Sistem. Uluslararası İlişkilere Giriş: Tarih, Teori, Kavram ve Konular içinde (ss.285-292). Ankara: Küre Yayınları.
• Ateş, T. (2007). Siyasi Tarih. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Britannica (2024). “Battle of Austerlitz”. https://www.britannica.com/event/Battle-of-Austerlitz adresinden 28.02.2024 tarihinde erişildi
• Britannica (tarih yok). “Treaties of Tilsit”. https://www.britannica.com/topic/Treaties-of-Tilsit adresinden 26.02.2024 tarihinde erişildi.
• Buckley, W. (1998). Society- A Complex Adaptive System. Amsterdam: Gordon ve Breach Publishers.
• Doğan, O. ve Erdoğan, A. (2017). “XIX. Yüzyılda İngiliz Sömürgeciliğinde Hindistan’ın Yeri ve Önemi”. Gaziantep UniversityJournal of SocialSciences, 16 (3), 839-847.
• Durant W. ve Durant A. (1975). The Story of Civilization, XI, The Age of Napoleon, New York: Simon and Schuster.
• Grossman, I. (tarih yok). “The Treaty of Campo Formio”. https://l24.im/HcgrT adresinden 26.02.2024 tarihinde erişildi.
• Güneş, B. (2018). Afrika’nın Paylaşılması ve Berlin Batı Afrika Konferansı. Diplomasi Tarihi-1 içinde (ss.634-641). Bursa: Dora Yayıncılık.
• Kaplan, M.A. (1957). System and Process in International Politics. New York: Wiley and Sons.
• Mark, H. W. (2023). “Napoleon Bonaparte”. https://l24.im/TU72RHh adresinden 26.02.2024 tarihinde erişildi.
• Matthew, R. (2002). “Restraint or Self-Restraint of Russia: Nicholas I, the Treaty of Unkiar Skelessi, and the Vienna System, 1832-1841”. The International History Review, 24(1): 37-63.
• Napoleon.org (tarih yok). “200 Years Ago: 1814: The French Campaign, Step by Step”. https://www.napoleon.org/en/history-of-the-two-empires/articles/200-years-ago-1814-the-french-campaign-step-by-step/ adresinden 26.02.2024 tarihinde erişildi.
• Napoleon-series.org (tarih yok). “The Erfurt Convention”. https://l24.im/Xiam65R adresinden 26.04.2024 tarihinde erişildi.
• Ongun, Y. (2018). “19.yüzyılda Orta Asya’da Rus Çarlığı ve İngiltere Arasındaki Rekabetin Diplomasinin Gelişimine Etkileri”. Diplomasi Tarihi-1 içinde (ss. 571-588). Bursa: Dora Yayıncılık.
• Özdağ, A. (2017). “Doğu Afrika’da İngiliz Emperyalizmi: İngiltere’nin Sudan’ı İşgali (1896-1898)”. OTAM, (42), 117-147.
• Özdal, B. (2018). 19. Yüzyılın Devrimlerinin Diplomasinin Gelişimine Etkileri. Diplomasi Tarihi-1 içinde (ss. 415-455). Bursa: Dora Yayıncılık.
• _________ (2018). Büyük Fransız Devrimi ve Koalisyon Savaşları’nın Diplomasinin Gelişimine Etkileri. Diplomasi Tarihi-1 içinde (ss.341-380). Bursa: Dora Yayıncılık.
• _________ (2018). Modern Diplomasinin Gelişiminde Etkili Olan Unsurlar. Diplomasi Tarihi-1 içinde (ss.285-345). Bursa: Dora Yayıncılık.
• _________ (2018). Viyana Sisteminin Zayıf Noktaları. Diplomasi Tarihi-1 içinde (ss.392-395). Bursa: Dora Yayıncılık.
• Özdal, B. ve Jane, M. (2014). “La Der DesDers”in Uluslararası Sistemin Yapısına Etkileri”, Gazi Akademik Bakış, 7 (14), 215-246.
• Özlem, K. (2018). 19.Yüzyılda Balkanlar’da Yaşanan Bazı Önemli Olayların Diplomasinin Gelişimine Etkileri. Diplomasi Tarihi-1 içinde (ss. 589-624). Bursa: Dora Yayıncılık.
• Sander, O. (2003). Siyasi Tarih: İlkçağlardan 1918’e (Cilt 1). Ankara: İmge Kitabevi.
• Şeyhanlıoğlu, H. (2008). “18.Yüzyıldan Günümüze Kadar Afganistan’ın Jeostratejik Önemi”. Avrasya Etüdleri, (34), 61-82.
• Türk Dil Kurumu (tarih yok). Sistem. https://sozluk.gov.tr/?kelime=MEKAN%C4%B0ZMA adresinden 16.12.2019 tarihinde erişildi.
• Uçarol, R. (1995). Siyasi Tarih (1789- 1994). İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Yeşilmen, G. (2017). 19. Yüzyıl Osmanlı-Fas İlişkilerine Dair 1850 ve 1859 Tarihli İki Layiha. Medeniyet ve Toplum, 1(2), 105-128.
• Yılmaz, H.İ. (2016). “Ortadoğu’nun Jeo-Ekonomik Önemi ve ABD’nin Ortadoğu Politikasının Ekonomik Nedenleri”. TESAM, (3), 99-128.
• Young, O. R. (1995). “System and Society in World Affairs: Implications for International Organizations”. International Social Science Journal, 17 (2), ss. 187-212.