Dünya ve Türkiye’de gemilerden kaynaklanan deniz kirliliği ve atık kabul tesisleri: Genel perspektif, yönetim ve öneriler

Yıl 2018, Cilt: 24 Sayı: 3, 481 - 493, 29.06.2018

Neslihan Doğan-sağlamtimur , Emre Subaşı

Öz

Bu çalışmada (i) deniz kirliliğine neden olan
faktörler, ana kaynaklar ve insanoğlunun etkinlikleri göz önüne alınarak,
gruplar halinde verilmiştir; (ii) Dünya ve Türkiye’de deniz kirliliği ve gemi
kazaları genel perspektifte irdelenmiştir; (iii) petrol ve petrol türevli
atıkların kontrolü, depolanması ve arıtımı için Dünya ve Türkiye’de yürürlükte
olan kanun, yönetmelikler ve sözleşmeler tartışılmıştır; (iv) gemilerden
kaynaklanan deniz kirliliğini önlemek için kurulan atık kabul tesisleri-işletim kural ve kontrolleri belirtilerek, neden ihtiyaç duyulduğu,
kapasiteleri, hangi bölümlerden oluştukları açıklanarak- tartışılmıştır; (v)
Dünya ve Türkiye’den atık kabul tesisi örnekleri sıralanmıştır; (vi) seçilen örneklere dayanarak Türkiye’de işletilen atık
kabul tesislerinin ihtiyaçları ne ölçüde karşıladığı ve nasıl yönetildiği, kurulum-işletme maliyetleri ve atık kabul
tesislerini iyileştirmek için ele alınması gerekli önlemler üzerinde durularak,
değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çevre yönetimi, Deniz kirliliği, Gemi kaynaklı atık, Liman atık kabul tesisi, Petrol ve petrol türevi atık

Ship generated marine pollution and waste reception facilities from the World and Turkey: General perspective, management and suggestions

Öz

This
study documents the factors causing marine pollution in terms of its main
sources and anthropogenic activities, and provides a broad view of marine
pollution and ship accidents in the World and in Turkey. It also discusses the
rules, contracts and laws in the World and in Turkey for regulations of
control, storage, and treatment of oil waste. It further describes the
operational rules and controls of the waste reception facilities that are
established to prevent marine pollution from ship-generated wastes and explains
why these facilities are needed in terms of their capacities and units. It then
provides a list of examples of waste reception facilities from the World and
Turkey based on their selected samples. Finally, it evaluates selected waste
reception facilities operated in Turkey in terms of to what extent they meet
the needs and how they are operated, considering installation and operational
costs and measures to be taken to improve these facilities.

Anahtar Kelimeler

Environmental management, Marine pollution, Ship generated waste, Port waste reception facility, Oil and oily waste

Kaynakça

• Pulatsü S, Topçu A, Atay D. Su Kirlenmesi ve Kontrolü Genişletilmiş 2. Baskı. Ankara, Türkiye, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayın No: 1617, 2014.
• Subaşı E, Doğan-Sağlamtimur N. “Performance evaluation of the Martas Port Waste Reception Facility Treatment Plant (Tekirdağ, Turkey)”. Desalination and Water Treatment, 51(13-15), 3040-3046, 2013.
• Subaşı E. Türkiye’deki Liman Atık Kabul Tesislerinin Bazı Kirlilik Parametreleri Bakımından Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi, Niğde, Türkiye, 2010.
• Ecel M. “Çevre ve Boğazların Güvenliği, Karadeniz Petrol ve Gaz Zirvesi”. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Deniz ve Kıyı Yönetimi Dairesi Başkanlığı, Ankara, Türkiye, 2007.
• İncaz S, Alkan GB, Bakırcı E. “Uluslararası mevzuatta deniz kirliliği ve Türkiye’deki uygulamaları”. İTÜ Mühendislik Fakültesi, Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği, İstanbul, Türkiye, 2005.
• Artüz İ. Deniz Kirlenmesi. İstanbul, Türkiye, Ofset Baskı Atölyesi, 1992.
• Nauke M, Holland GL. “The role and development of global marine conventions: two case histories”. Marine Pollution Bulletin, 25(1-4), 74-79, 1992.
• Güven KC, Öztürk B. Deniz Kirliliği. İstanbul, Türkiye, TÜDAV Yayınları No: 21, 2005.
• Butt N. “The impact of cruise ship generated waste on home ports and ports of call: A study of Southampton”. Marine Policy, 31(5), 591-598, 2007.
• Zuin S, Belac E, Marzi B. “Life cycle assessment of ship-generated waste management of Luka Koper”. Waste Management, 29(12), 3036-3046, 2009.
• Aras ON. “Petrol üretiminin deniz kirliliğine etkisi ve kontrolü”. İnsan ve Felaketler Uluslararası Konferansı, Bakü, Azerbaycan, 2001.
• Clark RB. Marine Pollution. New York, USA, Oxford University Press, 2001.
• Seyhan Ü, Pirci L. “Atık yönetimi, risk değerlendirilmesi ve acil müdahale planı hazırlanması”. 6. Ulusal Kıyı Mühendisliği Sempozyumu, İzmir, Türkiye, 5-28 Ekim 2007.
• Er A. “Gemi atıklarının yönetimi ve gemi atıklarının yasa dışı boşaltımının önlenmesinde Ulusal ve Uluslararası Mevzuat”. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, Ankara, Türkiye, 2009.
• Öztürk N, Küçükgül EY. “Gemilerden kaynaklanan atıkların yönetimi ve Nemrut Körfezindeki uygulamaları”. 7. Ulusal Çevre Mühendisliği Kongresi, İzmir, Türkiye, 25-27 Ekim 2007.
• Kimya Muhendisi. “Denizlerde Kirlenme”. http://www.kimyamuhendisi.com/index.php/dokumanlar/cevre-ve-at-k-sistemleri/56-denizlerde-kirlenme (13.10.2016).
• WWF. “Marine Problems: Pollution”. http://wwf.panda.org/about_our_earth/blue_planet/problems/pollution/index.cfm (14.06.2018).
• NASA. “Oil Pollution”. http://seawifs.gsfc.nasa.gov/OCEAN_PLANET/HTML/peril_oil_pollution.html (07.03.2017).
• Radikal. “En Büyük Tanker Kazaları”. http://www.radikal.com.tr/ek_haber.php?ek=cts&haberno=1609 (13.10.2016).
• Machlis GE, McNutt MK. “Scenario-building for the deepwater horizon oil spill”. Science, 329(5995), 1018-1019, 2010.
• Önen Ö, İşisağ Üçüncü S, Somuncu S. “Ham petrol kirliliği ve balıklar”. Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi, 4(2), 123-133, 2013.
• Ekotrent. “Karadeniz’de Petrol Umudu”. http://www.haber7.com/haber/20070628/Karadenizde-petrol-umudu.php (14.06.2018).
• Dölgen D, Alpaslan N, Sarptaş H. “Kıyı yerleşimlerine uygun sıvı ve katı atık yönetim stratejileri üzerine görüşler”. Türkiye'nin Kıyı ve Deniz Alanları VI. Ulusal Konferansı, Muğla, Türkiye, 7-11 Kasım 2006.
• Türk Deniz Kuvvetleri. “Türkiye Denizlerini Tanıyor Muyuz?” https://www.dzkk.tsk.tr/icerik.php?icerik_id=136 (14.06.2018).
• Çevre Denetimi Raporu. “Gemilerin denizleri ve limanları kirletmesini önleme ve kirlilikle mücadele”. Sayıştay Dergisi, 44-45, 107-120, 2002.
• Orhon D, İnce O, Sözen S. “Deniz kaynaklı petrol ve petrol türevi atıkların geri kazanılması-çevre korunmasında önemli atılım”. Su ve Çevre, 23, 2008. http://www.suvecevre.com/yayin/542/deniz-kaynakli-petrol-ve-petrol-turevi-atiklarin-geri-kazanilmasi-cevre-korunmasinda-onemli-atilim_16039.html#.WyKCwC2B1ok (14.06.2018).
• NTVMSNBC. “Denizlerdeki Kirlilik Artıyor”. http://arsiv.ntvmsnbc.com/news/117042.asp (14.06.2018).
• Akkaya E. “Marmara Denizi’nin mevcut kirlenme durumu ve çözüm önerileri”. I. Ulusal Çevre Kongresi, Sivas, Türkiye, 13-15 Ekim 2004.
• Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneği. “Karadeniz S.O.S Veriyor”. http://www.bugday.org/article.php?ID=1634 (14.06.2018).
• Talınlı İ, Sarıöz K. “Marmara kıyı alanında petrol dökülmesine bağlı çevresel hasar değerlendirmesi: Volgoneft-248 kazası”. Türkiye’nin Kıyı ve Deniz Alanları IV. Ulusal Konferansı, İzmir, Türkiye, 5-8 Kasım 2002.
• Güven KC, Ünlü S, Çetintürk K, Okuş E. “Oil pollution in Bosphorus, Golden Horn and Sea Marmara after M/V GOTIA ship accident”. Journal of the Black Sea/Mediterranean Environment, 10, 85-102, 2004.
• Deniz Kirliliği-3. “Deniz Çevresinin Korunması (Güvenliği)”. http://www.balikcilar.net/showthread.php?t=5830 (14.06.2018).
• UNEP. “The 100,000 Ton Oil Tanker Nassia, on Fire Near the Bosphorus on March 1994”. http://www.grid.unep.ch/bsein/tda/files/2a43f.htm (14.06.2018).
• Küçük YK, Topçu A. “Deniz taşımacılığından kaynaklanan kirlilik”. Ankara Üniversitesi Çevre Bilimleri Dergisi, 4(2), 75-79, 2012.
• Ball I. “Port waste reception facilities in UK ports”. Marine Policy, 23(4-5), 307-327, 1999.
• Carpenter A, Macgill SM. “The EU directive on port reception facilities for ship-generated waste and cargo residues: Current availability of facilities in the North Sea”. Marine Pollution Bulletin, 46(1), 21-32, 2003.
• Carpenter A, Macgill SM. “The EU directive on port reception facilities for ship-generated waste and cargo residues: The results of a second survey on the provision and uptake of facilities in North Sea Ports”. Marine Pollution Bulletin, 50(12), 1541-1547, 2005.
• Georgakellos DA. “The use of the deposit-refund framework in port reception facilities charging systems”. Marine Pollution Bulletin, 54(5), 508-520, 2007.
• Satır T, Doğan-Sağlamtimur N. “Adaptation of port waste reception facilities to ballast water treatment system: Turkish port perspective”. Fresenius Environmental Bulletin, 23(11a), 2895-2898, 2014.
• Satır T. Türk Limanlarında Gemilerden Oluşan Deniz Kirliliğini Önleme Konvansiyonu (MARPOL 73/78) Gereklerine Uygun Atık Alım Tesisi Kurulması, İşletimi ve Yönetimi için Model Geliştirilmesi. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 2007.
• Gezmiş CT, Oktay Y, Şahiner EB. “Gizli tehlike atık yağlar”. ÇESKO III Kongresi, s. 408, İstanbul, Türkiye, 15-16 Mayıs 2008.
• Carpenter A, Macgill S. “Charging for port reception facilities in North Sea Ports: Putting theory into practice”. Marine Pollution Bulletin, 42(4), 257-266, 2001.
• United Nations. “Reception Facilities for the Transfer of Waste Generated on Board Ships on European Inland Waterways”. Geneva, Switzerland, 7, 2000.