İpek Yolu Üzerinde Mübadele Aracı Olarak Kullanılan Gümüş Eşyalar

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 1, 118 - 141, 30.06.2018

Ahmet Altungök

Öz

Erken Ortaçağ ipek yolu ticareti üzerinde Türk, İran,
Maveraünnehir ve Çin kaynaklı gümüş kapların önemli bir yeri bulunmaktadır. İlk
olarak süs ve mutfak eşyası olarak üretilen gümüş kaplar, bu dönemde ipek yolu
ticareti üzerinde paranın yerine kullanılan bir mübadele aracı haline
gelmiştir. Erken Ortaçağlarda ipek yolu üzerindeki birçok pazar kentinde İran
parası olan gümüş dirhemler kullanıldığı görülmektedir. Bu gümüş dirhemlerin
yanında ipek yolu üzerindeki pazarlarda Çin, İran, Türk, Soğd ve Harzem gümüş
eşyaları da mübadele aracı olarak kullanılmaya başlamıştır. Bu gümüş kaplar
Doğu Avrupa, Anadolu, Rusya, Orta Asya, Hindistan ve Çin pazarlarında ticaret
yapan tüccarların en çok kullandıkları mübadele aracı olmuştur. Günümüzde bu
ülkelerde yapılan arkeolojik kazılarda çok sayıda Erken Ortaçağ dönemine ait
gümüş kaplara tesadüf edilmiştir. Bu kazılarla ortaya çıkan Erken Ortaçağ Türk,
İran ve Çin sanayisine ait gümüş kaplar, günümüzde çeşitli ülkelerin
müzelerinde sergilenmektedir.

Anahtar Kelimeler

İpek yolu, gümüş kap, mübadele, ticaret, pazar şehirleri.

Kaynakça

• BABAYAR, Gaybullah, “Göktürk Kağanlığı Döneminde Batı Türkistan Yönetimi” Türkler C.II, Ankara, 2002, ss. 107-117. BAKIR, Abdulhalik, Ortaçağ İslam Dünyasında Madencilik ve Maden Sanayi, Ankara, 2002. BARATOVA, Larissa S, "Orta Asya'daki Türk Kağanlığı", Türkler Ansiklopedisi, C. 2, Ankara, 2002, ss. 89-96. BROSİUS, Maria, The Persians, New York, 2006. CHEGİNİ, N N-A V Nikitin, “Sâsânîan İran-Economy, Society, Arts and Crafts”, History of civilizations of Central Asia, C.3, (Edt. Ahmad Hasan Dani), Delhi, 1999, s. 39–80. CÜNEYDİ, Feridun Cüneydi, Tarih-i Mühendisî der İran, Nişabur, 1376. DANİ, Ahmad Hasan-B. A. LİTVİNSKY, “The Kushano Sasanian Kingdom”, History of Civilizations of Central Asia, V. 3, (Edts. B. A. Litvinsky), Delhi, 1996, s. 107–122. DARYAEE, Touraj, “Bazaars, Merchants, and Trade in Late Antique Iran”, Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East, V. 30, No. 3, Duke University Pres, 2010, s. 401–409. DİVİTÇİOĞLU, Sencer, Kök-Türkler, İstanbul, 2000. DURANT, Will, Tarih-i Temeddün, (Trc. Ebu Talib Sarihi), Sazman-ı Amuzeş-i İslamî, Tahran, 1398. ERDEM, Ayşegül A, "2001 Bilge Kağan Külliyesi Kazıları Moğolistan'daki Türk Anıtları Projesi", Türkler Ansiklopedisi, C. II, Ankara, 2002, ss. 179-181. FELTHAM, Heleanor B, “Lions, Silks and Silver: The Influence of Sasanian Persia”, Sino-Platonic Papers, V. 206, San Fransisco, August, 2010, s. 1–54. FRYE, Richard Nelson, İbn-i Fadlan’s Journey to Russia, Princeton, 2005. GARTWHİTE, Gene R, The Persians, Blackwell Publishing, 2005. GODARD, A, “Hüner ve Sanayi-i Sâsânîan”, Temeddün-i İranî, (Trc. A. Behnam), Tahran, 1337, s. 193–197. GUANG-DA, Zhang, “Kocho (Kao-Ch'ang)”, History of Civilizations of Central Asia, V. 3, (Edt. B. A. Litvinsky), Delhi, 1996, s. 300–309. HAKİMOV, A. A; E. Novgorodova; A. H. Dani, “Arts and Crafts”, History of Civilizations of Central Asia, V. 4, (Edts. C. A. Bosworth, M. S. Asimov), Paris, 2000, s. 424–471. HAUSSİG, Hans Wilhelm, İpek Yolu ve Orta Asya Kültür Tarihi, (Çev. Müjdat Kayayerli), Kayseri, 1997. İbnü’l-HALDUN, Mukaddime, c. I, (Haz. Süleyman Uludağ), Dergâh Yayınları, İstanbul, 2013. KRİSTENSEN, Artur, İran der Zaman-i Sâsânîyan, (Trc. Raşid Yasemî), Tahran, 1368. LİGETİ, Lajos, Bilinmeyen İç Asya, (Çev. Sadrettin Karatay), Ankara, 1998. LİTVİNSKY, B. A, “The Hephthalite Empire”, History of Civilizations of Central Asia, V. 3, (Edt. B. A. Litvinsky), Delhi, 1996, s. 138–165. LİU, Xinru, The Silk Road in World History, New York, 2010. MALİKOV, M. Azim, "Arkeolojik ve Yazılı Kaynaklara Göre Maveraünnehir Türkleri", Türkler Ansiklopedisi, C. II, Ankara, 2002, ss. 142-151. MARSHAK, Boris, “Sughd and Adjacent Regions”, History of Civilizations of Central Asia, V. 3, (Edt. B. A. Litvinsky), Delhi, 1996, s. 237–281. MARSHAK, Boris, “Türkler ve Soğdlular”, (Çev. Alesker Aleskerov), Türkler C. II, Ankara, 2002, s. 170-178. MEŞKÜR, Cevad, Tarih-i İran Zemin, Tahran, 1366. NEFİSÎ, Said, Tarih-i Temeddün-i İran-i Sâsân, Tahran, 1331. NERAZİK, E. E, “History and Culture of Khwarizm”, History of Civilizations of Central Asia, V. 3, (Edt. B. A. Litvinsky), Delhi, 1996, ss. 211–236. REİSNEYA, Rahim, Azerbaycan der Seyri Tarih-i İran, Tahran, (Trz). TAŞAĞIL, Ahmet, "Göktürkler", Türkler Ansiklopedisi, C. 2, Ankara, 2002, ss. 15-48. YUMANADİ, Yakov Kuzmin; Pavel V. Kuleshov, “Hazarlar”, (Çev. Babür Turna), Türkler C. II, Ankara, 2002, ss. 491-496.