An Examination of the Socio-Economic Representation of American Women in Ottoman Women's Periodicals

Yıl 2024, Sayı: 23, 116 - 141

Sema Keleş Yıldız

https://doi.org/10.21021/osmed.1462236

Öz

Articles published in the Ottoman press about other countries are of great significance in describing the perspective of the Ottoman society towards the outside world. These articles, which may sometimes be only unbiased news articles or sometimes statements of positive or negative criticism, were employed as a model to shed light on numerous questions about women in the Ottoman Empire. Articles published in newspapers and journals for women shed light not only on the Ottoman Women's Movement but also on women's movements in other parts of the world and offer evaluations of these issues from an Ottoman perspective. In this context, these publications portray women's achievements and/or attempted achievements worldwide in social, cultural, economic, and political spheres, while comparatively discussing what the position of Ottoman women was or should have been from different perspectives of the period. In this study, through selected articles on the socio-economic status of American women in Hanımlara Mahsus Gazete, Kadınlar Dünyası, Siyanet, Bilgi Yurdu Işığı, Türk Kadını and Genç Kadın magazines published at different intervals between 1895 and 1921, it is examined how and for what purposes the American woman model for the Ottoman woman were handled in the context of Ottoman women's rights, with a special emphasis on working life. These articles were analyzed through document review and discourse analysis methods.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Women’s Periodicals, Ottoman Women, American Women, Socio-Economic Situation

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK and Harvard University

Proje Numarası

1059B192201494

Teşekkür

This study was produced within the scope of the project titled “Women in Economic Life in the United States of America and the Ottoman Empire in the 19th and the Early 20th Century” conducted at Harvard University Center for Middle Eastern Studies (CMES) Visiting Researcher Program and supported by TÜBİTAK 2219-International Postdoctoral Research Fellowship Program for Turkish Citizens.

Osmanlı Kadın Dergilerinde Amerikalı Kadınların Sosyo-Ekonomik Temsilinin Bir İncelemesi

Öz

Osmanlı basınında yabancılarla ilgili yayınlanan yazılar Osmanlı toplumunun dış dünyaya bakışını tasvir etmeleri açısından önem taşımaktadır. Kimi zaman tarafsız, sadece bir haber yazısı niteliğinde olan, kimi zaman da olumlu ya da olumsuz eleştirel kalemle ele alınan bu yazılar Osmanlı İmparatorluğu’nda kadına dair pek çok soruyu aydınlatmak için bir model olarak kullanılmıştır. Kadınlara yönelik gazete ve dergilerde yayınlanan yazılar, sadece Osmanlı Kadın Hareketi’ne değil aynı zamanda dünyanın diğer ülkelerinde ortaya çıkan kadın hareketlerine ve bu hareketlerin Osmanlı bakış açısı ile nasıl değerlendirildiğine ışık tutmaktadır. Bu bağlamda, söz konusu yayınlar, dünya kadınlarının sosyal, kültürel, iktisadî ve siyasî alanlarda elde ettikleri ya da etmeye çalıştıkları kazanımları incelerken, dönemin farklı bakış açılarından Osmanlı kadınının konumunun ne olduğunu veya olması gerektiğini karşılaştırmalı bir şekilde tartışmaktadır. Bu çalışmada, 1895-1921 yılları arasında farklı aralıklarda yayınlanmış Hanımlara Mahsus Gazete, Kadınlar Dünyası, Siyanet, Bilgi Yurdu Işığı, Türk Kadını ve Genç Kadın dergilerindeki Amerikalı kadınların sosyo-ekonomik durumlarına ilişkin seçilmiş yazılar üzerinden, Osmanlı kadını için Amerikalı kadın modelininin Osmanlı kadın hakları bağlamında nasıl ve hangi amaçlarla ele alındığı, çalışma hayatına özel bir vurgu yapılarak incelenmektedir. İlgili yazılar doküman incelemesi ve söylem analizi yöntemleriyle analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Kadın Dergileri, Osmanlı Kadınları, Amerikalı Kadınlar, Sosyo-Ekonomik Durum

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK ve Harvard Üniversitesi

Proje Numarası

1059B192201494

Teşekkür

Bu çalışma Harvard Üniversitesi Center for Middle Eastern Studies (CMES) Visiting Researcher Programı ve TÜBİTAK 2219-Yurt Dışı Doktora Sonrası Araştırma Burs Programı tarafından desteklenen “19. Yüzyıl ve 20. Yüzyıl Başında Amerika Birleşik Devletleri ve Osmanlı İmparatorluğu'nda Ekonomik Yaşamda Kadın” isimli proje kapsamında üretilmiştir.

Kaynakça

• Abdülaziz Çaviş, “İlmî ve İçtimai: Osmanlı Kadının Tavr-ı Cedidi,” Siyanet, 4 (16 Nisan-ı Efrenci 1914) in Yeni Harflerle Siyanet (1914), Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Kadın Dergileri Talepler, Engeller, Mücadele, eds. Akgül Zorbay and Arzu Atik, İstanbul: Libra Kitap, 2020, 151-155.
• Ahmed Emin, “Amerika Aile Hayatı,” Bilgi Yurdu Işığı, 1 (April 15, 1917) in Yeni Harflerle Bilgi Yurdu Işığı (1917-1918) Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Kadın Dergileri Talepler, Engeller, Mücadele, ed. Birsen Talay Keşoğlu, İstanbul: Libra Kitap, 2019, 59-62.
• Akagündüz, Ümüt. “Kadın ve Kadınlığa Dair II. Meşrutiyet Dönemi Dergilerinden Yansımalar (1908-1918),” Folklor/Edebiyat 19:73 (2013), 63-80.
• Akşit, Elif Ekin. Kızların Sessizliği Kız Enstitülerinin Uzun Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2012.
• Akşit, Elif Ekin. “Osmanlı Feminizmi, Uluslararası Feminizm ve Doğu Kadınları” Doğudan 7, (Eylül 2008), 84-91.
• Altunek, N. Serpil, “İlk Türk Matbaasının Kuruluşu ve İbrahim Müteferrika,” Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 10 (1993): 191-204.
• Atamaz, Serpil. “The Formation of a Counter Public Through Women’s Press in the Late Ottoman Empire,” İletişim: Araştırmaları Dergisi 12:2 (2014), 41-72.
• Atamaz-Hazar, Serpil. “Reconstructing the History of the Constitutional Era in the Ottoman Turkey through Women’s Periodicals.” Aspasia 5:1 (2011), 92-111.
• Baş, Türker and Ulun Akturan. Nitel Araştırma Yöntemleri Nvivo ile Nitel Veri Analizi, Örnekleme, Analiz, Yorum. Ankara: Seçkin, 2013.
• Benek, M. Kazım, “Osmanlı’da Basının Doğuşu ve II. Meşrutiyete Kadarki Gelişimi,” Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 6:7 (2016), 27-39.
• Berika Süeda, “İstikbalde Bir Gün 1 Mayıs 1336,” Kadınlar Dünyası, 101 (August 3, 1913), 6-7 in Yeni Harflerle Kadınlar Dünyası (SAYI 101-110), Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Kadın Dergileri Talepler, Engeller, Mücadele, ed. Birsen Talay Keşoğlu, İstanbul: Libra Kitap, 2021, 121-124.
• Berktay, Fatmagül. Tarihin Cinsiyeti, İstanbul: Metis Yayınları, 2012.
• Berktay, Fatmagül. “The Construction of Woman As ‘Other’ in 19th Century English Popular Culture,” Kadın Araştırmaları Dergisi 2 (1994), 83-97.
• Brown Frierson, Elizabeth. “Mirrors Out, Mirrors In: Domestication and Rejection of the Foreign in Late Ottoman Women's Magazines, 1875-1908” in Women, Patronage, and Self-Representation in Islamic Societies, ed. D. Fairchild Ruggles, New York: the State University of New York Press, 2000, 177-204.
• Brown Frierson, Elizabeth. “Unimagined Communities: State, Press, and Gender in the Hamidian Era.” Ph.D. Dissertation, Princeton University, 1996.
• Çakır, Serpil, Osmanlı Kadın Hareketi, İstanbul: Metis Yayınları, 2016.
• Demirdirek, Aynur, Osmanlı Kadınlarının Hayat Hakkı Arayışının Bir Hikayesi, Ankara: İmge Kitabevi, 1993.
• Enis, Ayşe Zeren, Everyday Lives of Ottoman Muslim Women: Hanımlara Mahsûs Gazete (Newspaper for Ladies) (1895-1908), İstanbul: Libra Kitap, 2013.
• Ethem Nejad, “Evlâdsız Anneler,” Türk Kadını, 4 (July 4, 1918) in Türk Kadını (1918-1919) (Yeni Harflerle), eds. Birsen Talay Keşoğlu and Mustafa Keşoğlu, İstanbul: Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı Yayınları, 2010, 88-69.
• Faroqhi, Suraiya. Women in the Ottoman Empire. A Social and Political History. London: I. B. Tauris, 2023.
• Fatma Aliye, “Bablölerden İbret Alalım,” Hanımlara Mahsus Gazete, 2 (Sept. 5, 1895), 2-in Yeni Harflerle Hanımlara Mahsus Gazete, 1895-1908: Seçki, eds. Mustafa Çiçekler and M. Fâtih Andı, İstanbul: Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, 2009.
• Fraser, Arvonne S. “Becoming Human: The Origins and Development of Women’s Human Rights.” Human Rights Quarterly 21, 4 (1999): 853–906. http://www.jstor.org/stable/762751.
• Flexner, Eleanor and Ellen Fitzpatrick. Century of Struggle The Woman’s Rights Movement in the United States. Cambridge and London: The Belknap Press of Harvard University Press, 1996.
• Gee, James Paul. An Introduction to Discourse Analysis Theory and Method. New York: Routledge, 2014. Genç Kadın 1919 Ocak / Mayıs (Yeni Harflerle), ed. Çiçek İlengiz, Kadın Eserleri Kütüphanesi Bilgi Merkezi Vakfı, İstanbul 2011.
• Hanımlara Mahsus Gazete, “Amerikalılar,” 319-117 (11 July 1901), 6. http://kutuphane.puktacloud.com/veriler/cokluortam/cokluortam/B/F/A/F/B/say%C4%B1%20319.pdf (Access Date: 02.04.2023).
• Hanımlara Mahsus Gazete, “Bir Milyar Dolar Sermaye,” 336 (7 November 1901), 6. http://kutuphane.puktacloud.com/veriler/cokluortam/cokluortam/D/B/D/D/D/say%C4%B1%20336.pdf (Access Date: 10.05.2023).
• Hanımlara Mahsus Gazete, “Cesim Bir Çiftlik,” 364 (6 June 1902), 6. http://kutuphane.puktacloud.com/veriler/cokluortam/cokluortam/A/C/B/D/B/say%C4%B1%20364.pdf (Access Date: 10.05.2023).
• Hanımlara Mahsus Gazete, “Hâricî Havâdis,” 11 (1 October 1895) in Yeni Harflerle Hanımlara Mahsus Gazete (1895-1908) (Sayı 1-13) Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Kadın Dergileri Talepler, Engeller, Mücadele, ed. Cavide Pala, İstanbul: Libra Kitap, 2022, 455-458.
• Hanımlara Mahsus Gazete, “Havâdis-i Nisâiye: Arabacı Kadın,” 11 (18 May 1903, 254. http://kutuphane.puktacloud.com/veriler/cokluortam/cokluortam/F/E/D/D/E/say%C4%B1%2011.pdf (Access Date: 25.03.2023).
• Hanımlara Mahsus Gazete, “Havâdis-i Nisâiye: Muhâbir Bir Kadın,” 14 (18 June 1903), 323. http://kutuphane.puktacloud.com/veriler/cokluortam/cokluortam/B/B/B/C/B/sayf%C4%B1%2014.pdf (Access Date: 12.04.2023).
• Hanımlara Mahsus Gazete, “Kadından Asker Kaymakamı,” 312-110 (23 May 1901), 6. http://kutuphane.puktacloud.com/veriler/cokluortam/cokluortam/A/F/A/A/F/say%C4%B1%20312.pdf (Access Date: 10.05.2023).
• Hanımlara Mahsus Gazete, ”Kadın Belediye Memurları,” 322-120 (1 August 1901), 6. http://kutuphane.puktacloud.com/veriler/cokluortam/cokluortam/B/B/B/C/B/say%C4%B1%20322.pdf (Access Date: 28.04.2023).
• Hanımlara Mahsus Gazete, “Kadından Gümrük Tahsildarı,” 330 (26 September 1901), 3. http://kutuphane.puktacloud.com/veriler/cokluortam/cokluortam/B/E/C/A/B/say%C4%B1%20330.pdf (Access Date: 23.04.2023).
• Hanımlara Mahsus Gazete, “Mary Çavuş,” 319-117 (11 July 1901), 5. http://kutuphane.puktacloud.com/veriler/cokluortam/cokluortam/B/F/A/F/B/say%C4%B1%20319.pdf (Access Date: 11.03.2023).
• Hanımlara Mahsus Gazete, “Odun Yaran Bir Kadın,” 318-116 (4 July 1901), 6. http://kutuphane.puktacloud.com/veriler/cokluortam/cokluortam/B/E/E/E/C/say%C4%B1%20318.pdf (Access Date: 27.03.2023).
• Hanımlara Mahsus Gazete, “Para Kazanmanın Bir Yolu Daha,” 330 (26 September 1901), 3. http://kutuphane.puktacloud.com/veriler/cokluortam/cokluortam/B/E/C/A/B/say%C4%B1%20330.pdf (Access Date: 23.04.2023).
• Hanımlara Mahsus Gazete, “Polis Komiseri Bir Kız,” 241-39 (15 December 1899), 4. http://kutuphane.puktacloud.com/veriler/cokluortam/cokluortam/B/F/A/D/F/say%C4%B1%20241.pdf (Access Date: 27.03.2023).
• Hanımlara Mahsus Gazete, “Şuûn-ı Nisvân: Amerika’da Yirmi Senelik Terakkiyât-ı Nisvâniyye,” 326 (1 September 1901), 5. http://kutuphane.puktacloud.com/veriler/cokluortam/cokluortam/F/B/D/D/D/say%C4%B1%20326.pdf (Access Date: 25.03.2023).
• Kadınlar Dünyası 1.-50. Sayılar Yeni Harflerle (1913-1921), ed. Fatma Büyükkarcı Yılmaz – Tülay Gençtürk Demircioğlu, Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, İstanbul 2009.
• Kadınlar Dünyası, “Belkıs Şevket Hanımefendi’nin Tayeranı,” 118 (29 November 1913) in Yeni Harflerle Kadınlar Dünyası (Sayı 111-120) Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Kadın Dergileri Talepler, Engeller, Mücadele, ed. Şeyda Aysun Oğuz, İstanbul: Libra Kitap, 2022, 444-446.
• Kadınlar Dünyası, “Havadis-i Dünya,” 101 (3 August 1913) in Yeni Harflerle Kadınlar Dünyası (SAYI 101-110), Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Kadın Dergileri Talepler, Engeller, Mücadele, ed. Birsen Talay Keşoğlu, İstanbul: Libra Kitap, 2022, 150.
• Kadınlar Dünyası, “Hemşirelerimiz Ne Düşünüyorlar?” 194/4 (22 January 1921), 13 in Serpil Çakır, Osmanlı Kadın Hareketi, İstanbul: Metis Yayınları, 2016, 213.
• Kadınlar Dünyası, “Hukuk-ı Nisvan: Mukaddime,” 1 (17 April 1913) in Kadınlar Dünyası 1.-50. Sayılar Yeni Harflerle (1913-1921), eds. Fatma Büyükkarcı Yılmaz and Tülay Gençtürk Demircioğlu, İstanbul: Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, 2009, 3-4.
• Kanter, Beyhan, “Terakki-i Muhadderât ve Hanımlara Mahsus Gazete’de Öteki ya da Rol Model: Avrupalı ve Amerikalı Kadınlar.” Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, 13:26 (2021), 29-56.
• Karakaya-Stump, Ayfer. “Debating Progress in a ‘Serious Newspaper for Muslim Women’: The Periodical Kadın of the Post-revolutionary Salonica, 1908-1909.” British Journal of Middle Eastern Studies 30:2 (Nov. 2003), 155-181.
• Karakışla, Yavuz Selim. Osmanlı İmparatorluğu'nda Savaş Yılları ve Çalışan Kadınlar: Kadınları Çalıştırma Cemiyeti (1916-1923). İstanbul: İletişim Yayınları, 2015.
• Keçeci Kurt, Songül. “II. Meşrutiyet Dönemi Osmanlı Kadın Dergilerinde Aile ve Evlilik Algısı,” TTK Belleten, 79:286 (2015 Dec), 1073–1098.
• Keleş Yıldız, Sema, “Osmanlı Devleti’nde ve Amerika Birleşik Devletleri’nde Ekonomik Yaşamda Kadın,” Disiplinlerarası Yaklaşımlarla Kadın Çalışmaları 2, ed. İnci Erdoğan Tarakçı, (İstanbul: Efe Akademi Yayınları, 2023), 351-391.
• Kılıç, Neslihan. “Batı Kültürünün Osmanlı Toplumuna Taşınmasında Önemli Bir Unsur Olarak Kadın Dergileri,” Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 20:3 (Sept. 2020), 707-726.
• Kurnaz, Şefika. II. Meşrutiyet Döneminde Türk Kadını. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1996.
• Kurnaz, Şefika. Osmanlı Kadınının Yükselişi (1908-1918). İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2013.
• Lerner, Gerda, The Woman in American History, Addison-Wesley Publishing Company, 1971.
• Mahir-Metinsoy, Elif, “Kadın Tarihi Araştırmaları Açısından Türk Kadını Dergisi,” Türk Kadını 1918/1919 (Yeni Harflerle), ed. Birsen Talay Keşoğlu – Mustafa Keşoğlu, İstanbul: Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, 2010, xx-xxxvii.
• Mahir-Metinsoy, Elif, Ottoman Women during World War I, Cambridge University Press, 2017.
• Maynard, Douglas H. “The World’s Anti-Slavery Convention of 1840.” The Mississippi Valley Historical Review 47:3 (1960), 452–471.
• Matthei, Julie A. An Economic History of Women in America: Women’s Work, the Sexual Division of Labor, and the Development of Capitalism. New York: Schocken Book, 1982.
• Melder, Keith E. Beginnings of Sisterhood: The American Woman's Rights Movement, 1800-1850. New York: Schocken Books, 1977.
• Mousset, Sophie. Women’s Rights and the French Revolution A Biography of Olympe de Gouges. Trans. Joy Poirel. New Brunswick and London: Transaction Publishers, 2007.
• Mustafa Asım, “Kadınlar Ne İş Görüyor?” Hanımlara Mahsus Gazete, 317-115 (27 June 1901), 3-5. http://kutuphane.puktacloud.com/veriler/cokluortam/cokluortam/F/B/E/F/B/say%C4%B1%20317.pdf (Access Date: 28.04.2023).
• Müdüriyet, “Mesleğimiz,” Genç Kadın, 1 (4 January 1919) in Genç Kadın 1919 Ocak/Mayıs (Yeni Harflerle), ed. Çiçek İlengiz, İstanbul: Kadın Eserleri Kütüphanesi Bilgi Merkezi Vakfı, 2011, 2-3.
• Müfide Ferid, “Feminism,” Türk Kadını, 20 (17 April 1919) in Türk Kadını (1918-1919) (Yeni Harflerle), eds. Birsen Talay Keşoğlu and Mustafa Keşoğlu, İstanbul: Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı Yayınları, 2010, 531-536.
• Müfide Ferid, “Feminism,” Türk Kadını, 21 (8 May 1919) in Türk Kadını (1918-1919) (Yeni Harflerle), eds. Birsen Talay Keşoğlu and Mustafa Keşoğlu, İstanbul: Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı Yayınları, 2010, 563-569.
• Necmeddin Sadık, “İctimaiyat: Bizde Feminizm,” Türk Kadını, 1 (22 May 1918) in Türk Kadını (1918-1919) (Yeni Harflerle), eds. Birsen Talay Keşoğlu and Mustafa Keşoğlu, İstanbul: Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı Yayınları, 2010, 4-7.
• O’Neill, William L. The Woman Movement Feminism in the United States and England. Quadrangle Books, 1971.
• Oktar, Tiğinçe, Osmanlı Toplumunda Kadının Çalışma Yaşamı Osmanlı Kadınları Çalıştırma Cemiyet-i İslamiyesi, İstanbul: Bilim Teknik Yayınevi, 1998.
• Paltridge, Brian. Discourse Analysis. London and New York: Continuum International Publishing Group, 2011. Sancar, Serpil. Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti Erkekler Devlet Kadınlar Aile Kurar. İstanbul: İletişim Yayınları, 2014.
• Schick, İrvin Cemil, Bedeni, Toplumu, Kâinatı Yazmak İslâm, Cinsiyet ve Kültür Üzerine, İstanbul: İletişim Yayınları, 2011.
• Shorter, Edward. “Women's Work: What Difference Did Capitalism Make?” Theory and Society. 3:4 (Winter 1976), 513-527.
• Strauss, Johann, ‘‘Kütüp ve Resail-i Mevkute’ Printing and Publishing in a Multi-Ethnic Society,” Late Ottoman Society The Intellectual Legacy, ed. Elisabeth Özdalga, London and New York: Routledge, 2005, 227-256.
• Stanton, Elizabeth Cady, “Declaration of Sentiments,” The Women's Rights Convention, United States 1848, printed on hand-made, flower-inlaid paper and bound in decorated boards by M. Cole, 1995. (Harvard University Schlesinger Library)
• Strauss, Susan and Parastou Feiz. Discourse Analysis Putting Our Worlds into Words. New York and London: Routledge, 2014.
• Talay Keşoğlu, Birsen, “Hakiki Feminist Kimdir?” Yeni Harflerle Bilgi Yurdu Işığı (1917-1918) Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Kadın Dergileri Talepler, Engeller, Mücadele, ed. Birsen Talay Keşoğlu, İstanbul: Libra Kitap, 2019, 15-38.
• Talay Keşoğlu, Birsen, “Milli Üretim- Milli Tüketim ve Kadınlar,” Yeni Harflerle Siyanet (1914), Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Kadın Dergileri Talepler, Engeller, Mücadele, eds. Akgül Zorbay and Arzu Atik, (İstanbul: Libra Kitap, 2020), 25-37.
• Toska, Zehra, İstanbul Kütüphanelerindeki Eski Harfli Türkçe Kadın Dergileri Bibliyografyası (1869-1927), İstanbul: Metis Yayınları, 1993.
• Türk Kadını (1918-1919) (Yeni Harflerle), eds. Birsen Talay Keşoğlu and Mustafa Keşoğlu, İstanbul: Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı Yayınları, 2010.
• Uyanık, Seda, Osmanlı Bilim Kurgusu: Fennî Edebiyat, İstanbul: İletişim Yayınları, 2013.
• Van Os, Nicole A.N.M., “Osmanlı Müslümanlarında Feminizm,” Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası, Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, ed. Mehmet Ö. Alkan, vol.I, İstanbul: İletişim Yayınları, 2001, 335-347.
• Y. Naciye, “Erkekler Hakikaten Hürriyet-perver midirler? Kadınlar Ne İstiyor?” Kadınlar Dünyası, 7 (23 April 1913) in Kadınlar Dünyası 1.-50. Sayılar Yeni Harflerle (1913-1921), eds. Fatma Büyükkarcı Yılmaz – Tülay Gençtürk Demircioğlu, İstanbul: Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, 2009, 67-68.
• Yazıcı, Nesimi, “Vakayi-i Mısriye Üzerine Birkaç Söz,” OTAM, 2, (1991 March), 267-278.
• Yeni Harflerle Bilgi Yurdu Işığı (1917-1918) Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Kadın Dergileri Talepler, Engeller, Mücadele, ed. Birsen Talay Keşoğlu, 2019.
• Yeni Harflerle Hanımlara Mahsus Gazete, 1895-1908: Seçki, eds. Mustafa Çiçekler and M. Fâtih Andı, İstanbul: Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, 2009.
• Yeni Harflerle Hanımlara Mahsus Gazete (1895-1908) (Sayı 1-13) Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Kadın Dergileri Talepler, Engeller, Mücadele, ed. Cavide Pala, İstanbul: Libra Kitap, 2022.
• Yeni Harflerle Hanımlara Mahsus Gazete (1895-1908) (Sayı 14-25) Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Kadın Dergileri Talepler, Engeller, Mücadele, ed. Cavide Pala, İstanbul: Libra Kitap, 2022.
• Yeni Harflerle Kadınlar Dünyası (SAYI 101-110), Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Kadın Dergileri Talepler, Engeller, Mücadele, ed. Birsen Talay Keşoğlu, İstanbul: Libra Kitap, 2021.
• Yeni Harflerle Kadınlar Dünyası (Sayı 111-120) Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Kadın Dergileri Talepler, Engeller, Mücadele, ed. Şeyda Aysun Oğuz, İstanbul: Libra Kitap, 2022.
• Yeni Harflerle Siyanet (1914), Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Kadın Dergileri Talepler, Engeller, Mücadele, eds. Akgül Zorbay and Arzu Atik, İstanbul: Libra Kitap, 2020.
• Yıldırım, Ali and Hasan Şimşek. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2013.
• Zekiye, “Efendim,” Kadınlar Dünyası, 9 (8 May 1913) in Kadınlar Dünyası 1.-50. Sayılar Yeni Harflerle (1913-1921), eds. Fatma Büyükkarcı Yılmaz and Tülay Gençtürk Demircioğlu, İstanbul: Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, 2009, 90.
• Ziebarth, Marilyn. “MHS Collections: Woman’s Rights Movement,” Minnesota History 42:6 (1971), 225–230.
• Zihnioğlu, Yaprak. Kadınsız İnkılap Nezihe Muhiddin, Kadınlar Halk Fırkası, Kadın Birliği. İstanbul: Metis Yayınları, 2003.