Osmanlı Devleti’nin Son Dönemlerinde Kadınların İnas Darülfünuna ve Darülfünun Tıp Fakültesi'ne Girmeleri Hususunda Bazı Mülahazalar

Yıl 2023, Cilt: 45 Sayı: 4, 524 - 534, 20.07.2023

Hülya Öztürk

https://doi.org/10.20515/otd.1309929

Öz

Kadınlar ülkemizde çalışma hayatına ve sağlık alanında çalışmaya çok büyük mücadeleler sonrasında girebilmişlerdir. Kadınların gerek okuma-yazma ve diploma sahibi olmaları isteği gerekse hekim olabilme istekleri oldukça büyük tepkilerle karşılaşmış, konu dönemin erkek erki ve kamuoyuna yön veren önemli gazete ve mecmua sayfalarında uzun süre tartışılmıştır. Kadınlar, 1843’de Charles Ambroisse Bernard’ın Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane’yi modernleştirme çabalarıyla ebelik eğitimi alabilmeye adım atmışlardır. Bu tarihlerden itibaren diplomalı kadınların sağlıkta görünür olduğunu görsek de kadının sağlık mesleğine hekimlik özelinde girmesi ve eğitim alabilmesi için kamuoyunda ve süreli yayınlarda tepkiler sürmüş, Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde sürdürülen bu tartışmalar oldukça artmıştır. Kadınların sağlık mesleğine girişleri sırasındaki tartışmaları hekimlik özelinde ortaya koyabilmeyi amaçlayan çalışmada, kadınların 1843 yılında ebeliğe dâhil olmalarının ardından 19. yüzyılın sonlarında başlayan ve 1922-1923 dönemi Tıp Fakültesine kabullerine kadar geçen dönemde dönemin gazetelerinden Servet-i Fünun, Tanin, İkdam, Kadınlar Dünyası ile Başbakanlık Osmanlı Arşivlerine ait belgeler taranmış, Ekim 2022 ve Nisan 2023 tarihleri arasında gerçekleştirilen bu taramalar yazar tarafından Osmanlı alfabesinden günümüz Türkçesine çevrilerek metin içerisinde kullanılmıştır. Konu dönemin süreli yayınlarında çok ateşli tartışmalarla sürdürülmüş, tartışmalar nihayetinde sağlıklı nesillerin temelinin atılması için kadını topluma katmak desteklenen bir noktaya gelebilmiştir. Kadınların Tıbbiye’ye girişlerinin 100. yılı tamamlanan günümüz Türkiye’sinde bu mücadeleyi bilmek; kadın hak ve özgürlüklerine olan bilinci arttırarak kadını bulunduğu konumundan bir adım daha ileri taşıyabileceği umutlarını da yeşertmektedir.

Anahtar Kelimeler

kadın, sağlıkta kadın, tıp eğitimi, süreli yayınlar

Some Consıderatıons Regardıng Women's Entrance To Darülfünun Of Medıcıne And Gırl In The Last Terms Of The Ottoman State

Öz

Women have been able to enter working life and working in the field of health in our country after great struggles. The desire of women to be able to read and write, to have a diploma, and to be a doctor faced great reactions, and the issue was discussed for a long time in the pages of important newspapers and magazines that directed the male power and public opinion of the period. In 1843, during the efforts of Charles Ambroisse Bernard to modernize the Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane, women took steps to receive midwifery education. Even though we have seen that women with diplomas have been visible in health since these dates, reactions continued in the public and in the publications so that women could enter the health profession as a physician and receive education, and these discussions, which continued in the last period of the Ottoman Empire, increased considerably. In the study, which aims to reveal the debates during the entry of women into the health profession in the context of medicine, the period's newspapers Servet-i Fünun, Tanin, İkdam, Kadın Dünyası, which started at the end of the 19th century after women became involved in midwifery in 1843 and until their admission to the Faculty of Medicine between 1922 and 1923. The documents belonging to the Prime Ministry Ottoman Archives were scanned, and these scans carried out between October 2022 and April 2023 were translated from the Ottoman alphabet into today's Turkish by the author and used in the text.The issue was continued with very heated debates in the publications of the period, and the discussions were finally brought to a point where it was supported to include women in society in order to lay the foundations of healthy generations. Knowing this struggle in today's Turkey, which marks the 100th anniversary of women's entry into Medicine; It also raises hopes that it can carry women one step further from their current position by raising awareness of women's rights and freedoms.

Anahtar Kelimeler

women, women in health, periodicals, medical education

Kaynakça

• 1. Sarı, N. Osmanlı Sağlık Hayatında-Kadının Yeri, Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları, 2-3. 1996/97.
• 2. Demirsoy, N, et.al. A Female Surgeon in The 17th Century: Küpeli Saliha Hatun and an Evaluation of Consent Forms Related to Her Surgeries, Konuralp Tıp Der 2019;11: 468-474.
• 3. Emiroğlu, A. Öztürk, H. Türk Kadın Sağlık Çalışanlarının Çalışma Hayatına Dâhil Olmalarının Tarihsel Süreç İçerisinde İncelenmesi, Tarihin Peşinde, 2022.: 33-42.
• 4. Tanin Gazetesi. Numru 6, 24 Temmuz 1324 (1908), s. 3; Tanin. Numru 30, 17 Ağustos 1324,s. 2.
• 5. Öztürk, C. Rüşdiye, TDV İslâm Ansiklopedisi 2008; :300-303.
• 6. Tanin Gazetesi. Hâlide Sâlih. Nûr-i Osmâniye: kadınlar için, 27 Teşrîn-i Evvel 1324-31 Teşrîn- i Evvel 1324(1908), No. 103. s. 2.
• 7. Tanin Gazetesi. Numru 2191, 25 Ocak 1915, Sayfa 4; Tanin. Numru 2191, 22 Ocak 1915, Sayfa 4; Tanin. Sayı: 3078, 5 Temmuz 1333, Sayfa 4; Tanin. Sayı: 3182, 22 Tesrin-i Evvel 1333.
• 8. Tanin Gazetesi. Numru 2191, 25 Ocak 1915, Sayfa 4; Tanin, Sayı: 3078, 5 Temmuz 1333, S.4; Tanin, Sayı: 3182, 22 Teşrin-i Evvel 1333, Sayfa:1-4.
• 9. Tanin Gazetesi “İnas Darülfünunu Mezuneleri”, Sayı: 3147, 15 Eylül 1333. Sayfa 3; Tanin, “İlk Darülfünun Mezuneleri”, Sayı: 3078, 5 Temmuz 1333, s.4
• 10. Öztürk, H. Emiroğlu, A. Osmanlı Devleti'nin Son Dönemleri ile Cumhuriyet'in İlk Dönemlerinde İlk Kadın Hekimlerin Türk Sağlık Sistemine İştiraklarının Döneme Yansımalarının Değerlendirilmesi: Geleneksel Araştırma, Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2023;31:34-43.
• 11. Ulucan, M. Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı Adli Tıp Kurumu Ankara Grup Başkanlığı Morg İhtisas Dairesi’nde 2014-2018 Yılları Arasında Otopsileri Yapılan Kadın Ölümlerinin Adli Tıbbi Ve Sosyodemografik Özelliklerinin İncelenmesi, Dr. Murat Ulucan Uzmanlık Tezi Kırıkkale 2020.
• 12. Ahmet Mithat Efendi. Diplomalı Kız, (Haz. Fatih Andı.) TDK Yayınları, Ankara 2003.
• 13. Ahmet Mithat. Tabibeler, Tercüman-ı Hakikat, 18 Teşrinievvel 1890.
• 14. İkdâm Gazetesi. Numru: 2704, 31 Kanun-i Evvel 1901, s.3; İkdam. Numru: 2834, 10 Mayıs 1902, S.3.
• 15. İkdâm Gazetesi. Numru: 4798, 9 Teşrin-i Evvel 1907, s.2; İkdâm. N. 4859, 9 Kanun-i Evvel 1907, s. 1.
• 16. Ferid Vecdi. “Müslüman Kadını”, Sırât-ı Müstakîm, Sayı.4-10, s.57; Mehmet Fahreddin. “İza lem testeh fesna’ mâ şi’te”, Sırat-ı Müstakim, S.158 (21 Ramazan 1329), s.30.
• 17. Hatice Binnaz. Mülhakat (Gazetesi, Nazilli) 2, No: 32-119 (3 Mart 1910): 1-2.
• 18. Başbakanlık Osmanlı Arşivi. BEO, 1554 / 116516.
• 19. Kadın ve Tababet. Kadınlar Dünyası Dergisi, 1. Sene. Sayı.134, 21 Mart 1914.
• 20. Sabiha Zekeriya. İfham Gazetesi, Numara 44, 15.09.1919, s:2.
• 21. Başbakanlı Osmanlı Arşivi. Sıhhiye: İD/6; Yer Bilgisi: 4535-340083.Belge Tarihi: H-19-12- 1336. Kurum: BEO.
• 22. Galip Ata. Muhtelif Tedrisat Meselesi- Hanımların Tıp Tahsili. Büyük Mecmua. Teşrinievvel 1919.
• 23. İkdam Gazetesi. No. 8795, 7 Muharrem 1340/1921, s.1 . 24. Servet-i Fünun Dergisi. Kadınlar ve Tababet, Cilt 53, Sayı 1359, S.156.
• 25. Etker, Ş, Dinç, G. The First Female Surgeons Of The Republic. Yıldırım N, editör. Sağlık Alanında Türk Kadını, İstanbul: Novartis Yayınları, 1998.
• 26. Emiroğlu, A. Öztürk, H. İlk Kadın Sağlık Bakanı Türkan Akyol ve Türkiye Sağlık Politikalarına Etkisi, Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2023;31:118-26.