مقارنة بين سياسات الاتحاد الأوروبي وتركيا في إطار مكافحة الهجرة غير الشرعية

Yıl 2020, Cilt: 12 Sayı: 2, 325 - 347, 15.11.2020

Merve Zorlu , Mustafa Yetim

https://doi.org/10.47932/ortetut.710078

Cited By: 1

Öz

كان لوضع الدول قوانين تتعلق بمسألة الهجرة دوراً في ظهور مفهوم مصطنع باسم "الهجرة غير الشرعية"، حيث بدأت مسألة الهجرة هذه تندرج مع مرور الوقت في نطاق الأمن. أمّام التطورات التي شهدتها المنطقة عقب الثورات العربية والأزمة في سوريا، أدت إلى تكثيف عملية إضفاء الطابع الأمني (الأمننة) على الهجرة. كما أدت السياسات التي تركز على الأمن المتصاعد في هذا السياق، إلى تحويل الهجرة غير الشرعية في البحر المتوسط التي كان معظمها في العام 2015 إلى مأساة إنسانية، حيث واصل الاتحاد الأوروبي الذي يعتبر منطقة مستهدفة للمهاجرين وذلك بسبب مستوى التنمية الاقتصادية والاجتماعية فيه إصراره على موقفه الأمني، وهذا ما جعل الأزمة أكثر دراماتيكية. لقد حاول الاتحاد الأوروبي توفير اعتماد ممارسات جديدة بين الدول الأعضاء من أجل إدارة كل من أزمة الأمن والهجرة. إلّا أن هذه السياسات نجحت في إيجاد حلول قصيرة الأمد، تم تشكيلها في إطار استراتيجية التعاون مع دول ثالثة، وإن موقف الاتحاد الأوروبي الذي ارتهن في مسألة الهجرة على الخارج أدى إلى تحويل تركيا التي لها حدود مع تدفقات الهجرة إلى دولة خارجية منفذة ما جعلها شريكاً هاماً مع الاتحاد. ومن جانبها أسرعت تركيا التي تعتبر وجهة ومنطقة عبور للمهاجرين على حد سواء، في تحقيق الانسجام مع المكتسبات بشأن الاتحاد الأوروبي، وبدأت في القيام بفعاليات تعاون مع الاتحاد في إطار مرحلة المفاوضات من أجل إدارة الأزمة، لكن عدم تراجع الاتحاد الأوروبي عن مقاربته التي تعطي الأولوية إلى الأمن في هذه المرحلة، ومواصلة تركيا إصرارها على سياسة المعابر المفتوحة، أدى إلى تعميق الاختلافات بين الجهات الفاعلة.
إن الهدف الرئيسي من هذه الدراسة التي تضع الهجرة غير الشرعية في إطار المفاهيم، هو تحليل الاختلافات بين مقاربتي الاتحاد الأوروبي وتركيا حول الهجرة غير الشرعية، لاسيما من خلال التركيز على تطورات الثورات العربية والأزمة في سوريا، وقد اعتمدت هذه الدراسة في أسلوبها على المصادر الأولية والثانوية للأدبيات، وتوصلت إلى نتيجة أن الاتحاد الأوروبي قدم مساهمات مهمة لفعاليات مكافحة الهجرة غير الشرعية في تركيا، إلّا أن تركيا مع الوقت أظهرت موقفاً مخالفاً لمقاربة أوروبا القلعة التي تولي أولوية للأمن لدرجة كبيرة خلال الفترة الأخيرة.

Anahtar Kelimeler

الهجرة غير الشرعية, أمن الحدود, الأمننة, أوروبا القلعة, سياسة المعابر المفتوحة

Comparison of the European Union and Turkey’s Policies in the Context of Combating Illegal Migration

Öz

As a result of the migration-based regulations of states, illegal migration came into existence as an artificial concept and, over time, the migration issue has been included in the area of security. The Arab uprisings and Syrian internal war-based developments intensified the securitization of migration. In this context, growing security-based policies turned the Mediterranean-based illegal migration in 2015 into a humanitarian tragedy. The European Union’s persistence with its security-led stance turned the crisis into a more urgent and dramatic situation. The European Union is considered to be a target region due to its advanced economic and social position. To manage the migration crisis and security problems, the Union tried to force member states to adopt new implementations. However, those policies merely produced temporary solutions. Therefore, the Union moved into a partnership strategy with third countries and, therefore, the Union’s externalization policy on the migration issue transformed Turkey into an indispensable partner for itself as an external practitioner, which has a direct border to the migration flow. Turkey, which is seen as both a transit and target country by migrants, immediately carried out necessary transformations for the management of the crisis on the one hand by complying with relevant regulations of the Union and, on the other hand, it sought partnership with the Union. However, the Union’s resolve on security-based policies and Turkey’s insistence on the open-door policy deepened the dissimilarities between the Union and Turkey.
The aim of this study, which locates the illegal migration issue within a conceptual framework, is to analyze Turkey’s and Union’s divergent policies towards the illegal migration by specifically focusing on the Arab Uprisings and Syrian internal war developments. Using first-hand and secondary resources of the relevant literature through qualitative method this study concluded that the Union made a considerable contribution to the emergence of migration rules in Turkey. Turkey, however, over time, started to adopt a different stance from the security-based “Fortress Europe” approach which is recently more apparent.

Anahtar Kelimeler

Illegal Migration, Border Security, Securitization, Fortress Europe, Open Door Policy

Yasa Dışı Göçle Mücadele Bağlamında Avrupa Birliği ve Türkiye Politikalarının Karşılaştırması

Öz

Devletlerin oluşturduğu göç temalı yasalar sonucunda suni bir kavram olarak yasa dışı göç doğmuş ve göç meselesi zamanla güvenlik kapsamına alınmaya başlanmıştır. Arap ayaklanmaları ve Suriye İç Savaşı sonrası yaşanan gelişmeler ise göçün güvenlikleştirilmesini yoğunlaştırmıştır. Bu bağlamda artan güvenlik merkezli politikalar, 2015’te Akdeniz’de yoğunlukta olan yasa dışı göçleri insani trajediye dönüştürmüştür. Ekonomik ve sosyal gelişmişlik düzeyi sebebiyle göçmenler için hedef bölge olarak beliren Avrupa Birliği’nin güvenlik eğilimli tutumunda ısrarcı olması krizi daha dramatik hâle getirmiştir. Birlik hem güvenlik hem de göçmen krizini yönetebilmek için üye devletler arasında yeni uygulamaların benimsenmesini sağlamaya çalışmıştır. Fakat bu politikalar kısa vadeli çözümler üretebilmiş ve üçüncü ülkelerle iş birliği stratejisi çerçevesinde oluşturulmuştur. Avrupa Birliğin’in göç konusunu dışsallaştırma tutumu, göç akımına direkt sınırı olan Türkiye’yi dışsal uygulayıcı ülke olarak Birlik nezdinde önemli bir partnere dönüştürmüştür. Göçmenler tarafından hem hedef hem de transit ülke olarak görülen Türkiye, krizin yönetimi için müzakere süreci kapsamında Birliğin ilgili müktesebatına uyum sağlamayı hızlandırmış ve Birlik ile iş birliği faaliyetlerine başlamıştır. Ancak süreç içerisinde Birliğin güvenlik öncelikli yaklaşımından taviz vermemesi, Türkiye’nin ise açık kapı politikasındaki ısrarını sürdürmesi aktörler arasındaki farklılıkların derinleşmesine yol açmıştır.
Yasa dışı göçü kavramsal çerçeveye oturtan bu çalışmanın temel amacı, Birlik ile Türkiye’nin yasa dışı göçe ilişkin yaklaşım farklılıklarını özellikle Arap Ayaklanmaları ve Suriye İç Savaşı gelişmelerine odaklanarak analiz etmektir. Yöntem olarak literatürün birincil ve ikincil kaynaklarına başvuran çalışma, Türkiye’de yasa dışı göçle mücadele uygulamalarına Birliğin önemli katkı yaptığını fakat Türkiye’nin son dönemde daha hissedilir olan güvenlik öncelikli Kale Avrupası yaklaşımından zamanla farklı tutum sergilediği sonucuna ulaşmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yasa Dışı Göç, Sınır Güvenliği, Kale Avrupası, Açık Kapı Politikası, İnsani Diplomasi, Güvenlikleştirme

Kaynakça

• Adamson, Fiona B. “Crossing Borders: International Migration and National Security”, MIT Press 31, sy. 1 (2006): 165-199.
• Adıgüzel, Yusuf. Göç Sosyolojisi, Ankara: Nobel Yayıncılık, 2019.
• Akal, Değer. “AB’de de İdlib endişesi büyüyor”, 27 Şubat 2020, https://www.dw.com/tr/abde-de-idlib-endişesi-büyüyor/a-52558939.
• Akçadağ, Emine. “Yasa Dışı Göç ve Türkiye”, BİLGESAM, sy. 42 (2012): 1-52.
• Akdoğan, Muzaffer. “Avrupa Birliğinin Sınırlarına Dayanan Mülteci Krizi ve Yönetimi”, Uluslararası İlişkiler ve Diplomasi Dergisi 2, sy.1 (2018): 48-74.
• Bartram, David, Maritsa V. Poros ve Pierre Monforte. Göç Meselesinde Temel Kavramlar, çev. Itır Ağabeyoğlu Tuncay. Ankara: Hece Yayınları, 2017.
• BBC. “Turkey says millions of migrants may head to EU”, Erişim: 2 Mart 2020, https://www.bbc.com/news/world-europe-51707958.
• BBC. “Suriye: İdlib’deki çatışmalar neden yeniden şiddetlendi”, Erişim: 2 Ekim 2019, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-48223308.
• Bender, Ruth. “Orban Accuses Germany of ‘Moral Imperialism’ on Migrants”, Erişim 29 Mayıs 2019, https://www.wsj.com/articles/orban-accuses-germany-of-moral-imperialism-on-migrants-1443023857.
• Buzan, Barry. İnsanlar, Devletler & Korku, çev. Emre Çıtak. İstanbul: Uluslararası İlişkiler Kütüphanesi, 2015.
• Canpolat, Hasan ve Hakkı Onur Arıner, “Küresel Göç ve Avrupa Biliği ile Türkiye’nin Göç Politikalarının Gelişimi”, ORSAM, 2012, Rapor No: 123.
• Ceran, Ahmet. “Türkiye-AB Mülteci Uzlaşısına İnsan Hakları Düzleminde Alternatif Bir Bakış: Türkiye ‘Güvenli ülke’ midir?”, içinde Türkiye-AB İlişkilerinde Yeni Bir Konu: Mülteci Sorunu ve Türkiye-AB İşbirliği, editör Yaprak Gülcan, Sedef Akgüngör ve Yeşim Kuştepeli, 70-91. İstanbul: İktisadi Kalkınma Vakfı Yayınları 2017.
• Çepel, Zühal Ünalp. “Mülteci Krizinde AB’nin Normatif Gücünü Yeniden Düşünmek”, içinde Türkiye-AB İlişkilerinde Yeni Bir Konu: Mülteci Sorunu ve Türkiye-AB İşbirliği, editör Yaprak Gülcan, Sedef Akgüngör ve Yeşim Kuştepeli, 165-184. İstanbul: İktisadi Kalkınma Vakfı Yayınları, 2017.
• Deutsche Welle Türkçe. “Erdoğan AB’yi tehdit etti: sınırları açarız”, Erişim: 10 Şubat 2020, https://www.dw.com/tr/erdoğan-abyi-tehdit-etti-sınırları-açarız/a-36519386.
• Düz, Zehra Nur. “Turkey remains committed to open door policy”, Erişim: 2 Ekim 2019, https://www.aa.com.tr/en/middle-east/-turkey-remains-committed-to-open-door-policy-/1563793.
• Düvell, Franck (der.). “Irregular Migration: a Global, Historical, Economic Perspective”, içinde Illegal Immigration in Europe, 14-39. New York: Palgrave Macmillan, 2006.
• Ekkerman, Mark. Expanding the Fortress, Amsterdam: Transnational Enstitute, 2018.
• Elmas, Fatma Yılmaz. “AB Dış Göç Politikasındaki Kayıp Parça: Göçmen-Odaklı Yaklaşım”, ATAUM, sy. 564 (2017): 401-430.
• Erdoğan, Murat. “Açık Kapı Politikasından Açık Sınır Politikasına Türkiye’deki Suriyeliler”, Erişim: 9 Mart 2020, https://www.uikpanorama.com/blog/2020/03/09/acik-kapi-politikasindan-acik-sinir-politikasina.
• Ergin, Sedat. “Şansölye Merkel’den İdlib’deki göç dalgasına”, Hürriyet, 29 Ocak 2020.
• European Comission. “Communication From The Comission to The European Parliament, The Council, The European Economic and Social Committee and The Committee of The Regions: The Global Approach To Migration And Mobility”, Erişim 11 Nisan 2019, https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2011:0743:FIN:EN:PDF. European Commission. “A European Agenda on Migration”, Erişim 24 Mayıs 2019, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?qid=1485255362454&uri=CELEX:52015DC0240.
• European Commission. “European Commission makes progress on agenda on migration”, Erişim 24 Mayıs 2019, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_15_5039.
• Frotex. “FRAN Quarterly, Quarterly 4, October-December”, Erişim 28 Mayıs 2019, https://euagenda.eu/publications/fran-quarterly-quarter-4-october-december-2015.
• Gil, Manuel Manrique, Judit Barna, Pekka Hakala, Benjamin Rey ve Eulalia Claros, Mediterranean Flows into Europe: Migration and the EU’s Foreign Policy, European Parliament: Policy Department, 2014.
• Göç İdaresi Genel Müdürlüğü. “Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu”, Erişim: 15 Temmuz 2019, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6458.pdf.
• Gridneff, Martina Stevis. “Greece Suspends Asylum as Turkey Opens Gates for Migrants”, Erişim: 1 Mart 2020, https://www.nytimes.com/2020/03/01/world/europe/greece-migrants-border-turkey.html.
• Gridneff, Martina Stevis ve Carlotta Gall, “Erdogan Says, ‘We Opened the Doors.’ and Clashes Erupt as Migrants Head for Europe", New York Times, 29 Şubat 2020.
• Güleç, Cansu. “Avrupa Birliği’nin Göç Politikaları ve Türkiye’ye Yansımaları”, TESAM Akademi Dergisi 2, sy. 2 (2015): 81-100.
• Heckmann, Friedrich. “Illegal Migration: What Can We Know and What can We Explain? The Case of Germany”, International Migration Review 38, sy. 3 (2014): 1103-1125.
• IOM. “Glossary on Migration”. Erişim: 31 Mart 2019. https://publications.iom.int/system/files/pdf/iml_34_glossary.pdf.
• IOM. “Mediterranean Montly Report: Migrant Arrivals Reach 7,168 in 2020; Deaths Reach 77”. Erişim: 7 Şubat 2020. https://www.iom.int/news/mediterranean-monthly-report-migrant-arrivals-reach-7168-2020-deaths-reach-77.
• IOM. “Irregular Migrant, Refugee Arrivals in Europe Top One Million in 2015: IOM”, Erişim 12 Eylül 2019. https://www.iom.int/news/irregular-migrant-refugee-arrivals-europe-top-one-million-2015-iom.
• İren, Adem Ali. “ Türk Dış Politikasında İnsani Diplomasi ve Suriye Krizi”, içinde 21.Yüzyılda Uluslararası Göç ve Mülteciler: Bir Türkiye Perspektifi, editör Hasan Hüseyin Aygül ve Erdal Eke, 97-121. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2018.
• Karaca, İbrahim. “AB’nin Entegre Sınır Yönetimi Kurumu Frontex’in Rolü ve Türkiye’nin Uyum Süreci”, yüksek lisans tezi, Beykent Üniversitesi, 2016.
• Karakır, İrem Aşkar. “Suriye İç Savaşının AB’ye Yansımaları: Mülteci Soru ve Uluslararası Terörizm”, içinde Türkiye-AB İlişkilerinde Yeni Bir Konu: Mülteci Sorunu ve Türkiye-AB İşbirliği, Editör Yaprak Gülcan, Sedef Akgüngör ve Yeşim Kuştepeli, 134-164. İstanbul: İktisadi Kalkınma Vakfı Yayınları, 2017.
• Kicinger, Anna. International Migration as a Non-Traditional Security Threat and The EU Response to This Phenomenon, Warsaw: Central European Forum for Migration Research, 2004.
• Kirişçi, Kemal. “Yumuşak Güç Aracı olarak Daha Dostça Bir Schengen Vize Sistemi: Türkiye’nin Deneyimi”, Uluslararası İlişkiler Dergisi 4, sy. 12 (2007): 27-56
• Köker, İrem. “Türkiye’deki Saldırılar: 18 ayda yaklaşık 500 kişi yaşamını yitirdi”, Erişim: 28 Mayıs 2019, https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-38365351.
• Köse, Melike Akkaraca. Güvensizlik Sarmalında AB Göç Politikalarına Uyum, İstanbul: Derin Yayınları, 2014.
• Köylü, Halil. “İdlib’den olası göç dalgası kontrol edilebilecek mi”, Erişim: 6 Ekim 2019, https://www.dw.com/tr/idlibden-olası-göç-dalgası-kontrol-edilebilecek-mi/a-45897163.
• Malkara, Ferit. “Arap Baharı Sonrası Akdeniz’de Yaşanan Düzensiz Göçün Avrupa Birliği Kapsamında Güvenlik Boyutu ve Uluslararası Hukuk Açısından İncelenmesi”, yüksek lisans tezi, İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi, 2017.
• Marchesin, Philippe. “Yeni Tehditler Karşısında Avrupa”, içinde Dünden Bugüne Avrupa Birliği, editör Beril Dedeoğlu, 421-438. İstanbul: Boyut Yayınları, 2003.
• Nas, Çiğdem. “Türkiye-AB İlişkilerinde Geri Kabul ve Vize Serbestliği: Hareketliliğin Yönetimi”, Marmara Avrupa Araştırmaları Dergisi 23, sy. 2 (2015): s. 169-186.
• Özcan, Mesut. “AB-Türkiye İlişkileri ve Suriye Krizi”, Erişim: 21 Temmuz 2019, https://insamer.com/tr/ab-turkiye-iliskileri-ve-suriye-krizi_745.html.
• Özdal, Barış. Uluslararası Göç ve Nüfus Hareketleri Bağlamında Türkiye, Bursa: Dora Yayınları, 2018.
• Özer, Yonca. “Mülteci Sorununun Türkiye-AB İlişkilerine Yansımaları”, içinde Türkiye-AB İlişkilerinde Yeni Bir Konu: Mülteci Sorunu ve Türkiye-AB İşbirliği, editör Yaprak Gülcan, Sedef Akgüngör ve Yeşim Kuştepeli, 37-69. İstanbul: İktisadi Kalkınma Vakfı Yayınları, 2017.
• Özkan, Yusuf. “AB: Mülteci Krizinde Türkiye’siz Çözüm Mümkün Değil”, Erişim 16 Temmuz 2019, https://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/11/151110_ab_multeci.
• Rankin, Jennifer. “Migration: EU praises Greece as ‘shield’ after Turkey opens border”, Erişim: 3 Mart 2020, https://www.theguardian.com/world/2020/mar/03/migration-eu-praises-greece-as-shield-after-turkey-opens-border.
• Saatçioğlu, Beken. “AB’nin Mülteci Krizi: Normlar-Çıkarlar Dikotomisi Üzerinden AB’yi Yeniden Değerlendirmek”, içinde Türkiye-AB İlişkilerinde Yeni Bir Konu: Mülteci Sorunu ve Türkiye-AB İşbirliği, Editör Yaprak Gülcan, Sedef Akgüngör ve Yeşim Kuştepeli, 212-236. İstanbul: İktisadi Kalkınma Vakfı Yayınları, 2017.
• Şemşit, Sühal. “Avrupa Birliği Politikaları Bağlamında Uluslararası Göç Olgusu Ve Türleri: Kavramsal Bakış”, Yönetim ve Ekonomi 25, sy. 1 (2018): 269-289.
• Şirin, N. Aslı. “Çabalar Sonuç Verecek Mi? Avrupa Birliği’nin Ortak Bir Göç Politikası ve Sığınma Politikası Oluşturma Girişimleri”, içinde Küreselleşme Çağında Göç: Kavramlar, Tartışmalar, editör S. Gülfer Ihlamur-Öner ve N. Aslı Şirin Öner, 539-562. İstanbul: İletişim Yayınları, 2018.
• Topçuoğlu, Reyhan Atasü. “Düzensiz Göç: Küreselleşmede Kısıtlanan İnsan Hareketleri”, Küreselleşme Çağında Göç: Kavramlar, Tartışmalar, S. Gülfer Ihlamur-Öner ve N. Aslı Şirin Öner (eds.), 501-518. İstanbul: İletişim Yayınları, 2018.
• TRT Haber. “İdlib’de 34 asker şehit oldu, tüm rejim unsurları nokta atışlarıyla vuruluyor”, Erişim: 29 Şubat 2020, https://www.trthaber.com/haber/gundem/idlibde-34-asker-sehit-oldu-tum-rejim-unsurlari-nokta-atislariyla-vuruluyor-463839.html.
• Ünay, Hakan. “Türkiye ‘kapı duvar’”, Erişim: 7 Şubat 2019, https://www.gocvakfi.org/tr/2019/07/10/turkiye-kapi-duvar/.
• Yazan, Yeliz. Avrupa Birliği’nin Yasadışı Göç Politikası: Türkiye Örneği Çerçevesinde İnsan Hakları Sorunsalı. İstanbul: Milenyum Yayınları, 2016.
• Zorba, Hilal. “AB’nin Göçmenlere Yönelik Politikalarını Etkileyen Faktörler”, Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi 4, sy. 1 (2016): 1-17.
• Webber, Frances. “The cradle or the grave? EU Migration policy and Human Rights”, Statewatch Journal 23, sy. ¾ (2014): 3-7