Affecting factors the groundwater level changes in the Sandikli (Afyonkarahisar) basin

Yıl 2016, Cilt: 22 Sayı: 3, 226 - 232, 30.06.2016

Fatma Aksever , Ayşen Davraz , Remzi Karagüzel

Öz

Sandıklı basin located in the Inner West Anatolian part of the Aegean and it the basin open to the Büyük Menderes basin. The basin is formed a combination of Kuruçay and Küçük Sincanlı plains which is covers an area of approximately 1556 km2 and also, the basin is semi-closed. According to lithological properties of geological units in the basin, the most important aquifers are alluvial and Hamamçay formation. In addition, locally groundwater is abstracted from the limestone levels in the base of the alluvium. Groundwater dynamic is described seasonal changes and movement of groundwater in the aquifer media. In order to clarify the dynamic of the groundwater in the region, groundwater level measurements have been made periodically 7 periods between 2007 to 2010 years and seasonal variations were investigated. In general, the groundwater level in the Kuruçay basin changed from 3.29 to 75.18 m in wet period; from 4.38 to 83.65 m in dry period respectively. The groundwater level in the Küçük Sincanlı plain measured between 0.75 and 4.48 m in wet period, 1.09 and 4.85 m dry period, respectively. Groundwater flow direction is toward to northeast direction in south of the basin and to north in the west of the basin. It is also toward to the Karadirek creek in south within the Küçük Sincanlı plain. In the basin, average groundwater level decrease is 10 m. It also decreases to 25 m in Kusura and Emirhisar regions. In addition, decreasing to the limestone aquifer observed in these regions. The reasons of the excessive decrease in groundwater level are withdrawing of water from wells at over assignment and decreasing of rainfall and snowfall in recent years.

Sandıklı (Afyonkarahisar) havzasında yeraltısuyu seviye değişimini etkileyen faktörler

Öz

Sandıklı havzası, Ege bölgesinin İç Batı Anadolu bölümünde yeralan ve Büyük Menderes havzasına açılan önemli bir havzadır. Kuruçay ve Küçük Sincanlı ovaları olmak üzere iki ovanın birleşmesinden oluşan havza, yaklaşık 1556 km2’lik bir alanı kapsamakta olup, yarı kapalı havza özelliği taşımaktadır. Havzada bulunan jeolojik birimler su bulundurabilme özellikleri açısından değerlendirildiğinde en önemli akifer birimlerin alüvyon ve Hamamçay formasyonu olduğu görülmektedir. Ayrıca, yerel olarak alüvyon tabanında kesilmiş kireçtaşlarından da yeraltısuyu alınmaktadır. Yeraltısuyu dinamiği akifer içerisinde bulunan suyun hareketini ve mevsimsel değişimlerini açıklamaktadır. Bölgede yeraltısuyu dinamiğine açıklık getirmek amacıyla 2007-2010 yılları arasında periyodik olarak 7 dönem seviye ölçümleri yapılmış ve mevsimsel değişim incelenmiştir. Genel olarak Kuruçay ovasında yeraltısuyu seviyesi yağışlı dönemlerde 3.29-75.18 m arasında değişirken, kurak dönemlerde 4.38-83.65 m arasında, Küçük Sincanlı ovasında ise yağışlı dönemlerde 0.75-4.48 m ve kurak dönemlerde 1.09-4.85 m arasında ölçülmüştür. Havza genelinde yeraltısuyu akım yönü havzanın güneyinde kuzeydoğuya; batısında kuzeye ve Küçük Sincanlı ovasında ise güneye Karadirek çayına doğrudur. Araştırma alanının batısında Kestel çayına yeraltısuyu boşalımı sözkonusudur. Ovada ortalama yeraltısuyu seviye düşümü 10 m civarında iken, özellikle Kusura ve Emirhisar bölgelerinde yeraltısuyu seviyesinde yaklaşık 25 m'ye ulaşan düşümler gözlenmiştir. Bu bölgede kireçtaşı akiferine boşalım da gerçekleşmektedir. Ovada bulunan sondaj kuyularından tahsisin üzerinde aşırı su çekilmesi, son yıllarda yağışların ve özellikle de kar yağışlarının ortalamanın altında kalması yeraltısuyu seviyesindeki aşırı düşümlerin nedenidir.

Anahtar Kelimeler

Sandıklı havzası, Yeraltısuyu seviyesi, Mevsimsel değişim

Kaynakça

• Yurdakul M. “Bir havzada yağış, akış ve yeraltısuyu seviye değişimlerinin irdelenmesi”. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 52, 50-56, 1998.
• Göçmez G, İşçioğlu A. “Konya kapalı havzasında yeraltı suyu seviye değişimleri”. 1. Yeraltı Suları Ulusal Sempozyumu, Konya, Türkiye, 23-24 Aralık 2004.
• Yurtcu Ş, İçağa Y. “Akarçay havzası yeraltı suyu periyodik davranışının modellenmesi”. Yapı Teknolojileri Elektronik Dergisi, (1)2, 21-28, 2005.
• Çağa Y, Yurtcu Ş, Ulutürk Y. “Yeraltısuyu seviye değişiminin stokastik modellemesi: Akarçay Afyon alt havzası Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 11(2), 180-186, 2007.
• Yılmaz M. “Karapınar çevresinde yeraltı suyu seviye değişimlerinin yaratmış olduğu çevre sorunları”. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 2(2), 145-163, 2010.
• Aksoy AÖ, Güney MŞ, Scheytt T. “Torbalı bölgesinin zamanla değişen yeraltı suyu akım modeli”. İMO Teknik Dergi, 355, 5509-5522, 2011.
• Başçiftçi F, Durduran SS, İnal C. “Konya kapalı havzasında yeraltı su seviyelerinin coğrafi bilgi sistemi (CBS) ile haritalanması”. Harita Teknolojileri Elektronik Dergisi, 5(2), 1-15, 2013.
• Linsley RK, Kohler MA, Paulhus JLH. Hydrology for Engineers. 2nd ed. New York, USA, McGraw-Hill, 1975.
• Thornthwaite CW, Mather JR, Carter DB. Instructions and Tables for Computing Potential Evapotranspiration and the Water Balance. USA, Drexel Institute of Technology, 1957.
• Öngür T. “Sandıklı (Afyon) Jeotermal Araştırma Bölgesine İlişkin Jeolojik Durum ve Jeotermal Enerji Olanakları”. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara, Türkiye, 5520, 1973.
• Çakmakoğlu A. “Çivril-Banaz-Sandıklı-Dinar Arasındaki Bölgenin L23-a2,a3,b1,b2,b3,b4; L24-a1,a2,a3,a4)”. Maden Tetkik ve Arama Raporu, Ankara, Türkiye, 8062, 1986.
• Afşin M. “Afyon Sandıklı Kuruçay Ovası ve Hüdai Kaplıcasının Hidrojeoloji İncelemesi”. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara, Türkiye, 1991. [13] Aksever F. “Sandıklı
• (Afyonkarahisar) Havzası
• Hidrojeoloji İncelemesi”. Süleyman Demirel Üniversitesi,
• Doktora Tezi, Isparta, Türkiye, 2011.
• Sütgibi S. "Büyük Menderes havzasının sıcaklık, yağış ve akım değerlerindeki değişimler ve eğilimler". Marmara Coğrafya Dergisi, 31, 398-414, 2015.
• Türkiye İstatistik Kurumu. “Seçilmiş Göstergelerle Afyonkarahisar ilGostergeleri/iller/AFYONKARAHISAR.pdf (27.12.2014).
• http://www.tuik.gov.tr/
• Kraft GJ, Stites W. “Nitrate Impacts on groundwater from ırrigated-vegetable systems in a humid North-Central US Sand Plain”. Agricultere Ecosystems & Environment, 100(1), 63-74, 2003.
• Pereira AB and Shock CC. “Development of Irrigation Best Management Practices for Potato From a Research Perspective in the United States”. Sakia.org e-publish, 1(1), 1-20, 2006.
• Shrestha RK, Cooperband LR, MacGuidwin AE. “Strategies to reduce nitrate leaching into groundwater in potato grown in sandy soils: Case study from North Central USA”. American Journal of Potato Research, 87(3), 229-244, 2010.
• Aksever F, Davraz A, Karagüzel R. “Küçük Sincanlı (Afyonkarahisar) Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 16(3), 269-278, 2012. incelemesi”.
• Seyman F, Davraz A. “Hydrogeological investigations of Sandıklı Basin (Afyonkarahisar)-Preliminary studies”. Journal of Engineering Science and Design, 1(3), 107-111, 2010.
• Tamgaç ÖF, Doğdu, N, İncegil F, Ünal H, Akar M. “Sandıklı (Afyonkarahisar) Jeotermal Alanına ait Revize Jeotermal Kaynak Koruma Alanları Etüt Raporu”. MTA Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi, Ankara, Türkiye, 2012.
• Afşin M, Davraz A, Karakaş Z, Hınıs MA, Aksever F, Demirel V. “Hüdai (Sandıklı-Afyonkarahisar) Jeotermal Alanı ve Çevresinin Hidrojeolojik, Hidrojeokimyasal ve İzotopik Ankara, Türkiye, 2010.
• TÜBİTAK-ÇAYDAG-110Y034,