II. Meşrutiyet’in İlanı ve 31 Mart Olayı Arasında Toplumsal Karşıtlığın Oluşumu

Yıl 2024, Sayı: 22, 23 - 37, 15.09.2024

Yusuf Sabri Şimşek

https://doi.org/10.21021/osmed.1435913

Öz

II. Meşrutiyet’in ilanı ve 31 Mart Olayı arasındaki sürede birçok toplumsal olay meydana gelmiştir. Bu olaylar ilgili literatürde 31 Mart Olayı’nın hazırlayıcıları olduğu şeklinde sunulmuştur. Bu literatürün eksik bıraktığı noktalardan biri ise meşrutiyet karşıtlığının oluşumunda toplumsal olayların ve grupların muhalefeti ve bu muhalefetin oluşumudur. Çalışmamızda, dönemin toplumsal olaylarıyla sonuçlanan karşıtlığına neyin sebep olduğu anlamaya çalışıldı. Toplumsal gruplar ve karşıtlıklarının kökenleri incelendi. II. Abdülhamid döneminde şekillenmiş siyaset ve toplum ilişkilerinin, meşrutiyet döneminde geçirdiği değişiklikler üzerinden toplumsal karşıtlık ele alındı. Muhalif toplumsal grupların basındaki faaliyetleri incelendi. Toplumsal çatışmayı doğuran sebeplerin neler olduğunu ve hangi mekanlarda çatışma ihtimalinin yükseldiği ele alındı. Birçok toplumsal grubun süreç içerisinde farklı sebeplerle karşıt hale geldiği ve bunun çoğu grupta meşrutiyet karşıtlığı olarak ortaya çıkmadığı anlaşıldı. Türkiye siyasal ve toplumsal hayatı üzerinde uzun soluklu etkileri olan dönemin olaylarının, ilericilik-gericilik ikileminin düğüm noktası olduğu tespit edildi. Bugüne miras kalan birçok kavramın ve toplumsal gruplar arası karşıtlığın kökenleri, modern siyasal ortamda oluşan karşıtlık üzerinden anlamaya çalışıldı. Nitel çalışma yöntemi kullanarak hazırladığımız çalışmamızda arşiv kaynakları ve dönemin gazetelerinden faydalanıldı.

Anahtar Kelimeler

II.Meşrutiyet, Kitle Hareketleri, Karşıtlık, Çatışma.

Formation of Social Opposition Between the Proclamation of the Second Constitutional Monarchy and the March 31 Incident

Öz

Numerous social events took place between the declaration of the Second Constitutional Monarchy and the March 31 Incident. These events have been portrayed in the literature as precursors to the March 31 Incident. However, one aspect that the literature fails to address is the role of social events and groups in the formation of anti-constitutional sentiment and the development of this opposition. This study aims to understand the underlying factors that led to the opposition manifested through the social events of the period. It examines the origins of social groups and their conflicts, exploring how the political and societal relationships shaped during the reign of Abdulhamid II underwent changes during the constitutional monarchy era. The study delves into the activities of oppositional social groups within the press and discusses the causes of social conflict and the environments in which the likelihood of conflict escalated. It becomes apparent that various social groups became opposing forces for different reasons, and anti-constitutionalism was not the primary driver for most groups. The research identifies the events of this period as a critical juncture in the dichotomy between progressivism and reactionism, leaving a lasting impact on Turkey's political and social landscape. Additionally, it seeks to unravel the origins of many concepts inherited to this day and the opposition between social groups through the lens of contemporary political opposition. Drawing on archival sources and newspapers from the era, this qualitative study sheds light on the subject.

Anahtar Kelimeler

Second Constitutional Monarchy, Mass Movements, Opposition, Conflict.

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri: Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı(BOA)
• Bâbıâli Evrak Odası(BEO), 3379/253384; Dahiliye Mektubi(DH.MKT.). Jandarma Müşiriyet ve Kumandanlık Evrakı (TFR.I.AS.).
• Gazeteler: El-İslam, no.5, 4 Nisan 1335/17 Nisan 1909.
• İkdam, no.5078, 24 Temmuz 1908; no.5102, 8 Temmuz 1908; , no.5104, 10 Ağustos 1908; İkdam.
• Tanin, no. 34, 21 Ağustos 1324; Volkan, no.36, 5 Şubat 1909; no.1, Aralık 1908; s.3, 13 Aralık 1908; s.93, 3 Nisan 1908; no.87, 28 Mart 1909; no.90 (31 Mart 1909).
• Araştırma ve İnceleme Eserler
• Akşin, Sina. 31 Mart Olayı. Ankara: Sinan Yayınları, 1972.
• Akşin, Sina. 100 soruda Jön Türkler. İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1980.
• Alakom, Rohat. Eski İstanbul Kürtleri. İstanbul: Avesta Yayınlar, 1998.
• Alkan, Necmettin. Selanik İstanbul’a Karşı. İstanbul: Timaş Yayınları, 2011.
• Aysal, Necdet. “Örgütlenmeden Eyleme Geçiş: 31 Mart Olayı”. Atatürk Yolu Dergisi 10, sy 37 (01 Temmuz 2006): 15-53. https://doi.org/10.1501/Tite_0000000064.
• Ayten, Adem. “Türkiye’de Basın ve Rejimi.” Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2011.
• Birinci, Ali. “31 Mart Vakası’nın Bir Yorumu”, Türkler, nşr. Hasan Celal Güzel v.dğr (Ankara 2002), XIII:193-211.
• Cevad, Ali. İkinci Meşrutiyetin İlanı ve Otuz Bir Mart Hadisesi. haz. Faik Reşit Unat. Ankara: TTK, 1985.
• Çakır, Faruk. “Hüseyin Cahit’in Tanin’deki Makalelerine Göre 31 Mart Olayı.” Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014.
• Çayci, Muhammet Emin. “Osmanlı Basınında 31 Mart Olayı.” Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2009.
• Duman, Ömer. “II. Meşrutiyet’e tepkiler.” Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, 2008.
• Ahmad, Feroz. İttihat ve Terakki. İstanbul: Kaynak Yayınları, 1986.
• Hanioğlu, Şükrü. Bir Siyasal Örgüt Olarak Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti ve Jön Türklük. İstanbul: İletişim Yayınları, 1985.
• Hüseyin Kâzım Kadri. Meşrutiyet’ten cumhuriyet’e hatıralarım. Editör İsmail Kara. 1. baskı. İletişim yayınları Anı dizisi, 5 = 125. İstanbul: İletişim Yayınları, 1991.
• Kaan, Oğuz “II. Meşrutiyet Döneminde Muhalefet: Ahrar Fırkası.” Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2008.
• Klein, Janet. Hamidiye Alayları. 2.Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları, 2014.
• Kodaman, Bayram. "Osmanlı Devrinde Doğu Anadolu’nun İdari Durumu." Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty 1/1 (2014):3-20.
• Mardin, Şerif. Jön Türklerin Siyasi Fikirleri 1895-1908. İstanbul: İletişim Yayınları, 2004.
• Ölmez, Adem. Modern Osmanlı Ordusunda Alaylılar ve Mektepliler. İstanbul: İz Yayıncılık, 2017.
• Özbey, Mustafa. Basın Yönetiminde Sansür. Ankara: Minel Yayınları, 2008.
• Özcan, Azmi. “İttihad-ı Muhammedi Cemiyeti”, TDV İslam Ansiklopedisi, c.23 (İstanbul 2001), ss. 475-476.
• Şimşek, Yusuf Sabri. “Osmanlı Maârifini Yönetenler: Nâzırlar ve Maârif İdaresi 1857-1921.” Doktora Tezi, İstanbul Medeniyet Üniversitesi, 2023.
• Şimşek, Yusuf Sabri. “Osmanlı Maarif Nazırlarının Eğitimlerine Dair İstatistiki Veriler.” Osmanlı’da Maarif içinde, haz. Adem Ölmez. İstanbul: Ketebe Yayınevi, 2024.
• Şimşek, Yusuf Sabri. "II. Meşrutiyet Döneminde Meşrutiyet Karşıtı Toplumsal Hareketler 24 Temmuz 1908 - 13 Nisan 1909." Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Medeniyet Üniversitesi, 2018.
• Tursun, Soner. “II. Meşrutiyet’in ilanı ve 31 Mart olayı.” Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013.
• Ünal, Mustafa. “Volkan ve Mecmua-i Ebu'z-Ziya Dergilerindeki Yahudilik ve Masonlukla İlgili Yazıların Dinler Tarihi Açısından Değerlendirilmesi.” Dinler Tarihi Araştırmaları-VIII, Bütün Yönleriyle Yahudilik Sempozyumu Basılı Bildiri, Ankara, 2012.