Sınıf öğretmenlerinin okuduğunu anlama stratejilerine yönelik görüşleri ve kullanma düzeyleri / Examination of the opinions elementary teachers on reading comprehension strategies and the use of such strategies

Yıl 2013, Cilt: 1 Sayı: 1, 9 - 19, 30.06.2013

Yasemin İnce Erol Duran

Öz

Bu araştırmanın amacı, sınıf öğretmenlerinin Türkçe derslerindeki kullandıkları okuduğunu anlama stratejilerini kullanma düzeylerini ve bu stratejilere ilişkin görüşlerini belirlemektir. Araştırmanın çalışma grubunu, Kütahya il merkezi, Altıntaş, Aslanapa, Dumlupınar ve Hisarcık ilçelerindeki ilköğretim okullarında görevli 100 sınıf öğretmenini oluşturmaktadır. Araştırmada araştırmacı tarafından geliştirilen bir ölçme aracı kullanılmıştır.  Ölçme aracı iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, öğretmenlerin cinsiyet ve kıdem gibi demografik özellikleri; okuduğunu anlama ile ilgili ne tür eğitim aldıkları; okuduğunu anlama stratejilerini uygulamada kendilerini yeterli hissedip hissetmedikleri; okuduğunu anlama stratejilerini uygulamanın gerekliliği konusundaki düşünceleri; okuduğunu anlama stratejilerini uygularken kendilerinin veya öğrencilerinin karşılaştığı güçlüklerin neler olduğu” araştırılmaya çalışılmıştır. Ölçme aracının ikinci bölümünde, okuma öncesi için dört, okuma sırası için altı ve okuma sonrası için on üç anlama stratejisi verilmiştir. Öğretmenlerden bu stratejileri hangi sıklıkla kullandıklarını “Her zaman”, “Bazen” veya “Hiçbir zaman” şıklarından birisini işaretleyerek cevaplamaları istenmiştir. Araştırmada sonucunda, sınıf öğretmenlerinin büyük çoğunluğu, okuduğunu anlama stratejilerini uygulamanın her zaman gerekli olduğunu fakat ders kitaplarındaki bazı metinlerin stratejileri uygulamak için elverişli olmadıklarını, ayrıca okuduğunu anlama stratejilerini uygulamak için bazı durumlarda sınıf mevcutlarının fazla olduğunu ve ders sürelerinin yetmediğini belirtmişlerdir. Okuma öncesi kullanılan stratejilerde en çok kullanılan stratejinin ön bilgileri harekete geçirme stratejisi, an az kullanılan ise beklenti oluşturma stratejisi, okuma sırasında kullanılan stratejilerden en çok kullanılanı sorulara yanıt arama ve yeni sorular sorma, en az kullanılanı ise metnin kenarlarına not alma stratejisi, okuma sonrası en çok kullanılan strateji soruları yanıtlama, en az kullanılan strateji ise stratejik not alma stratejisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Sınıf öğretmenlerinin zihinde canlandırma, altını çizme stratejisini kullanma düzeyleri ile kıdemleri arasında istatistiksel olarak önemli düzeyde fark olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Okuma, anlama, okuduğunu anlama stratejileri

Kaynakça

• Akyol, H. (2009). Türkçe ilk okuma yazma öğretimi. Ankara: Pegem A.
• Bartolone, J. (2004). Using think aloud methods to 776). Mahwah, NJ: Erlbaum. understand text comprehension. Unpublished doctoral dissertation. The University of Chicago.
• Baydık, B. (2011). Okuma güçlüğü olan öğrencilerin üstbilişsel okuma stratejilerini kullanımı ve öğretmen- lerinin okuduğunu anlama öğretim uygulamalarının şünme aktivitesinin okuduğunu anlamaya etkisi. Ku- incelenmesi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 36(162) 301-319. ramsal Eğitimbilim, 3, 1-12.
• Blachowicz, C., & Fisher, P. (2000). Vocabulary ins- truction. In M.L. Kamil, P.B. Mosenthal, P.D. Pearson, & R. Barr (Eds.), Handbook of reading research: 3, (503- 523). Mahwah, NJ: Erlbaum.
• Brown, A.L, Day, J., & Jones, R. (1983). The deve- lopments of plans for summarizing text. Child Develop- ment, 54, 968-979.
• Coşkun, E. (2002). Okumanın hayatımızdaki yeri ve okuma sürecinin oluşumu. Türklük Bilimi Araştırmala- rı, 11, 231-244.
• Demirel, Ö. (2002). Türkçe ve sınıf öğretmenleri için Türkçe öğretimi. Ankara: Pegem A.
• Duffy, G. (1993). Rethinking strategy instruction: ress in experimental psychology research (pp. 113-136).
• Hauppauge, NY: Nova Science. Four teachers’ development and their low achievers’ un- derstandings. Elementary School Journal, 93, 231-247.
• Epçaçan, C. (2009). Okuduğunu anlama stratejileri- ne genel bir bakış. Uluslararası SosyalAraştırmalar Der- gisi. 2(6), 207-223.
• Guthire, J.T., Wigfield, A., Metsala, J.L., & Cox, K. E. (1999). Motivational and cognitive predictors of text comprehension and reading amount. Scientific Studies of Reading, 3, 231-256.
• Güneyli, A. (2008). Metin türlerine göre okuduğunu anlama becerisinin sınanması. Millî Eğitim Dergisi, 179, 82-92.
• Idol, L. (1987). Group story mapping: A compre- hension strategy for both skilled and unskilled readers. Journal of Learning Disabilities. 20, 196-205.
• Kamil, M.L., & Intrator, S. M., Kim, SH.S. (2000). The effects of other Technologies on literacy and literacy learning. In M.L. Kamil, P.B. Mosenthal, P.D. Pearson, & R. Barr (Eds.), Handbook of reading research: 3, (774
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. An- kara: Nobel.
• Keskin, H. K. ve Baştuğ, M. (2010). Sosyal bilgiler dersi okuma çalışmalarında yönlendirilmiş okuma-dü
• Marcell, B. (2007). Traffic light reading: Fostering the independent usage of comprehension strategies with informational text. The Reading Teacher. 60, 778- 781.
• Mckeown, R.G., & Gentilucci J.L. (2007). Think-A- loud strategy: Metacognitive development and monito- ring comprehension in the middle school second-lan- guage classroom. Journal of Adolescent & Adult Literacy. 51, 136-147.
• Mcnamara, S. D & O’reilly, T. (2009). Theories of comprehension skill: Knowledge and strategies versus capacity and suppression. In F. Columbus (Ed.), Prog
• MEB (2013). Türkçe (1-5. Sınıflar) öğretim progra- mı ve kılavuzu.[Online Erişim: http://ttkb.meb.gov.tr/ www/ogretim-programlari/icerik/72]
• Miller, H., & Burton, J. (1994). Images and imagery theory. In Moore, David and Francis Dwyer (Eds.) Vi- sual literacy – A spectrum of visual learning. Englewood Cliffs New Jersey: Educational Technology Publications, 65-84.
• Özbay, M. (2009). Anlama teknikleri: I - Okuma eği- timi. Ankara: Öncü.
• Palinscar, A.S., Brown, A.L., & Martin, S.M. (1987). Peer interaction in reading comprehension instruction. Educational Psychologist, 22, 231-253.
• Pilten, G. (2007). Ana fikir bulma stratejisi öğretimi- nin ana fikir bulma ve okuduğunu anlamaya etkisi. (Ya- yımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Raphael, T.E. (1982). Question-answering strategies for children. The Reading Teacher, 36, 186-190.
• Subaşı, G. (2002). Etkili Öğrenme Stratejileri. Millî Eğitim Dergisi. 146, 32-36.
• Temizkan, M. (2007). İlköğretim ikinci kademe Türk- çe derslerinde okuma stratejilerinin okuduğunu anlama üzerindeki etkisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tok, Ş., ve Beyazıt, N. (2007). İlköğretim üçüncü sı- nıf Türkçe dersinde özetleme ve not alma stratejilerinin okuduğunu anlama ve kalıcılık üzerindeki etkileri. Eği- tim Araştırmaları, 28, 113-122.
• Ünalan, Ş. (2001). Türkçe öğretimi. Ankara: Nobel.
• Yılmaz, M. (2008). Türkçede okuduğunu anlama be- cerilerini geliştirme yolları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9, 131 - 139.
• Yılmaz, M. (2009). Üniversite öğrencilerinin okuma alışkanlığı üzerine bir inceleme. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(37), 144 - 167.