Söke’nin İşgali ve İşgal Döneminde Rum Faaliyetleri

Yıl 2021, Sayı: 13, 143 - 168, 15.10.2021

Abdullah Doğtekin

https://doi.org/10.21021/osmed.991385

Öz

Sisam Adası’nın hemen karşısında yer alan Söke, daha öncesinde olduğu gibi Millî Mücadele döneminde de Rum nüfusunun yol açtığı sorunlarla karşılaşacaktır. Özellikle Sisam Adası bu türden faaliyetleri yürüten Rumların yuvası haline gelmiştir. Yunanistan ve adalardan gelen Rum eşkıyalar, yerli Rum çeteleriyle birleşmek suretiyle işledikleri cinayetler sonucunda sadece can kaybına neden olmadılar. Soygun ve yağmacılık faaliyetlerinde de bulunarak Müslüman Türklerin eşyalarını ve hayvanlarını gasp ettiler. Söke’deki Rumlar işgal döneminde eşkıyalığın yanı sıra propaganda ve casusluk faaliyetlerinde de bulunarak düşmana bilgi taşımışlardır. Bu çalışmada, işgalden sonra Söke Rumlarının tutum ve davranışlarında meydana gelen değişimler ile Söke kazası ve civarında gerçekleşen Rum faaliyetleri ele alınacaktır. Anadolu toprakları karşısında yer alan Ege adaları, dün olduğu gibi bugün de önemli bir tehdit ve tehlike arz etmektedir. Makale, işgal döneminde Ege adalarındaki Yunan ve Rum faaliyetlerine de değinerek bu tehlikeye bir kez daha dikkat çekmeyi de amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Söke, Rum, Rum çeteler, Yunan işgali

The Occupation of Söke and Greek Activities During the Occupation Period

Öz

Söke, which is located just across Samos Island, will face the problems caused by the Greek population during the National Struggle period as well as before. Especially the island of Samos has become the home of the Greeks who carry out such activities. Greek bandits from Greece and the islands did not only cause loss of life as a result of the murders they committed by merging with local Greek gangs. They also usurped the belongings and animals of Muslim Turks by engaging in robbery and plundering activities. The Greeks in Söke carried information to the enemy by carrying out propaganda and espionage activities as well as banditry during the occupation period. In this study, the changes in the attitudes and behaviors of the Greeks of Söke after the occupation and the activities of the Greeks in and around the town of Söke will be discussed. The Aegean Islands, located across Anatolian lands, pose a significant threat and danger today as it was yesterday. The article also aims to draw attention to this danger once again by mentioning the Greek and Greek activities in the Aegean Islands during the occupation period.

Anahtar Kelimeler

Söke, Greek, Greek Gangs, Greek occupation

Kaynakça

• BOA, Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO.), 4598/344834-50, 59.
• BOA, Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Asayiş Kalemi (DH.EUM.AYŞ.), 8/105.
• BOA, Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Asayiş Kalemi (DH.EUM.AYŞ.), 12/59.
• BOA, Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Asayiş Kalemi (DH.EUM.AYŞ.), 14/39-2,3.
• BOA, Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Asayiş Kalemi (DH.EUM.AYŞ.), 33/8.
• BOA, Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Asayiş Kalemi (DH.EUM.AYŞ.), 66/3.
• BOA, Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Asayiş Kalemi (DH.EUM.AYŞ.), 68/30.
• BOA, Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Asayiş Kalemi (DH.EUM.AYŞ.), 73/98-2.
• BOA, Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Asayiş Kalemi (DH.EUM.AYŞ.), 75/97.
• BOA, Dahiliye Nezareti İdare-i Umumiye Müdüriyeti (DH.İ.UM.), 19/1.
• BOA, Dahiliye Nezareti İdare-i Umumiye Ekleri (DH.İ.UM. EK.), 53/51-1,5.
• BOA, Dahiliye Nezareti İdare-i Umumiye Ekleri (DH.İ.UM. EK.), 53/130-2.
• BOA, Dahiliye Nezareti İdare-i Umumiye Ekleri (DH.İ.UM. EK.), 88/1-342.
• BOA, Dahiliye Nezareti Kalem-i Mahsus Müdüriyeti (DH-KMS.), 52/27.
• BOA, Dahiliye Nezareti Kalem-i Mahsus Müdüriyeti (DH-KMS.), 52/32.
• BOA, Dahiliye Nezareti Kalem-i Mahsus Müdüriyeti (DH-KMS.), 52/50.
• BOA, Dahiliye Nezareti Kalem-i Mahsus Müdüriyeti (DH-KMS.), 52/69.
• BOA, Dahiliye Nezareti Kalem-i Mahsus Müdüriyeti (DH-KMS.), 52/72.
• BOA, Dahiliye Nezareti Kalem-i Mahsus Müdüriyeti (DH-KMS.), 53-2/73.
• BOA, Dahiliye Nezareti Kalem-i Mahsus Müdüriyeti (DH-KMS.), 54/33-2,4,5,6,7,8,12,13,15.
• BOA, Dahiliye Nezareti Kalem-i Mahsus Müdüriyeti (DH-KMS.), 56/1-1,3.
• BOA, Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi (DH. ŞFR.), 95/135.
• BOA, Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi (DH. ŞFR.), 99/222.
• BOA, Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi (DH. ŞFR.), 100/143.
• BOA, Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi (DH. ŞFR.), 107/5.
• BOA, Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi (DH. ŞFR.), 626/168.
• BOA, Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi (DH. ŞFR.), 630/9.
• BOA, Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi (DH. ŞFR.), 649/34.
• BOA, Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Kalem-i Hususi (EUM.KLH.), 4/34-14.
• BOA, Hariciye Nezareti İstanbul Murahhaslığı (HR. İM..), 86/75.
• BOA, Hariciye Nezareti Siyasi (HR.SYS.), 2709/15-46.
• Aker, Şefik, 57. Tümen ve Aydın Milli Cidali, I-II-III, İstanbul: Matbaa-i Askeri, 1937.
• Anadolu’da Yunan Zulüm ve Vahşeti (Matbuat Müdüriyet-i Vesaik-i Resmiyeye Müsteniden Kaleme Alınmış Garbi Anadolu’daki Son Yunan Fecayiine Aid Risaledir), haz. Mustafa Zahit Öner, İstanbul: Matbuat ve İstihbarat Matbaası, Ankara 1338, Dün Bugün Yarın Yay., 2020.
• Apak, Rahmi, İstiklal Savaşı’nda Garp Cephesi Nasıl Kuruldu, Ankara: TTK, 1990.
• Aydınel, Sıtkı, Güneybatı Anadolu’da Kuva-yı Milliye Harekâtı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay., 1990.
• Bayar, Celal, Ben de Yazdım, Millî Mücadeleye Giriş, VI, İstanbul: Sabah Kitapları, 1997.
• Berber, Ferhat, “Söke Kuva-yı Milliye’si”, Millî Mücadele’de Aydın Cepheleri 3-Milli Mücadele’de Söke Cephesi ve Sökeli Cafer Efe Paneli 31 Mart 2006, Aydın İli ve İlçeleri Kültür ve Eğitim Derneği Yay., Aydın 2007, 39-47.
• Bilgi, Nejdet, “Cumhuriyet’in ilk Yıllarında İzmir Basınında Söke”, I. Uluslararası Aşağı Büyük Menderes Havzası Tarih, Arkeoloji ve Sanat tarihi Sempozyumu 15-16 Kasım 2001, Söke, Editör: Adnan Öztürk, İzmir, (2002): 130-146.
• Cemal Paşa, Hatıralar, haz. Alpay Kabacalı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yay., 2017.
• Coşar, Ömer Sami, İstiklal Savaşı Gazetesi, C.I, Milliyet Yay., 15 Mayıs 1919-8 Ekim 1919.
• Çağbayır, Yaşar, Söke, İzmir: Ayma Matbaası, 1989.
• Çakmak, Zafer, “Batı Anadolu’da (İzmir ve Havalisinde) Rumların Faaliyetleri (1919-1922)”, Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi, 2004.
• Çakmak, Zafer, İzmir ve Çevresinde Yunan İşgali ve Rum Mezalimi, İstanbul: Yeditepe Yay., 2007.
• Çelebi, Mevlüt, İtalyan Arşiv Belgelerinde Anadolu’da Yunan Mezalimi (1919-1922), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi, 2010.
• Çelebi, Mevlüt, “İtalyan İşgal Bölgesi olarak Söke” Millî Mücadele’de Aydın Cepheleri 3-Millî Mücadele’de Söke Cephesi ve Sökeli Cafer Efe Paneli 31 Mart 2006, Aydın İli ve İlçeleri Kültür ve Eğitim Derneği Yay., Aydın 2007, 65-71.
• Elmacı, Mehmet Emin, “Sökeli Cafer Efe”, Millî Mücadele’de Aydın Cepheleri 3-Millî Mücadele’de Söke Cephesi ve Sökeli Cafer Efe Paneli 31 Mart 2006, Aydın İli ve İlçeleri Kültür ve Eğitim Derneği Yay., Aydın 2007, 49-57.
• Genel Kurmay Başkanlığı; Türk İstiklal Harbi: Batı Cephesi, I, 1. Kısım, Ankara: Genelkurmay Basımevi, 1994.
• Genel Kurmay Başkanlığı; Türk İstiklal Harbi: Batı Cephesi, II, 1. Kısım, Ankara: Genelkurmay Basımevi, 1994.
• Gökbel, Asaf, Millî Mücadele’de Aydın, Aydın: Kolalı Matbaası, 2005.
• Gökbel, Asaf ve Hikmet Şölen. Aydın İli Tarihi (Eski Zamanlardan Yunan İşgaline Kadar), C.I. Aydın: Ahmet İhsan Basımevi, 1936.
• Gökbilgin, M.Tayyib, Milli Mücadele Başlarken (Mondros Mütarekesi’nden Büyük Millet Meclisi’nin Açılmasına), İstanbul: Kronik Yay., 2018.
• Gün, İsmail ve Ahmet Özdemir. Söke Tarihi ve Coğrafyası. Aydın: CHP Basımevi, 1941.
• Halıcı, Şaduman, Millî Mücadele’de Kuşadası ve Söke (1919-1922), İzmir: Yeniyol Matbaası, 2009.
• Güneş, Günver, “Kurtuluş Savaşı’nda İşgal Döneminde Söke”, I. Uluslararası Aşağı Büyük Menderes Havzası Tarih, Arkeoloji ve Sanat tarihi Sempozyumu 15-16 Kasım 2001, Söke, Editör: Adnan Öztürk, İzmir, (2002): 109-120.
• Güneş, Günver, “Yunan İşgalinin Söke ve Çevresinde Yarattığı Tahribat”, Millî Mücadele’de Aydın Cepheleri 3-Millî Mücadele’de Söke Cephesi ve Sökeli Cafer Efe Paneli 31 Mart 2006, Aydın İli ve İlçeleri Kültür ve Eğitim Derneği Yay., Aydın 2007, 73-96.
• Halıcı, Şaduman, Millî Mücadele’de Kuşadası ve Söke (1919-1922), İzmir: Yeniyol Matbaası, 2009.
• Hocaoğlu, Mehmed, Belgelerle Yunan Barbarlığı, İstanbul: Berekat Yayınevi, 1985.
• Kitsikis, Dimitri, Yunan Propagandası, İstanbul: Meydan Neşriyat, 1963.
• Köstüklü, Nuri, Millî Mücadele’de Denizli, Isparta ve Burdur Sancakları, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay., 1990.
• Mccarthy, Justin, Ölüm ve Sürgün, Çev. Bilge Umar, İstanbul: İnkılap Yay., 1998.
• Mehmetefendioğlu, Ahmet, “İşgal Öncesinde ve İşgalde Söke’de Güvenlik”, Millî Mücadele’de Aydın Cepheleri 3-Millî Mücadele’de Söke Cephesi ve Sökeli Cafer Efe Paneli 31 Mart 2006, Aydın İli ve İlçeleri Kültür ve Eğitim Derneği Yay., Aydın 2007, 29-37.
• Parlak, Türkmen, İşgalden Kurtuluşa I Yunan Ege’ye Nasıl Geldi (İlk Günler), İzmir: İzmir Sosyal Hizmetler Vakfı Kültür Yay., 1982.
• Sanders, Von Liman, Türkiye’de Beş Yıl, Çev. Eşref Bengi Özbilen, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yay., 2018.
• Sarı, Muhammed ve Muttalip Şimşek, “Millî Mücadele Yıllarında Aydın Sancağında Gayr-i Müslimlerin Faaliyetleri”, Büyük Taarruzun 90. Yılında Uluslararası Millî Mücadele ve Zafer Yolu Sempozyumu 2-4 Ekim 2012, C.II, Ankara, (2014).
• Serçe, Erkan, İzmir ve Çevresi Nüfus İstatistiği 1917, İzmir: Akademi Kitabevi, 1998.
• Smith, Michael Llewellyn, Anadolu Üzerindeki Göz (İonian Vision), İstanbul: Hürriyet Yay., 1978.
• Sonyel, R. Salahi. “Hıristiyan Azınlıklar ve Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Dönemi”, Yeni Türkiye Dergisi, 38/3-4(2001): 687-691.
• Süvari Yüzbaşı Ahmet, Türk İstiklal Harbi Başında Millî Mücadele, İzmir: Akademi Kitabevi, 1993.
• Taçalan, Nurdoğan, Ege’de Kurtuluş Savaşı Başlarken, İstanbul: Hür Yayın, 1981.
• Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, I, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yay., 1991.
• Tayla, Mustafa, Batı Anadolu’da Yunan Mezalimi, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 2001.
• Tekeli, İlhan ve Selim İlkin. Ege’deki Sivil Direnişten Kurtuluş Savaşı’na Geçerken Uşak Heyet-i Merkeziyesi ve İbrahim (Tahtakılıç) Bey, Ankara: TTK, 1989.
• Turan, Mustafa, Yunan Mezalimi (İzmir, Aydın, Manisa, Denizli 1919-1923), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yay., 2006.
• Ülker, Necmi, “Mondros Mütarekesi Döneminde Aydın Vilayetinin Nüfusuna Dair Bir Belge”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C.V, (1990): 35-36.
• Yalazan, Talat, Türkiye’de Yunan Vahşet ve Soykırımı Girişimi (15 Mayıs 1919-9 Eylül 1922), I-II, Ankara: Genelkurmay Basımevi, 1994.