Afganistan Bayat Türkmenleri Ağzının Şekil ve Zaman Ekleri

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 101 - 117, 31.12.2020

Savaş Şahin

Öz

Türkmen diyalektleri sınıflandırılırken fonetik, morfolojik, söz varlığı gibi özellikler dikkate alınmıştır. Türkmenistan’da yapılan diyalekt çalışmalarının tarihi çok eskilere dayanmakla birlikte yeni çalışmaların sayısı oldukça azdır. Türkmen diyalektleri sınıflandırılırken Bayat ağzı, Türkmen araştırmacılar tarafından diyalekt olarak görülmemiş bunun yerine şive ya da ağız olarak tasnif edilmiştir. Türkmen diyalektlerini tasnif çalışmalarında Bayat Türkmen ağzı incelenirken yalnızca Türkmenistan sınırları içerisinde yaşayan Türkmenlerin ağızları incelenmiştir. Bunun dışında Afganistan Bayat Türkmen ağızları bu tasnifin dışında bırakılmıştır. Afganistan Bayat Türkmenleri savaşlar, ekonomik, siyasî vb. nedenlerle özellikle 1920’den sonra Afganistan’a göç etmek zorunda kalmışlardır. Ata vatanlarından kopmak zorunda kalmış olan Türkmenler daha rahat yaşamak amacıyla geldikleri Afganistan topraklarında daha zor yaşam koşullarında yaşamak zorunda kalmışlardır. Bayat Türkmenleri bugün Afganistan’ın kuzeyinde Ersarı Türkmenleri ve Özbekler ile birlikte yaşamaktadır. Oğuz-Kıpçak ağız grubu özelliklerini koruyan Afganistan Bayat ağzı diğer Türkmen ağızlarından çeşitli ses, şekil, kelime kadrosu bakımından çeşitli farklılıklar göstermektedir. Afganistan Bayat Türkmen ağzı daha çok Kıpçak ağızlarıyla benzerlik göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

TURKMEN TURKCESI, BAYAT TURKMENLERI, AFGANISTAN

Kaynakça

• AMANSARIYEV, C. (1970). Türkmen Dialektologiyası. Aşgabat.
• ATANIYAZOV, Soltanşa (1994). Şecere (Türkmenin Soyağacı). (Çev. S. Arazarov, N. Biray). İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• AYDIN, Mehmet (1984). Bayat-Bayat Boyu ve Oğuzların Tarihi. Ankara: Hatiboğlu Yayınevi.
• BEHMEN, Abdülkerim (1380). Tarihte Türkmen Görünüşü. Mukaddemnami: Mezar-ı Şerif.
• BEHMEN, Abdülkerim (1391). Türkmenha Şan u Vilayet-i Cevizcan. Mukaddemnami: Mezar-ı Şerif.
• BERDİYEW, P. (1988). Türkmen Diliniň Diyalektlerinde ve Gepleşiklerinde İşlikler. Aşgabat:Iım.
• ERDEM, Melek (2000). “Türkmen Türkçesi Ağızlarında Olumlu Şimdiki Zaman Kullanımı”, Bilig, 14/Yaz 2000: 55-73.
• ERDEM, Melek (2008). “Modern Oğuz Türkçesinde Belirsiz Geçmiş Zaman Ekleri”. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD), s. 199-215.
• KOMİSYON (2006). Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Grameri, (Ed. A. B. Ercilâsun). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• NARTIYEW, N. (2010). Turkmen Dialektologiyası. Türkmenistanıŋ Bilim Ministirligi. Aşgabat: Türkmen Döwlet Neşriyat Gullugı.
• NEPESOVA R., NAZAROV O., GÖKLENOV J. (1998). “The Turkmen Language, The Studies in Language”. (Çev. Suzan Tokatlı). Ruh, s.7-29. Aşgabat.
• RASIH, Muhammed Salih (2015). Tarih-i Ferhengi Türkmenha, Kabil:İntişarat-ı El Ezher Yayınevi. ………………………… .(2016). A Study of The Turkmen Dialects of Afghanistan Phonology – Morphology – Lexicon – Sociolinguistic Aspects, Dissertation zur Erlangung des Akademischen Grades, der Kultur Sozial – und Bildungswissenschaflichen Fakultät der Humboldt – Universität zu Berlin.
• SÖYEGOW, Muratgeldi; Arnazarow, Seyitnazar (2017).Örnekli Türkmence Gramer, (Ed. M.F. Kirişçioğlu, S. Harmanda), Ankara: Kurgan Edebiyat.
• SÜMER, Faruk (1992). “Bayat-Oğuz Boylarından Biri”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. c.5. s.218-219. Ankara: Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları.
• YILDIRIM, Hüseyin (2017). “Türkmen ve Türkiye Türkçesi Ağız Gruplarının Bir Belirleyicisi Olarak Şimdiki Zaman Eki”. Türkbilig. 2017/33, s. 133-152.