Çamlık Hanedanından Bir Osmanlı Bürokratı: Âbidin Paşa ve Güney Arnavutluk Sorunu [1877-1879]

Yıl 2024, Sayı: 23, 75 - 92

Doğukan Oruç

https://doi.org/10.21021/osmed.1461959

Öz

Âbidin Paşa, 1877’den 1879’a değin Güney Arnavutluk siyasetinde, özellikle de 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Yanya’da kurulan olağanüstü bir komisyonun riyasetini yürütürken, önemli bir rol oynadı. Âbidin Paşa bu komisyonun reisi olarak Güney Arnavutluk’un ileri gelen isimlerinden oluşan bir topluluğu yönetti ve bölgedeki Arnavut ahaliyi Yunan yayılmacılığı tehdidine karşı bilinçlendirmek için gayret gösterdi. Paşa, riyaset görevinden ayrıldıktan sonra memleketi Preveze’de kurulan Arnavut Cemiyeti’nin önde gelen liderlerinden biri oldu. Bu cemiyet Yanya, Preveze ve Narda’nın Yunanistan’a bağlanmasının önüne geçmeyi amaçlayan bir dizi çok önemli toplantının tertip edilmesine aracı oldu. Bu çalışma, Âbidin Paşa’nın 1877-1879 yılları arasında Güney Arnavutluk bölgesini Osmanlı İmparatorluğu’nun sınırları dahilinde tutmayı amaçlayan hareketlerle ilişkisine odaklanmaktadır. Âbidin Paşa’nın Arnavut kimliğinin meslekî kariyerini ne şekilde etkilediğini vurgulayarak onun bu kritik dönemdeki faaliyetlerini incelemektedir. Makale, Âbidin Paşa’nın bu dönemdeki tarihsel rolüne ışık tutmayı ve konunun Arnavutluk ve Osmanlı tarihlerinin daha geniş bağlamı içerisinde arz ettiği önemin altını çizerek bu konuda yapılacak araştırmaları teşvik etmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Âbidin Paşa, Arnavutluk, Yunanistan, Şark Krizi

Etik Beyan

Araştırma/inceleme sırasında etik kurul onay belgesi gerektiren herhangi bir bilimsel yöntem kullanılmamıştır.

An Ottoman Bureaucrat from a Local Cham Dynasty: Âbidin Pasha and the Question of Southern Albania [1877-1879]

Öz

From 1877 to 1879, Âbidin Pasha played a crucial role in the politics of Southern Albania, particularly while serving as chairman of an extraordinary commission established in Janina during the Russo-Turkish War (1877-1878). As chairman of that commission, Âbidin Pasha led a group comprised of distinguished figures from Southern Albania, working diligently to raise the local Albanian populace’s awareness of the threat of Greek expansionism. Having concluded his chairmanship, Âbidin Pasha became a leading figure in the Albanian Committee founded in his hometown Preveza. This committee was instrumental in organising key meetings aimed at preventing the potential secession of Ioannina, Preveza, and Arta to Greece. This study focuses on Âbidin Pasha’s involvement in movements between the years 1877-1879 that aimed to keep Southern Albania within the Ottoman Empire’s borders. It explores his activities during this critical period, highlighting how Âbidin Pasha’s Albanian identity influenced his professional career. The paper aims to shed light on Âbidin Pasha’s historical role during this period and to foster further research on this topic, underscoring its significance in the wider scope of Albanian and Ottoman histories.

Anahtar Kelimeler

Âbidin Pasha, Albania, Greece, Great Eastern Crisis

Kaynakça

• T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA).
• Cevdet Maliye (C.ML), Dahiliye Mektubi Kalemi (DH.MKT).
• Dahiliye Nezareti Sicill-i Ahvâl Komisyonu Defterleri (DH.SAİD.d).
• Hariciye Nezareti Siyasi (HR.SYS); Haritalar (HRT.h).
• İrade Dahiliye (İ.DH); İrade Şura-yı Devlet (İ.ŞD).
• Sadaret Mektubi Kalemi Mühimme Evrakı (A.MKT.MHM).
• Sadaret Mektubi Kalemi Umum Vilayet Evrakı (A.MKT.UM).
• Şura-yı Devlet Sicilleri (ŞD.SAİD); Yıldız Esas Evrakı (Y.EE).
• Yıldız Perakende Evrakı Başkitabet Dairesi Maruzatı (Y.PRK.BŞK).
• Yıldız Perakende Evrakı Umumi (Y.PRK.UM).
• Yıldız Sadaret Hususi Maruzat Evrakı (Y.A.HUS).
• Birincil Kaynaklar ve Yayımlanmış Belgeler
• Avlonyalı Süreyya Bey. Osmanlı Sonrası Arnavutluk, 1912-1920. haz. Abdulhamit Kırmızı. İstanbul: Klasik Yayınları, 2009.
• İlaydın, Hikmet –Erzi, Adnan Sadık. “XVI. Asra Âid Bir Münşeât Mecmuası”. Belleten XXXI/124 (1967). 221-252.
• Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi. Devre: 1, Cild: 4, İçtima Senesi: 2, İn’ikad: 82. 21 Nisan 1326. 523-584.
• Pollo, Stefanaq – Pulaha, Selami. Akte të Rilindjes Kombëtare Shqiptare 1878-1912. Tiranë: Akademia e Shkencave të RPS të Shqipërisë, 1978.
• Kitaplar, Makaleler ve Telif Eserler
• Bayraktar, Uğur. “Bir Terim Olarak ‘Arnavut’: 18. Yüzyıl Osmanlı Düşüncesinde Arnavutlar”. Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi 11/1 (2022). 1-38.
• Bilmez, Bülent ve Clayer, Nathalie. “A Prosopographic Study on some Albanian Deputies to the First Ottoman Parliament”, The First Ottoman Experiment in Democracy. ed. C. Herzog – M. Sharif. 151-186. Würzburg: Ergon Verlag, 2010.
• Bouquet, Olivier. Sultan’ın Paşaları 1839-1909. çev. Devrim Çetinkasap. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2016.
• Clayer, Nathalie. Arnavut Milliyetçiliğinin Doğuşu: Avrupa’da Çoğunluğu Müslüman Bir Ulusun Doğuşu. çev. Ali Berktay. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2013.
• Çalhan, Özden – Keskin, Alev. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı Zaman Dizimi. Ankara: Genelkurmay Basım Evi, 2004.
• Çalık, Etem. Şemseddin Sami ve Medeniyyet-i İslâmiyye. İstanbul: İnsan Yayınları, 2008.
• Çanakçı, Halis. Abidin Paşa’nın Notlarından Osmanlı Devleti’nin Son Yılları (1880-1906). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Gawrych, George W. The Crescent and the Eagle: Ottoman Rule, Islam and the Albanians, 1874-1913. London: I. B. Tauris, 2006.
• Gounaris, Basil C. “Blood Brothers in Despair: Greek Brigands, Albanian Rebels and the Greek-Ottoman Frontier, 1829-1831”. Cahiers balkaniques 45 (2018): 191-223.
• Iliadis, Christos. “Nationalism and Minorities in the Ottoman Balkans: Greek Discourses on the Eastern Crisis (1875-1878)”. The Historical Review 15 (2018): 213-236.
• Kırmızı, Abdulhamit. Abdülhamid’in Valileri: Osmanlı Vilayet İdaresi 1895-1908. İstanbul: Klasik Yayınları, 2008.
• Kofos, Evangelos. Greece and Eastern Crisis 1875-1878. Thessaloniki: Institute for Balkan Studies, 1975.
• Kuneralp, Sinan. Son Dönem Osmanlı Erkân ve Ricali (1839-1922). İstanbul: ISIS, 1999.
• Levend, Agâh Sırrı. Şemseddin Sami. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1969.
• Malcolm, Noel. Rebels, Believers, Survivors: Studies in the History of the Albanians. Oxford: Oxford University Press, 2020.
• Malhut, Mustafa. “93 Harbi Sonrasında Ortaya Çıkan Osmanlı-Yunanistan Sınır Meselesi ve İngiltere’nin Tutumu”. Journal of Anglo-Turkish Relations 1/1 (2020): 67-92.
• Mann, Thomas. Yusuf ve Kardeşleri: Yakup’un Hikâyeleri. Çev. Zeki Cemil Arda. İstanbul: Hece Yayınları, 2021.
• McCarthy, Justin. Ölüm ve Sürgün: Osmanlı Müslümanlarının Etnik Kıyımı (1821-1922). çev. Fatma Sarıkaya. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2018.
• Ortaylı, İlber. “Yanya Vilayetinin Limanı Olarak 19. Asrın İkinci Yarısında Preveze”. Belleten 62/233 (1998): 137-146.
• Örenç, Ali Fuat. “Berlin Kongresi Sonrası Osmanlı-Yunanistan Hudut Müzakerelerinde Ege Adaları’nın Askerî Durumu (1880-1881)”: Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi 10/5 (2006). 167-196.
• Schöllgen, Gregor. Emperyalizm ve Denge: Almanya, İngiltere ve Şark Meselesi 1871-1914. çev. M. Sami Türk. İstanbul: Kronik Yayınları, 2021.
• Serbestoğlu, İbrahim. “Yunanistan’a Geçiş Sürecinde Tesalya Müslümanlarının Durumu”. Belleten 78/283. (2014): 1075-1098.
• Skendi, Stavro. The Albanian National Awakening, 1878-1912. Princeton: Princeton Univetsity Press, 1967.
• Swire, J. Albania: The Rise of a Kingdom. New York: Arno, 1971.
• Şemseddin Sâmi. “Çamlık”. Kâmûsü’l-A’lâm, III (İstanbul: Mihran Matbaası, 1308). s. 1866.
• Yaycıoğlu, Ali. Partners of the Empire: The Crisis of the Ottoman Order in the Age of Revolutions. Stanford: Stanford University Press, 2016.