Oltu (Erzurum) yerleşim alanı ve yakın çevresinin jeoteknik haritalaması

Yıl 2016, Cilt: 22 Sayı: 6, 538 - 545, 20.12.2016

Necmi Yarbaşı

Öz

Oltu-Narman
(Erzurum) havzası, Doğu Anadolu’nun önemli aktif fay kuşaklarından olan Kuzey
Doğu Anadolu Fay (KDAF) zonunda yer alan bir Tersiyer çökelim havzasıdır.
Havzanın temelini Üst Kretase yaşlı volkano-tortul istif ve Eosen yaşlı fliş
ile ofiyolitli karmaşık oluşturmaktadır. Havza ise Oligosen yaşlı alt
sedimanter birim, volkanik birim ve üst sedimanter birimden oluşmaktadır. Alt
sedimanter birim konglomera, kumtaşı, silt-kil tabakaları ve jips-kireçtaşı
bantlarından, Volkanik birim ise aglomera, ignimbrit ve tüflerle temsil
edilmektedir. Alt sedimanter birimle uyumludur. Üst sedimanter birim ve alt
sedimanter birim benzer litolojik özellikler göstermektedir. Ancak bu birimde
kil içeriği yüksektir. Ayrıca havzada kuvaterner yaşlı alüviyal çökellerde
bulunmaktadır. Oltu (Erzurum) yerleşim alanı yaklaşık kuzeydoğu-güneybatı
doğrultulu Oltu Çayının her iki kenarı boyunca Oltu Çayına paralel olarak uzanmaktadır.
Yerleşim alanı alt sedimanter birim, eski alüvyon çökelleri ve yeni alüvyon
çökelleri üzerinde yer almakta olup, yapılaşma bu birimler üzerinde devam
etmektedir. İnceleme alanı, dört (4) ayrı jeoteknik bölgeye ayrılmıştır. Her
bölgenin jeoteknik özellikleri, deprem hasarlarının en aza indirilmesi amaçlı
olarak yapılaşma açısından değerlendirilmiştir. Oltu (Erzurum) ve yakın
çevresinin genel jeolojisi esas alınarak dokuz(9) noktada örnekleme, on iki
(12) sondaj kuyusu ve yirmi dört (24) araştırma çukuru açılmıştır. Her zemin
örneğine ait fiziksel ve mekanik özellikleri, yatay ve düşey değişiklikleri,
hidrojeolojik durumu, topografik özellikleri ve bölgenin depremselliği göz
önüne alınarak jeoteknik haritası hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Oltu-Narman havzası, Jeoteknik haritalama, fiziksel ve mekanik özellikler

Geotechnical mapping of Oltu (Erzurum) residential area and its vicinity

Öz

Oltu-Narman
Basin (Erzurum) is a Tertiary depositional area, located on the central segment
of the North East Anatolian Fault Zone (NEFZ), one of the most active
seismotectonic belt of Eastern Anatolia. The Upper Cretaceous
volcano-sedimentary sequence and the Eocene flysch and ophiolitic complex
constitute basement of the basin. The basin consists of Oligocene lower upper
sedimentary units volcanic rocks and upper sedimentary units. The lower
sedimentary unit consists of conglomerate, sandstone, silt-clay layers and
gypsum-limestone band. The volcanic unit is generally comprise with
pyroclastics, mainly agglomerates, tuff and ignimbrite where emplaced on lower
sedimentary unit conformably. The lower sedimentary unit and the upper
sedimentary unit shows similar lithological characters. However, this unit has
high clay content. In addition, the basin is located in the quaternary alluvial
deposits. Oltu (Erzurum) residential area lies parallel to the Oltu River on
northeast-southwest direction along both sides of the Oltu River. Oltu Residential
areas with continuing constructions have been located on the lower sedimentary
unit, the old alluvial deposits and new alluvial deposits. Research area
separated four (4) distinct geotechnical zones. The geotechnic parameters of
each zone are interpreted and evaluated in terms of urban planning and housing
for the purpose of seismic hazard reduction. Nine (9) sampling point, twelve
(12) borehole and twenty four (24) research pit was opened on the basis of
general geological context of the Oltu (Erzurum) urban and vicinity area.
Geotechnical mapping has been drawn by considering on the horizontal and
vertical changes of physical and mechanical properties of each soil samples,
the hydrogeological conditions, topographic characteristics and the seismicity
of the region.

Anahtar Kelimeler

Oltu-Narman basin, Geotechnical mapping, Physical and mechanical properties

Kaynakça

• Atalay İ. Oltu Çayı Havzasının Fiziki Coğrafyası ve Amenajmanı. İzmir, Türkiye, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Fakültesi Yayını, 1982.
• Akalın L. “Balkaya ve Sütkans (Erzurum) Linyit Sahaları Etüdü”. Ankara, Türkiye, Maden Tetkik ve Arama Raporu, 224, 1978.
• Altınlı İE. “Oltu-Olur-Narman Dolaylarının Jeolojik İncelemesi”. Ankara, Türkiye, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Raporu, 449, 1969.
• Bağcı G, Yatman A, Özdemir S, Altın N. “Türkiye’de hasar yapan depremler”. Deprem Araştırma Bülteni, 69, 113-126, 1994.
• Barka A. “Doğu Anadolu’da ve Marmara çevresinde gelecekte olabilecek büyük depremlerin olasılı episantr alanları”. Yeryuvarı ve İnsan, 9(2-3), 31-33, 1983.
• Bayrak, Y. “Erzurum ve Civarının Depremselliği”. 1. Doğu Anadolu ve Kafkasya Depremleri Jeofizik Toplantısı. Erzurum, Türkiye, 2001.
• Baykal F. “Oltu-Göle-Ardahan-Çıldır Bölgesinin Jeolojik Ana Çizgileri”. Ankara, Türkiye, Maden Tetkik ve Arama Raporu, 1928, 1950.
• Bayraktutan MS. Narman (Erzurum) Havzasının Miyosen'deki Sedimantolojik Evrimi. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum, Türkiye, 1982.
• Bozkurt E. “Neotectonics of Turkey-a synthesis”. Geodynamica Acta, 14(1-3), 3-30, 2001.
• Bozkuş C. “Oltu-Narman Tersiyer havzası kuzey doğusunun (Kömürlü) stratigrafisi”. Türkiye Jeoloji Bülteni, 33, 47-56, 1990.
• Bulut Y, Öğün Y, Dümenci S, Bozkuş, Taha M, Öner A. “Tortum-Narman-Oltu-Olur Dolayının Jeolojisi ve Kömür Olanakları”. Ankara, Türkiye, Maden Tetkik ve Arama Raporu, 8889, 1989. (yayımlanmamış).
• Çamlıbel N. Yapıların Taşıma Gücünün İyileştirilmesi. İstanbul, Türkiye, Birsen Yayınevi, 2000.
• Çetin A. “Erzurum (Oltu) Yöresinin Jeolojisi Ön Raporu”. Van, Türkiye, Maden Tetkik ve Arama Raporu, 23, 1976.
• Çetin KÖ, Unutmaz B. “Zemin sıvılaşması ve sismik zemin davranışı”. Türkiye Mühendislik Haberleri, 430, 32-37, 2004.
• Çil V. Oltu (Erzurum Kuzeydoğusu) Yöresinin Jeolojik İncelemesi. Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas, Türkiye, 2003.
• Franklin JA. “Triaxial strength of rock materials”. Rock Mechanics, 3(2), 86-98, 1971.
• Kalkan E, Bayraktutan MS. “Geotechnical evaluation of Turkish clay deposits: A case study in Northern Turkey”. Environmental Geology, 55(5), 937-950, 2008.
• Kasapoğlu KE, Toksöz MN. “Tectonic consequences of the collision of the Arabian and Eurasian plates: Finite element models”. Tectonophysics, 100(1-3), 71-95, 1983.
• Konak N, Hakyemez HY, Bilgiç T, Bilgin ZR, Hepsen N, Ercan T. “Kuzeydoğu Pontidlerin (Oltu-Olur-Şenkaya-Narman-Tortum-Uzundere-Yusufeli) Jeolojisi”. Ankara, Türkiye, Maden Tetkik ve Arama Raporu, 10489, 2001. (yayımlanmamış).
• Lahn E. “Karasu-Çoruh Arasındaki Mıntıkada Yapılan Jeolojik Araştırma”. Ankara, Türkiye, Maden Tetkik ve Arama Raporu, 838, 1939.
• Oltu (Erzurum) Belediyesi. “Revize İmar Planına Esas Jeolojik-Jeoteknik Etüt Raporu”. Oltu-Erzurum, Türkiye, 2010. (yayınlanmamış).
• Önalp A. İnşaat Mühendislerine Geoteknik Bilgisi. 1. baskı. Trabzon, Türkiye, Karadeniz Teknik Üniversitesi Yayını, 1982.
• Pampal, S. Genel ve Uygulamalı Jeoloji. İstanbul, Türkiye, Milli Eğitim Bakanlığı Yayını, 1987.
• TS 1900. "İnşaat Mühendisliğinde Zemin Laboratuvar Deneyleri". Ankara, Türkiye, 1987.
• Terzaghi K, Peck RB. Soil Mechanics in Engineering Practice. 2nd ed. New York, USA, Willey, 1967.
• Uzuner BA. Temel Zemin Mekaniği. Ankara, Türkiye, Teknik Yayınevi, 2000.
• Yarbasi N, Kalkan E. “Geotechnical mapping for alluvial fan deposits controlled by active faults: A case study in the Erzurum, NE Turkey”. Environmental Geology, 58(4),701-714, 2009.
• Yarbaşı, N. Erzurum Şehir Merkezi Batı Kesiminin Geoteknik Haritalaması. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum, Türkiye, 2001.