ARŞİV BELGELERİNE GÖRE OSMANLI- SIRBİSTAN İLİŞKİLERİ’NDE ESİRLER (1912-1923)

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 3 - TEMMUZ, 1 - 16, 01.06.2016

Ahmet Altıntaş

https://doi.org/10.21021/osmed.04223

Öz

Balkan Savaşları ve ardından Birinci Dünya Savaşı'nın kaçınılmaz sonuçlarından birisi de esirler olmuştur. Osmanlı Devleti’nin elinde bulundurduğu Sırp savaş esirlerinin durumu, konuyla ilgili aracı devletlerin tutumu, aydınlatıcı bilgiler vermektedir. Aynı şekilde Sırbistan’da bulunan Osmanlı savaş esirlerinin sağlıkları, hayatlarına  nasıl devam ettikleri konuyla ilgili üçüncü ülkelerin tavırları ve bu konudaki çalışmaları konuya ışık tutacak muhtevadadır.

Sırbistanlı subay ve askerlerin Osmanlı Devleti'ndeki çalışmaları, firar girişimleri, bunların bazılarının yakalanması sonucu vermiş olduğu bilgiler önemlidir. Bozkırdan Isparta'ya nakledilen Sırp sivil esirlerin masraflarının Amerikan yetkililer tarafından karşılanması, Afyonkarahisar Esir Kampı v.b. Osmanlı Esir Kampları'ndaki Sırp esirler , konuyu detaylandırıcı içeriğe sahiptir.

Sırbistan'da bulunan Osmanlı esirlerin serbest bırakılması ve nakli, Sırbistan'dan Selanik'e gelmekte olan Osmanlı esirlerinin sevkleri ve ihtiyaçları, özel vapurlarla nakl edilmeleri için teşebbüste bulunulması, ortaya çıkan güçlükler, subay ailelerinin sevklerindeki zorluklar, sevk masraflarının İslam Cemaati tarafından karşılanması dikkat çekicidir.

Sırbistan'daki Osmanlı esirleri savaşın bitmesine yakın yeni bir tutumla karşı karşıya kalmışlardı. Sırp hükümeti esirlerin bakımları, savaş hukukuna göre esirlerin barınmalarının ortaya çıkardığı güçlükler, Osmanlı Devleti'nin elinde bulundurduğu Sırp esirlere karşı iyi muamele etmesi isteği, etkili olmuştu. Sırp hükümeti Osmanlı esirlerini tamamen serbest bırakmaya karar vermişti. Sırp hükümetinin bu kararı üzerine esirlerin parça parça ülkelerine dönmesi kararlaştırılmıştı. Ancak daha sonra bu durumun bazı sakıncalara yol açacağı görülmüştü. Güvenliklerinin sağlanması, yolculuk esnasında karşılaşılacak güçlükler, iaşe sorunları, nerelerde konaklayacakları, hangi vasıtaları kullanacakları, kaçar kişiden oluşan gruplarla hareket edecekleri belli başlı soruları oluşturmuştu. Bu değerlendirmelerin ardından daha pratik bir çözüm yolu üzerinde durulmuştu. Sırbistan'daki esirlerin tamamının aynı anda Osmanlı topraklarına götürülmesi fikri benimsenmiş ve bu yolda çalışmalara hız verilmişti.

Esirlerin Osmanlı topraklarına ulaştırılmasında kilit rolü Selanik oluşturmuştu. Selanik'e ulaşan esirler için özel bir ulaşım programı hazırlanmaya çalışılmış hazırlanan vapurlar aracılığıyla esirlerin sevkiyatı hızlandırılmıştı. Ayrıca sevkedilen esirlerin Anadolu'daki refahlarının temini için gayret gösterilmişti. Bunların rahatlarının temini için yeni bir bütçe oluşturulmaya çalışılmıştı.

Anahtar Kelimeler

Balkan Savaşları, Birinci Dünya Savaşı, savaş esirleri, sivil esirler, Selanik, Sırbistan, Osmanlı Devleti, Hollanda, Amerika

PRISONERS IN OTTOMAN – SERBIAN RELATIONS BASED ON ARCHIVES (1912-1923)

Öz

One of the inevitable consequences of Balkan War And World War 1 thereafter  was the prisoners. The situation of the Serbian prisoners of war captured by the Ottoman Empire, the attittudes of the intermediary states related with the issue give us enlightening information. Likewise the health of Ottoman prisoners of war situated in Serbia, how they survived, the attitudes of the intermediary states related with the issue and studies on that matter shed light on this issue.

Works of Serb officers and soldiers in the Ottoman Empire, their attempts to escape, information taken from the ones recaptured are all important. Serb civilian prisoners transported form the steps to Isparta which was reimbursed by the Americans, Serb prisoners in Afyonkarahisar Prisoner Camp, and many other Ottoman prsioner camps contain detailed contents on that subject.

Transportation of the released Ottoman prisoners in Serbia, needs of Ottoman prisoners transported from Serbia to Thessaloniki, the attempt to transport them by specially appointed ferries, the emerging dificulties, difficulties in transporting family of officers, reimbursement of the transportation costs by the Islamic Community are all remarkable.

The Ottoman prisoners in Serbia faced with a new attitude near the end of the war. Care of prisoners, emerging housing difficulties of the prisoners of war complying with law of war, the desire of better treatment for Serb prisoners held by the Ottoman Empire had influence on the Serbian government. The Serbian government decided to release the Ottoman prisoners completely. Based on the Serbian government’s decision it was decided to return the prisoners back to their countries in groups. However this situation was seen might cause some drawbacks. Ensuring their safety, difficulties that would be encountered during the journey, accomodation problems, where they would stay, which means they would use, number of rpeisoners per group were the main questions that were created. Following this assessment it was focused on a more practical solution. The idea of sending all prisoners in Serbia back to Ottoman soils at the same time were adopted and exercises based on this idea were speeded up.

The key role in the transport of prisoners to the Ottoman lands was Thessaloniki’s. It was attempted to prepare a customized transportation program for the prisoners reached in Thessaloniki, transportation of the prisoners were spedeed up by means of the ferries prepared for this mission. Besides, the welfare of the prisoners sent to Anatolia were especially strived for. It was attempted to create a new budget to provide them some comfort.

In this study; the importance of the prisoners in Ottoman – Serbia relations, how the prisoners created a link between two countries, if an opportunity is given. Thank you in advance for your attention.

Anahtar Kelimeler

Balkan Wars, The World War I, Prisoners of war, Civilian prisoners, Thessaloniki, Serbia, the Ottoman Empire, Holland, America

Kaynakça

• BAŞBAKANLIK OSMANLI ARŞİV BELGELERİ (BOA)
• BOA, BEO. 004185-313832-003-001;
• BEO. 4188/314058;
• BEO. 004196-314645-003-001;
• BEO.004188-3104058-001;
• BEO. 004185-313832-001-002.
• BOA, DH.İ.UM. 25/2-04 1333.L.21 (01.09.1915); E-61/7.
• ,DH.İ.UM.EK. 92/29 1333.Ca.21 (06.04.1915),
• BOA. DH. SYS.,112-23/55-8 (1/1, 4, 5, 6 , 6/3)
• BOA. HR.HMŞ.İŞO. 209/12 1333.S.23 (10.01.1915)
• BOA. HR.SYS; 2232/55; 2378/3 31.01.1915; 2405/67 19.01.1915; 2409/74 27.05.1915
• B.KİTAP VE MAKALELER
• Özuyar, Ali; Modern Tarihin İlk Sivil Esir Kampı Knockaloe ve Meçhul Türkler, İstanbul, 2008.
• Özkan, Ayşe; I. Dünya Savaşı’nda Sırbistan’ın Müslümanlara Karşı Tutumu, Akademik Bakış Cilt 7 Sayı 14 Yaz 2014, s.49.
• Padişahın Himayesi'nde Osmanlı Kızılay Cemiyeti 1911-1913 Yıllığı, Haz: Ahmet Zeki İzgöer-Ramazan Tuğ, Türkiye Kızılay Yay, Ankara 2013.