The eloquent narrative of the art of hüsn-i matlaʻ through the words of Abdullâh Hasîb Efendi

Yıl 2023, Sayı: 19 - Aralık, 2023, 52 - 62, 15.12.2023

Ersin Durmuş

https://doi.org/10.21021/osmed.1336008

Öz

Abdullâh Hasîb Efendi, was a distinguished luminary who graced both the realm of Ottoman statesmanship and the literary domain. He adorned the exalted corridors of the state bureaucracy, adroitly navigating through various echelons and disciplines. His literary repertoire encompassed translations, erudite commentaries, and original copyrighted compositions, displaying his multifaceted brilliance. Abdullāh Hasîb Efendi, the eminent luminary of his time, has further etched his intellectual legacy with a notable treatise titled “Gülzār-ı Edeb” which is about bedīʻiyye (art, literature, aesthetics). Although acknowledged by this present scholarly inquiry, this work remains elusive, yet to be unveiled and explored. The part of the work related to hüsn-i matla titled “Gülzâr-ı Edeb Adlı Risâle-i Bedîʻiyyeden Hüsn-i Matlaʻ Taʻrîfi: Hüsn-i Matlaʻ Yahut Hüsn-i İbtidâ” was published as an article penned in Ottoman. This part is the main subject of the article. Abdullâh Hasîb Efendi delves into the domain of hüsn-i matlaʻ, an area encompassed by the research field of rhetoric literature and classical poetry. In doing so, he magnanimously broadens its scope to resonate with speakers and writers alike. The author skillfully approaches hüsn-i matlaʻ as an art form in his scholarly article. Contrary to prevailing misconceptions, Abdullâh Hasîb Efendi defied the conventional boundaries of hüsn-i matlaʻ, not restricting it solely to poetry and opening chapters, but rather, he explored the subject extensively, exemplifying its usage and highlighting its applicability for speakers and writers in various contexts. The aim of this article is to reveal Abdullâh Hasîb Efendi 's prominent ideas about hüsn-i matlaʻ. This study comprehensively analyzes Abdullâh Hasîb Efendi's perspective on hüsn-i matlaʻ, meticulously comparing it with diverse sources on the subject, thereby offering a detailed evaluation.

Anahtar Kelimeler

Abdullâh Hasîb, Ottoman State, hüsn-i matlaʻ, poetry

Abdullâh Hasîb Efendi’nin Kaleminden Hüsn-i Matlaʻ Sanatı

Öz

Abdullâh Hasîb Efendi hem Osmanlı devlet adamı hem bir yazardır. Devletin farklı kademelerinde ve farklı alanlarda memuriyet görevlerinde bulunmuştur. Tercüme, şerh ve telif eserleri vardır. Abdullâh Hasîb Efendi’nin bir eseri de bu makale ile tespit edilen fakat henüz ulaşılamayan Gülzâr-ı Edeb adlı risaledir. Bu eser bedîʻiyye (sanat, edebiyat, estetik) ile ilgilidir. Eserin hüsn-i matlaʻ ile ilgili kısmı “Gülzâr-ı Edeb Adlı Risâle-i Bedîʻiyyeden Hüsn-i Matlaʻ Taʻrîfi: Hüsn-i Matlaʻ Yahut Hüsn-i İbtidâ” başlığı ile Osmanlıca olarak yayımlanmıştır. Söz konusu kısım bu makalenin ana konusunu teşkil etmektedir. Hüsn-i matla, belagatin dolayısı ile edebiyat ve klasik şiirin araştırma alanına giren bir konudur. Abdullâh Hasîb Efendi ise bu konuyu tüm konuşmacı ve yazarlara hitap edecek şekilde genişleterek ele almıştır. Yazar, hüsn-i matlaʻı bir sanat olarak değerlendirmektedir. Ayrıca yaygın kabulün aksine hüsn-i matlaʻı, şiirle ve bir eserin başlangıç bölümüyle sınırlandırmamıştır. Örnekler üzerinden konuyu derinlemesine ele alan Abdullâh Hasîb Efendi, konuşmacı ve yazarların hüsn-i matlaʻ sanatını kullanmaları gereken yerleri de özellikle vurgulamıştır. Bu makalenin amacı Abdullâh Hasîb Efendi’nin hüsn-i matlaʻ konusunda öne çıkan fikirlerini ortaya koymaktır. Çalışmada Abdullâh Hasîb Efendi’nin hüsn-i matlaʻ konusuna bakışı, konu ile ilgili farklı kaynaklarla da karşılaştırılarak ayrıntılı olarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Abdullâh Hasîb, Osmanlı, hüsn-i matlaʻ, şiir

Kaynakça

• Ahmed Cevdet Paşa. Belâgat-ı Osmâniye. Haz., Turgut Karabey ve Mehmet Atalay. Ankara: Akçağ Yayınları, 2017.
• Dilçin, Cem. Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1997.
• Hızlı, Kasım. “Son Dönem Maarif Bürokratlarından Abdullah Hasib Efendi ve Mekâtib-i Gayr-ı Müslime ve Ecnebiye Müfettişliği” 2. Uluslararası Türkoloji Araştırmaları Sempozyumu Tam Metin Kitabı. Der., Murat Öztürk ve Halit Yabalak. Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, 2020: 266-278.
• İsam. “Gülzar-ı Edeb” Nam Risale-i Bediiyyeden Hüsn-i Matla' Tarifi “Hüsn-i Matla'” Yahud “Hüsn-i İbtida.” Erişim 26 Temmuz, 2023, http://isamveri.org/pdfosm/D00974/1313_II_OS/1313_II_OS_EFENDIAH.pdf.
• Kaya, Bayram Ali, Ozan Yılmaz, Vildan S. Coşkun ve Orhan Kaplan. Klasik Türk Edebiyatı Temel Bilgiler. İstanbul: Kesit Yayınları, 2018.
• Mermer, Ahmet ve Neslihan Koç Keskin. Eski Türk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları, 2016.
• Nefi. Divan. Haz. Metin Akkuş., Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2018.
• Özer, Rukiye. “Resimli Gazete 1312-1315 İnceleme, Fihrist, Seçme Yazılar”. Yüksek lisans tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi, 2018.
• Pala, İskender. Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. “Hüsn-i matlaʻ”. İstanbul: Kapı Yayınları, 2005.
• Saraç, M. A. Yekta. Klâsik Edebiyat Bilgisi Biçim-Ölçü-Kafiye. İstanbul: Gökkubbe Yayınları, 2014.
• Şahin, Ebubekir Sıddık. “Şiirin Üç Güzeli: Hüsn-i Matlaʻ, Hüsn-i Tahallüs, Hüsn-i Maktaʻ”. DTCF Dergisi 62/I (2022): 666-685.
• Şemseddin Sami. Kâmûs-ı Türkî. “Matla”. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2016.
• Tâhirü’l-Mevlevî. Edebiyat Lügatı. “Hüsn-i matlaʻ”. İstanbul: Enderun Kitabevi, 1994.