Osmanlı Belediye Binalarının İlk Örneği: Altıncı Daire-i Belediye Binası

Yıl 2023, Sayı: 3, 28 - 52, 28.03.2023

Emre Kolay

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nun 19. yüzyılın ortalarında yaşadığı idari değişimlere kadar şehirlerin idari, adli ve beledi işleri kadılar tarafından yürütülmekte idi. 19. yüzyılın başlarında ise kadılık müessesesinin farklı bir yönetim şemasına büründüğü ve artık yeni idari sistemin ihtiyaçlarını karşılamadığı görülür. Tanzimat’ın ilanı sonrasında ise şehirlerin beledi işlerini yürütmek amacıyla belediye teşkilatı oluşturulur. Söz konusu teşkilat ilk olarak 1855 senesinde başkent İstanbul’da şehremaneti adı altında görev yapar. Hemen ardından 1857 ve 1858 yıllarında art arda çıkartılan kanunlar ile Altıncı Daire adlı belediye örgütü kurulur. Bu belediye Galata ve Beyoğlu bölgesinden sorumludur. Aynı zamanda Osmanlı topraklarında ilk belediye faaliyetlerini de yine Altıncı Daire gösterir. Yüzyılın ikinci yarısında farklı tarihlerde çıkartılan belediye kanunları da temel ilkelerini Altıncı Daire-i Belediye’nin nizamnamesinden almıştır. Dolayısıyla bu belediye örgütü tüm Osmanlı belediyelerinin öncüsü olmuştur. Bu çalışma, Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk belediye örgütü Altıncı Daire-i Belediye için inşa edilmiş belediye binasını mimarlık ve sanat tarihi araştırma yöntemleriyle incelemektedir.

Anahtar Kelimeler

Kamu Yapıları, Belediye Binaları, Beyoğlu, Galata, İstanbul

Kaynakça

• ACAR, G. (2000). Tanzimat Dönemi Fikir ve Düşünce Hayatının Mimari Alana Yansıması. Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• AKIN, N. (1998). 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Galata ve Pera. İstanbul: Literatür Yayınları.
• BADEM, C. (2017). Kırım Savaşı ve Osmanlılar, (Çev. Eşref Bengi Özbilen), İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları. CAN, C. (1993). “Altıncı Daire-i Belediye Binası”. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 1, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, 223-224.
• CEZAR, M. (1994). “19. Yüzyılda Beyoğlu Neden ve Nasıl Gelişti” XI. Türk Tarih Kongresi Bildiriler, C. VI. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2673-2690.
• ÇELİK, Z. (1998). XIX. Yüzyılda Osmanlı Başkenti: Değişen İstanbul. (Çev. Selim Deringil). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• DEMİRAKIN, N. I. (2006). A Study of Ottoman Modernisation on the City: The Sixth Municipal District of Istanbul (1858-1877). Bilkent Üniversitesi Ekonomik ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• DUHANİ, S. N. (1992). Eski İnsanlar Eski Evler. (Çev. Cemal Süreyya). İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Yayınları.
• DÜSTUR, (1289 H.) I. Tertip, Cilt II, İstanbul: Matbaa-i Amire.
• ERGİN, O. N. (1995). Mecelle-i Umur-ı Belediyye, Cilt 3, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• GÜL, M. (2009). The Emergence of Modern Istanbul Transformation and Modernisation of a City. London: Tauris Academic Studies.
• HALL, T. (1997). Planning Europe’s Capital Cities: Aspects of Nineteenth Century Urban Developments, London: E&FN Spon Press.
• HASTAOGLOU, V. (2015). “Doğu Akdeniz Kentlerinde Liman İnşaatının Kartografyası: 19. Yüzyıl Sonunda Teknik ve Kentsel Modernleşme”, Osmanlılardan Günümüze Doğu Akdeniz Kentleri (Haz. Biray Koloğlu, Meltem Toksöz), İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 95-120.
• KOLAY, E. (2023). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye’de Belediye Binaları. Atatürk Üniversitesi Yayınevi, Erzurum.