E-Sağlık Okuryazarlık Düzeyi ile Sağlık Hizmeti Talebi Erteleme Davranışı Arasındaki İlişki

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 150 - 156, 16.06.2024

Altuğ Çağatay

https://doi.org/10.26453/otjhs.1426351

Öz

Amaç: Bu araştırmanın amacı, e-sağlık okuryazarlık düzeyi ile sağlık hizmeti talebi erteleme davranışı arasındaki ilişkinin belirlenmesidir. Bu etki boyutunun demografik değişkenler açısından da ilişkisine bakılmıştır.
Materyal ve Metot: Tanımlayıcı ve kesitsel olan bu araştırma anket yöntemi ile 684 kişiye yapılmıştır. Veri toplamada kişisel bilgi formu, e-sağlık okuryazarlık ve sağlık hizmeti talebi erteleme davranışı anketi kullanılmıştır.
Bulgular: Araştırma sonuçlarına göre, hastane başvurusu ve e-sağlık okuryazarlığı arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır (p=0,491). Hastane başvurusu ile sağlık hizmeti erteleme davranışı arasında anlamlı bir fark gözlemlenmiştir (p<0,000). İnternetin sağlık kararlarında önemi, e-sağlık okuryazarlığı ile erteleme davranışı arasında değişkenlik göstermiştir (p=0,000; p=0,018). Çevrimiçi sağlık kaynaklarına erişim, hem sağlık okuryazarlığı hem de erteleme davranışı için önemli ölçüde farklılık göstermiştir (p=0,000; p=0,000). E-sağlık okuryazarlığı ile sağlık hizmeti erteleme arasında pozitif bir korelasyon bulunmuştur. Geleneksel arama davranışı üzerinde e-sağlık okuryazarlığının önemli bir etkisi olduğu belirlenmiştir (R2=0,024; p<0,000).
Sonuç: Araştırma bulguları, daha yüksek düzeyde e-sağlık okuryazarlığının, sağlık hizmetlerini erteleme eğiliminin artmasıyla ilişkili olduğunu göstermektedir. Erken teşhis ve tedavinin önemi göz önüne alındığında, sağlık hizmetinin gecikmesine neden olan davranışların azaltılması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

E-sağlık okuryazarlığı, sağlık erteleme davranışı, sağlık hizmetleri

The Relationship Between E-Health Literacy Level and Healthcare Demand Postponement Behavior

Öz

Objective: The study aims to determine the relationship between e-health literacy levels and the behavior of delaying healthcare demand. The association of this impact dimension has also been examined in terms of demographic variables.
Materials and Methods: This descriptive cross-sectional study used a survey method with 684 participants. Data collection involved a personal information form, e-health literacy, and a health service postponement behavior questionnaire.
Results: According to the research findings, no significant difference was found between hospital admission and e-health literacy (p=0.491). However, a significant difference was observed between hospital admission and health service postponement behavior (p<0.000). The importance of the internet in health decisions varied between e-health literacy and postponement behavior (p=0.000; p=0.018). Access to online health resources showed significant differences for both health literacy and postponement behavior (p=0.000; p=0.000). A positive correlation was found between e-health literacy and health service postponement. Additionally, e-health literacy significantly impacted traditional search behavior (R2=0.024; p<0.000).
Conclusions: The research findings suggest that higher levels of e-health literacy correlate with a tendency to postpone healthcare services. Given the importance of early diagnosis and treatment, behaviors that delay healthcare should be mitigated.

Anahtar Kelimeler

E-health literacy, health procrastination behavior, health services

Kaynakça

• Karabıyık Çeri B, Çavuşoğlu C, Gürol M. Üniversite öğrencilerinin akademik erteleme düzeylerinin incelenmesi. The Journal Of Academic Social Science Studies. 2015;2(34):385-394. doi:10.9761/Jasss2721
• Naktiyok A, Kızıl S. Örgütsel destek ve özyeterlik algısının akademik erteleme davranışı üzerine etkisi: Araştırma görevlileri üzerinde bir inceleme. İşletme Araştırmaları Dergisi. 2018;10(4):267-285. doi:10.20491/isarder.2018.523
• Karamanoğlu AY, Koçbilek ZD, Turan İ, Özkan R. Hemşirelik öğrencilerinin genel erteleme davranişlari ile mesleğe yönelik tutum ve akademik erteleme davranışları arasindaki ilişkinin incelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2022;38(3):203-215. doi:10.53490/egehemsire.1101650
• Durgun H, Kalyoncuoğlu B, Avcı AB. Pandemi sürecinde hemşirelik öğrencilerinin akademik erteleme davranışları ile stres düzeyleri arasındaki ilişki. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi. 2021;9(1):278-291. doi:10.33715/inonusaglik.837511.
• Söyler S, Uyar S, Kirac R, Yilmaz G, Ciftci Kirac F. Development of healthcare demand procrastination scale: a reliability and validity study. J Basic Clin Health Sci. 2022;6:283-292. doi:10.30621/jbachs.1068530
• Demirci HF. Sağlık sigortası sahipliği ve sağlık hizmetleri talebi. Selçuk Sağlık Dergisi. 2020;1(1):37-45.
• Karatana Ö, Kamer G. Engelli bireylerin sağlık hizmetlerine erişimi ve engelleri. Halk Sağlığı Hemşireliği Dergisi. 2019;1(1):43-53.
• Mastebroek M, Naaldenberg J, Lagro-Janssen AL, van Schrojenstein Lantman de Valk H. Health information exchange in general practice care for people with intellectual disabilities, a qualitative review of the literature. Research in Developmental Disabilities. 2014;35(9):1978-1987.
• Hasannejadasl H, Roumen C, Smit Y, Dekker A, Fijten R. Health Literacy and eHealth: Challenges and Strategies. JCO Clinical Cancer Informatics. 2022;6:e2200005. doi:10.1200/CCI.22.00005
• Eyimaya AÖ, Özdemir F, Tezel A, Apay SE. Determining the healthy lifestyle behaviors and e-health literacy levels in adolescents. Revista da Escola de Enfermagem da Usp. 2021;55:e03742. doi:10.1590/S1980-220X2020021603742
• Norman CD, Skinner HA. Ehealth literacy: essential skills for consumer health in a networked world. Journal of Medical Internet Research. 2006;8(2):E506. doi:10.2196/jmir.8.2.e9
• The Code of Ethics of the World Medical Association Declaration of Helsinki. https:// www.wma.net/policies-post/wma-declaration-of -helsinki-ethical-principles-for-medical-research -involving-human-subjects/. Accessed January 23, 2024.
• Turkish Statistical Institute, Children with Statistics 2023. https://Data.Tuik.Gov.Tr/Bulten/Index?P=Istatistiklerle-Cocuk-2022-49674#:~:Text=T%C3%Bcrkiye%20n%C3%Bcfusunun%20%26%2c5',7'sini%20k%C4%B1z%20%C3%A7ocuklar%20olu%C5%9fturdu. Accessed December 25, 2023.
• Haşıloğlu SB, Baran T, Aydın O. Pazarlama araştırmalarındaki potansiyel problemlere yönelik bir araştırma: Kolayda örnekleme ve sıklık ifadeli ölçek maddeleri. Pamukkale İşletme ve Bilişim Yönetimi Dergisi. 2015;2(1):19-28.
• Gürbüz S, Şahin F. Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. 4. Baskı. Ankara, Seçkin Yayıncılık;2017.
• Coşkun S, Bebiş H. Adolesanlarda e-sağlık okuryazarlığı ölçeği: Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması. Gülhane Tıp Dergisi. 2015;57:378-84. doi:10.5455/gulhane.157832
• Norgaard O, Furstrand D, Klokker L, Karnoe A. The e-health literacy framework: a conceptual framework for characterizing e-health users and their interaction with e-health systems. Knowledge Management & E-Learning. 2015;7(4):522-540.
• Deniz S. Bireylerin e-sağlık okuryazarlığı ve siberkondri düzeylerinin incelenmesi. İnsan ve İnsan. 2020;7(24):84-96. doi:10.29224/insanveinsan.674726
• Uslu D, Şeremet G. Bireylerin e-sağlık okuryazarlık düzeyinin belirlenmesi. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi. 2020;6(2):386-394.
• Aktürk Ü. Bir aile sağlığı bölgesindeki 18-49 yaş arası kadınların e-sağlık okur yazarlık düzeylerinin ve bunu etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Journal of Human Rhythm. 2018;4(1):52-58.
• Mansur F, Ciğerci K. Siberkondri ve e-sağlık okuryazarlığı arasındaki ilişki. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2022;11(1):11-21. doi:10.37989/gumussagbil.961457
• Orhan M, Sayar B, Biçer EB. Üniversite öğrencilerinin e-sağlık okuryazarlık düzeylerinin karşılaştırılması: sağlık bilimleri lisans ve lisansüstü öğrencileri üzerine bir araştırma. Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi. 2020;2(3):141-157. doi:10.46413/boneyusbad.774824
• Tosun N, Hoşgör H. E-sağlık okuryazarlığı ve akılcı ilaç kullanımı farkındalığı arasındaki ilişkinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 2021;22(2):82-102.
• Zhang Y, Xu P, Sun Q, Baral S, Xi L, Wang D. Factors influencing the e-health literacy in cancer patients: a systematic review. Journal of Cancer Survivorship, 2023;17(2):425-440. doi:10.1007/s11764-022-01260-6
• Shiferaw KB, Tilahun BC, Endehabtu BF, Gullslett MK, Mengiste SA. E-health literacy and associated factors among chronic patients in a low-income country: a cross-sectional survey. BMC Medical Informatics and Decision Making. 2020;20:1-9. doi:10.1186/S12911- 020-01202-1.
• Kurtoğlu İ, Yılmaz N, Taş MA. Kronik hastaların e-sağlık okuryazarlık düzeyleri üzerine bir araştırma. MAKU SOBED. 2022;35:126-136. doi:10.20875/makusobed.1009918
• Tümer A, Sümen A. E-health literacy levels of high school students in Turkey: results of a cross-sectional study. Health Promotion International. 2022;37(2):1-8. doi:10.1093/heapro/daab174