Diyabet Hastalarında Öz Bakım Düzeyi ve Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi

Yıl 2023, Cilt: 45 Sayı: 1, 64 - 71, 23.01.2023

Büşra Yumuşak , Önder Sezer , Hamdi Nezih Dağdeviren

https://doi.org/10.20515/otd.1156785

Öz

Diyabet hastalığının idamesinde en önemli faktörlerden bir tanesi hastaların öz bakım düzeyidir. Mortalite ve morbiditeyi azalttığı gibi, hastalığın seyrinde önemli bir belirteçtir. Çalışmamızda hastanemize başvuran diyabet hastalarının öz bakım düzeyi ile birlikte, öz bakıma etki edebilecek faktörlerin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Hastanemiz Diyabet ve Obezite Polikliniği’ne başvuran diyabet hastaları, 15 Mayıs 2021 – 15 Eylül 2021 tarihleri arasında 4 aylık süreçte incelenmiştir. Sözel olarak yapılan bilgilendirme sonrasında çalışmamıza katılmayı kabul eden hastalara sosyodemografik özellikler, yaşam şekilleri, aldıkları eğitim ve tedaviler, beden kitle indeksi, bel çevresi ve Diyabet Öz Bakım Ölçeği’ni içeren 71 soruluk anket yüz yüze uygulanmıştır. Ölçümler araştırmacılar tarafından yapılmıştır. p<0,05 istatistiksel anlamlılık olarak kabul edilmiştir. Çalışmaya 83’ü kadın, 49’u erkek, 132 diyabet hastası dahil edilmiştir. Diyabet Öz Bakım Ölçeği’nden alınan puan ortalaması 96,25±19,61 olarak saptanmıştır. Öz bakım ile etkileşen faktörler olarak eğitim durumu (p<0,001), gelir seviyesi (p<0,001), hastalık ile ilgili eğitimi doktordan almak (p=0,007), tedavide diyet (p=0,003) ve egzersizin (p=0,005) yer alması, kontrol sıklığı (p<0,001), bel çevresi (p<0,001) ve beden kitle indeksi (p<0,001) tespit edilmiştir. Diyabetin önlenmesi kadar önem verilmesi gereken bir konu da, mevcut hastaların yönetimidir. Öz bakım, hastalığın yönetiminde önemli bir etkendir. Öz bakımın arttırılması için yapılan her müdahale, hastalığın yönetiminde olumlu sonuçlara neden olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

özbakım, diabetes mellitus, beden kitle indeksi, diyet, egzersiz

Evaluation of Self-Care Levels and Affecting Factors in Diabetes Patients

Öz

One of the most important factors in the management of diabetes is the level of self-care of patients. It reduces mortality and morbidity and is an important marker in the course of the disease. In our study, we aimed to evaluate the self-care level of diabetic patients admitted to our hospital and the factors that may affect self-care. Diabetes patients admitted to the Diabetes and Obesity Outpatient Clinic of our hospital were examined in a 4-month period between May 15, 2021 and September 15, 2021. After verbal information, a 71-question questionnaire including sociodemographic characteristics, lifestyle, education and treatments, body mass index, waist circumference and Diabetes Self-Care Scale was applied face-to-face to patients who agreed to participate in our study. Measurements were made by the researchers. p<0.05 was accepted as statistical significance. The study included 132 diabetic patients, 83 women and 49 men. The mean score obtained from the Diabetes Self-Care Scale was 96.25±19.61. Factors that interacted with self-care were educational status (p<0.001), income level (p<0.001), receiving education about the disease from the doctor (p=0.007), diet (p=0.003) and exercise (p=0.005) in the treatment, frequency of control (p<0.001), waist circumference (p<0.001) and body mass index (p<0.001). Management of existing patients is as important as prevention of diabetes. Self-care is an important factor in the management of the disease. Every intervention to increase self-care leads to positive results in the management of the disease.

Anahtar Kelimeler

diabetes mellitus, self-care, body mass index, diet; exercise

Kaynakça

• 1. Dinççağ N. Up to date on diagnosis and treatment of diabetes mellitus. İç Hastalıkları Dergisi. 2011;18(4):181-223.
• 2. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü (2011). Türkiye diyabet önleme ve kontrol programı eylem planı (2011-2014) (in Turkish). Ankara: Anıl Matbaası.
• 3. International Diabetes Federation (2021). IDF Diabetes Atlas: global estimates of diabetes prevalence for 2021 and projections for 2045. 10th ed. Brussels: International Diabetes Federation. Erişim tarihi: 10 January 2022. https://diabetesatlas.org/idfawp/resource-files/2021/07/IDF_Atlas_10th_Edition_2021.pdf
• 4. Berber B, Save D, Kulak E, et al. Aile hekimliğine başvuran bireylerde tip 2 diyabet risk düzeyinin belirlenmesi. Turk Aile Hek Derg. 2019;23(1):20-30.
• 5. World Health Organization (2006). Definition and diagnosis of diabetes mellitus and intermediate hyperglycemia. Erişim tarihi: 10 August 2021. https://www.who.int/di abetes/publications/Definition and diagnosis of diabetes_new.pdf.
• 6. Yalın H, Demir HG, Olgun N. Diyabetle mücadelede diyabet risklerinin belirlenmesi ve tanılama. J Turk Fam Phy. 2011;2(2):41-9.
• 7. Song M. Diabetes mellitus and the importance of self-care. J Cardiovasc Nurs. 2010;25(2):93-8.
• 8. Jasper US, Ogundunmade BG, Opara MC, et al. Determinants of diabetes knowledge in a cohort of Nigerian diabetics. J Diabetes Metab Disord. 2014;13(1):1-8.
• 9. Lee NP, Fisher WP. Evaluation Of The Diabetes Self-Care Scale. J Appl Meas. 2005;6(4):366-81.
• 10. Karakurt P (2008). Tip 2 diyabetli hastalara verilen eğitimin öz-bakim üzerine etkisi (Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 11. Callaghan BC, Gao L, Li Y, et al. Diabetes and obesity are the main metabolic drivers of peripheral neuropathy. Ann Clin Transl Neurol. 2018;5:397–405.
• 12. Peters AL, Ahmann AJ, Hirsch IB, et al. Advances in glucose monitoring and automated insulin delivery: supplement to Endocrine Society clinical practice guidelines. J Endocr Soc. 2018;2:1214-25.
• 13. Karasoy Z (2016). Diyabetli hastaların öz bakım uygulamalarının ve ilişkili faktörlerin değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Bilim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 14. Erilmez C (2018). Tip 2 diyabetli hastaların öz-bakım gücünün değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Gazimagusa: Doğu Akdeniz Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü.
• 15. Ausili D, Rossi E, Rebora P, et.al. Socio-demographic and clinical determinants of self-care in adults with type 2 diabetes: a multicentre observational study. Acta Diabetol. 2018;55(7):691-702.
• 16. Erol Ö, Tekin Yanık Y. Tip 2 diyabetli bireylerin öz-yeterlilik düzeylerinin değerlendirilmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2016;19:166-74.
• 17. Taşkaya S (2014). Diyabet hastalarının tedaviye uyum düzeyleri ile sağlık hizmeti kullanımı ve yaşam kalitesini etkileyen faktörler (Doktora Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• 18. Dehghani-Tafti A, Mahmoodabad SSM, Morowatisharifabad MA, et al. Determinants of self-care in diabetic patients based on health belief model. Glob J Health Sci. 2015;7(5):33-42.
• 19. Kassahun T, Gesesew H, Mwanri L, et al. Diabetes related knowledge, self-care behaviours and adherence to medications among diabetic patients in Southwest Ethiopia: a cross-sectional survey. BMC Endocr Disord. 2016;16(1):28.
• 20. Alhaik S, Anshasi H, Alkhawaldeh J, et al. An assessment of self-care knowledge among patients with diabetes mellitus. Diabetes Metab Syndr. 2019;13(1);390-4.
• 21. Wu SFV, Courtney M, Edwards H, et al. Self-efficacy, outcome expectations and self-care behaviour in people with type 2 diabetes in Taiwan. J Clin Nurs. 2007;16(11C):250-7.
• 22. Xu Y, Toobert D, Savage C, et al. Factors ınfluencing diabetes self-management ın Chinese people with type 2 diabetes. Res Nurs Health. 2008;31(6):613-25.
• 23. de Souza RJ, Mente A, Maroleanu A, et al. Intake of saturated and trans unsaturated fatty acids and risk of all cause mortality, cardiovascular disease, and type 2 diabetes: systematic review and meta-analysis of observational studies. BMJ. 2015;351:h3978.
• 24. Borhaninejad V, Iranpour A, Shati M, et al. Predictors of self-care among the elderly with diabetes type 2: using social cognitive theory. Diabetes Metab Syndr. 2017;11(3):163-6.
• 25. Ishak NH, Yusoff SM, Rahman RA, et al. Diabetes self-care and its associated factors among elderly diabetes in primary care. J Taibah Univ Med Sci. 2017;12(6):504–11.
• 26. Orem DE (2001). Nursing: concepts of practice. St. Louis: Mosby.
• 27. Kalaycı Ö, Açıkgöz B, Bayraktaroğlu T, et al. Evaluation of foot care of diabeted patients and the knowledge, attitude and behavior about diabetic foot. Türk Diyab Obez. 2020;2:98-107.
• 28. Usluoğlu H (2018). Diyabetik hastaların öz yeterlilikleri ile öz bakım aktiviteleri arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• 29. Wolf AM, Conaway MR, Crowther JQ, et al. Translating lifestyle intervention to practice in obese patients with type 2 diabetes: Improving Control with Activity and Nutrition (ICAN) study. Diabetes Care. 2004;27(7):1570-6.