Kemoterapiye Bağlı Gelişen Bulantı Kusma Yönetimine İlişkin Hemşirelik Alanında Yapılmış Deneysel Tezlerin İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 193 - 204, 17.04.2023

Zeynep Pehlivan , Seçil Gülhan Güner , Nesrin Nural

https://doi.org/10.38108/ouhcd.1070519

Cited By: 1

Öz

Amaç: Bu sistematik incelemede, kemoterapiye bağlı gelişen bulantı-kusma semptomu yönetimine ilişkin Türkiye’de hemşirelik alanında yapılmış deneysel lisansüstü tez çalışmalarının gözden geçirilmesi amaçlanmıştır.
Yöntem: Bu çalışmada, Yüksek Öğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi veri tabanında 01.01.2010-31.12.2020 tarih aralığında “kemoterapi ve semptom”, “kemoterapi ve bulantı-kusma” anahtar kelimeleri kullanılarak tarama yapılmıştır. Araştırmaya hemşirelik alanında yapılan ve tamamına erişilebilen, örneklemi 18 yaş ve üzeri olan, yayın dili Türkçe olan, deneysel tipte yapılan ve içeriğinde bulantı-kusma semptomu yer alan toplam 23 tez çalışması dahil edilmiştir.
Bulgular: İncelenen tez çalışmaları sonuçlarına göre, hemşireler tarafından bulantı-kusma yönetimine ilişkin hastalara akupresür, solunum egzersizi, progresif gevşeme egzersizi, zencefil, ayak refleksolojisi, aromaterapi, müzik terapi gibi nonfarmakolojik yöntemler uygulandığı ve eğitim verildiği saptanmıştır. Uygulanan solunum egzersizi, zencefil, progresif gevşeme egzersizi, müzik terapi, akupresür, ayak refleksolojisi ve aromaterapi uygulamalarının ve verilen hasta eğitimlerinin bulantı-kusma sayısını ve bulantı şiddetini azalttığı belirlenmiştir.
Sonuç: İntegratif yaklaşımlar arasında yer alan refleksoloji, progresif gevşeme egzersizi, solunum egzersizleri vb. uygulamaların ve hasta eğitimlerinin kemoterapiye bağlı bulantı-kusma yönetiminde kullanılabilecek etkili yöntemler olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

hemşirelik, kemoterapi, bulantı, kusma, tez

Investigation of Experimental Theses in Nursing on the Management of Nausea and Vomiting Related to Chemotherapy

Öz

Objective: In this systematic review, it is aimed to review the experimental postgraduate thesis studies conducted in the field of nursing in Turkey on the management of chemotherapy-induced nausea-vomiting symptoms.
Methods: In this study, the database of the Higher Education Institution National Thesis Center was searched using the keywords "chemotherapy and symptom", and "chemotherapy and nausea-vomiting" between 01.01.2010-31.12.2020. A total of 23 theses were included in the study, which were made in the field of nursing and were completely accessible, whose sample was 18 years and older, whose publication language was Turkish, which were experimental type, and included the symptoms of nausea-vomiting.
Results: According to the examined results of the thesis studies, it was determined that the nurses applied non-pharmacological methods such as acupressure, breathing exercise, progressive relaxation exercise, ginger, foot reflexology, aromatherapy, and music therapy to the patients, and were given training on the management of nausea and vomiting. It was determined that breathing exercise, ginger, progressive relaxation exercise, music therapy, acupressure, foot reflexology and aromatherapy applications, and patient education decreased the number of nausea-vomiting and the severity of nausea.
Conclusion: It has been determined that applications such as reflexology, progressive relaxation exercises, respiratory exercises, which are among the integrative approaches, and patient education are effective methods that can be used in the management of chemotherapy-induced nausea-vomiting.

Anahtar Kelimeler

nursing, chemothrapy, nausea, vomiting, thesis

Kaynakça

• Acar GB. (2019). Adjuvan kemoterapi alan meme kanserli kadınlara Roy Adaptasyon Modeline göre verilen semptom yönetimi danışmanlığının fonksiyonel duruma etkisi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora tezi, 206s, Erzurum.
• Akçay D, Gözüm S. (2012). Kemoterapi alan meme kanserli hastalarda, kemoterapinin yan etkilerine ilişkin verilen eğitim ve evde izlemin yaşam kalitesine etkisinin değerlendirilmesi. Meme Sağlığı Dergisi, 8(4), 191-199.
• Arslan M. (2014). Meme kanserli kadın hastalarda kemoterapiye bağlı gelişen bulantı, kusma ve öğürme üzerine zencefil kullanımının etkisi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora tezi, 102s, Ankara.
• Arslan M, Özdemir L. (2015). Kemoterapiye bağlı gelişen bulantı-kusmanın yönetiminde kullanılan tamamlayıcı tedavi yöntemleri. Türk Onkoloji Dergisi, 30(2), 82-90.
• Aslan Ö, Vural H, Kömürcü Ş, Özet A. (2006). Kemoterapi alan kanser hastalarına verilen eğitimin kemoterapi semptomlarına etkisi. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 10(1), 15-28.
• Aşcı H, Özer MK. (2011). Bulantı ve kusma için tedavi önerileri. Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(3), 160-165.
• Avcı HS. (2012). Kemoterapi alan Akut Miyeloblastik Lösemili hastalarda akupresürün bulantı-kusma üzerine etkisinin değerlendirilmesi, Gaziantep Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek lisans tezi, 86s, Gaziantep.
• Aybar ÖD. (2019). Kemoterapi alan meme kanserli hastalarda solunum egzersizinin bulantı-kusma ve fonksiyonel duruma etkisi, Fırat Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Yüksek lisans tezi, 105s, Elâzığ.
• Aydın TA. (2020). Erken gebelik döneminde solunum egzersizinin bulantı-kusma ve yaşam kalitesine etkisi. Doktora tezi, İnönü Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, Malatya.
• Bilgiç Ş. (2015). Kemoterapi uygulanan hastalarda müzik terapinin kemoterapi semptomları ve konfor düzeyine etkisi, İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora tezi, 136s, İstanbul. Centre for Reviews and Dissemination (2009). Systematic reviews. CRD Guidance for under taking reviews in healthcare Published by CRD, University of York.
• Davis M, Hui D, Davies A, Ripamonti C, Capela A, DeFeo G, et al. (2021). MASCC antiemetics in advanced cancer updated guideline. Supportive Care in Cancer, 29(12), 8097-8107.
• Dolu Ş. (2010). Kemoterapi tedavisi alan hastalarda progresif gevşeme egzersizleri ve yönlendirilmiş imgelem uygulamasının kemoterapi semptomları ve yaşam kalitesi üzerine etkisi, Atatürk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora tezi, 95s, Erzurum.
• Dural G. (2020). Kemoterapi alan hastalara Neuman Sistemler Modeline göre verilen eğitim ve izlemin öz yeterlilik ve semptom kontrolüne etkisi, İnönü Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora tezi, 88s, Malatya.
• Eghbali M, Varaei S, Yekaninejad MS, Mohammadzadeh F, Shahi F. (2017). To what extend aromatherapy with peppermint oil effects on chemotherapy induced nausea and vomiting in patient diagnosed with breast cancer? A randomized controlled trial. Journal of Hematology Thromboembolic Diseases, 5(6), 279-284.
• Erdoğan GY. (2011). Kemoterapi alan kanser hastalarında semptomların değerlendirilmesi ve semptom yönetiminde eğitimin rolü, Cumhuriyet Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek lisans tezi, 133s, Sivas.
• Ertürk EN. (2019). Kemoterapi alan hastalara uygulanan nane yağının bulantı, kusma ve öğürme üzerine etkisi, Erciyes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora tezi, 116s, Kayseri.
• Genç A. (2011). Kemoterapi alan hastalarda bulantı-kusmanın önlenmesinde akupresurre’in etkinliği, Yüksek Lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, İstanbul.
• Genç A. (2018). Kemoterapi alan meme kanserli hastalarda progresif gevşeme egzersizlerinin yorgunluk, bulantı ve kusmaya etkisi, Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora tezi, 97s, İstanbul.
• Genç F. (2010). Meme kanserli hastalarda akupresür uygulamasının kemoterapiye bağlı bulantı-kusma ve anksiyete üzerine etkisi, Atatürk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Doktora tezi, 104s, Erzurum.
• Genç A, Can G, Aydiner A. (2013). The efficiency of the acupressure in prevention of the chemotherapy-induced nausea and vomiting. Supportive Care in Cancer, 21(1), 253-261.
• İnce Y. (2019). Kemoterapi alan akciğer kanserli hastalara verilen eğitimin bulantı ve kusma üzerine etkisi, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek lisans tezi, 92s, Bolu.
• Jones E, Isom S, Kemper KJ, McLean TW (2008). Acupressure for chemotherapy-associated nausea and vomiting in children. Journal of the Society for Integrative Oncology, 6(4), 141-145.
• Karagozoglu S, Tekyasar F, Yilmaz FA. (2013). Effects of music therapy and guided visual imagery on chemotherapy-induced anxiety and nausea-vomiting. Journal of Clinical Nursing, 22(1-2), 39-50.
• Kearney N, Miller M, Maguire R, Dolan S, MacDonald R, McLeod J, et al. (2008). WISECARE+: Results of a European study of a nursing intervention for the management of chemotherapy-related symptoms. European Journal of Oncology Nursing, 12(5), 443-448.
• Kırca K. (2019). Kemoterapi alan akciğer kanserli hastalarda progresif gevşeme egzersizlerinin tedavi ile ilişkili semptomlar ve öz etkililiğe etkisi, Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora tezi, 143s, Ankara.
• Kim YJ, Seo NS. (2010). Effects of progressive muscle relaxation on nausea, vomiting, fatigue, anxiety, and depression in cancer patients undergoing chemotherapy. Asian Oncology Nursing, 10(2), 171-179.
• Kubilay ŞD, Ergüney S. (2020). Kemoterapi tedavisi alan hastalarda progresif gevşeme egzersizleri ve yönlendirilmiş imgelem uygulamasının kemoterapi semptomları ve yaşam kalitesi üzerine etkisi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 23(1), 67-76.
• Kurt B. (2018). Adjuvan kemoterapi uygulanan meme kanserli hastalarda gevşeme egzersizlerinin semptom şiddetine etkisi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek lisans tezi, 122s, Ankara.
• Kutlutürkan S, Karataş T. (2014). Kemoterapiye bağlı kusmada tamamlayıcı tıp. Bozok Tıp Dergisi, 4(3), 63-65.
• Lua PL, Salihah N, Mazlan N. (2015). Effects of inhaled ginger aromatherapy on chemotherapy-induced nausea and vomiting and health-related quality of life in women with breast cancer. Complementary Therapies In Medicine, 23(3), 396-404.
• Miandoab YN, Zh E, Arbabi F, Manoochehri H, Zayeri F. (2012). The effect of reflex therapy on chemotherapy-induced vomiting of patients. Faculty of Nursing of Midwifery Quarterly, 76(22), 60-68.
• Miao J, Liu X, Wu C, Kong H, Xie W, Liu K. (2017). Effects of acupressure on chemotherapy-induced nausea and vomiting-a systematic review with meta-analyses and trial sequential analysis of randomized controlled trials. International Journal of Nursing Studies, 70, 27-37.
• Norouznıa S. (2020). Kemoterapi alan meme kanserli hastalarda evde uygulanan hemşirelik girişimlerinin semptom kontrolü ve yaşam kalitesine etkisi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 194s, İzmir.
• Özdelikara A. (2013). Meme kanserli hastalarda refleksolojinin kemoterapiye bağlı bulantı, kusma ve yorgunluk üzerine etkisi, Atatürk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora tezi, 99s, Erzurum.
• Özdelikara A, Arslan B. (2017). Kemoterapiye bağlı bulantı-kusma yönetiminde tamamlayıcı ve alternatif tıp yöntemlerinin kullanımı. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(4), 218-223.
• Pekmezci H. (2018). Kemoterapi alan akciğer kanseri hastalarında ayak refleksolojisi uygulamasının bulantı-kusma ve uyku kalitesine etkisi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora tezi, 135s, Trabzon.
• Pekmezci H. (2013). Kanser hastalarına verilen eğitimin kemoterapi semptomlarına etkisi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek lisans tezi, 140s, Trabzon.
• Roscoe JA, Morrow GR, Colagiuri B, Heckler CE, Pudlo BD, Colman L, et al. (2010). Insight in the prediction of chemotherapy-induced nausea. Supportive Care in Cancer, 18(7), 869-876.
• Ryan JL, Heckler CE, Roscoe JA, Dakhil SR, Kirshner J, Flynn PJ, et al. (2012). Ginger (Zingiber officinale) reduces acute chemotherapy-induced nausea: a URCC CCOP study of 576 patients. Supportive Care in Cancer, 20(7), 1479-1489.
• Santosh S, Joseph S, Jose A, Satheendran S, Ratnakar UP, Rao SP, et al. (2011). Anxiolytic and antiemetic effects of aromatherapy in cancer patients on anticancer chemotherapy. Pharmacologyonline, 3, 736-744.
• Suh EE. (2012). The effects of P6 acupressure and nurse-provided counseling on chemotherapy-induced nausea and vomiting in patients with breast cancer. Oncology Nursing Forum, 39(1), 1-9.
• Şahin AZ. (2012). Kemoterapi tedavisi alan hastalara verilen semptom kontrolü eğitiminin öfke ve stresle baş etme düzeylerine etkisi, Atatürk üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora tezi, 71s, Erzurum.
• Şentüre Ç. (2017). Kemoterapi alan meme kanserli hastalara tele-hemşirelik yolu ile verilen eğitim ve danışmanlık hizmetlerinin bireylerin konfor düzeyi ve semptom şiddetine etkisi, Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Gülhane Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora tezi, 150s, Ankara.
• Tian X, Tang RY, Xu LL, Xie W, Chen H, Pi YP, et al. (2020). Progressive muscle relaxation is effective in preventing and alleviating of chemotherapy-induced nausea and vomiting among cancer patients: a systematic review of six randomized controlled trials. Supportive Care in Cancer, 28, 4051-4058.
• Turini M, Piovesana V, Ruffo P, Ripellino C, Cataldo N. (2015). An assessment of chemotherapy-induced nausea and vomiting direct costs in three EU countries. Drugs in context, 4(212285). http://doi.org/10.7573/dic.212285 4
• Tülübaş R. (2019). Kemoterapi alan kanser hastalarına uygulanan müzik terapinin bulantı-kusma üzerine etkisinin incelenmesi, Acıbadem Mehmeh Ali Aydınlar Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek lisans tezi, 76s, İstanbul.
• Wilkinson SM, Love SB, Westcombe AM, Gambles MA, Burgess CC, Cargill A, et al. (2007). Effectiveness of aromatherapy massage in the management of anxiety and depression in patients with cancer: A multicenter randomized controlled trial. Journal of Clinical Oncology, 25(5), 532-539.
• Yüce GE, Muz G. (2020). Kanser hastalarında görülen bulantı ve kusma semptomlarının yönetimi. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi, 9(2), 116-124.
• Zorba P. (2016). Masaj ve inhaler yollarla uygulanan aromaterapinin kemoterapiye bağlı akut bulantı-kusmaya etkisinin karşılaştırılması, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora tezi, 95s, Ankara.