BIST-30'DA FAALİYET GÖSTEREN ŞİRKETLERİN PANDEMİ ETKİSİNİN FİNANSAL PERFORMANS GÖSTERGELERİ BAĞLAMINDA KÜMELEME ANALİZİ İLE İNCELENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 1, 90 - 95, 01.02.2023

Ismail Kocabıyık , Ferhat Orman , Ozgur Kıyak

https://doi.org/10.17261/Pressacademia.2023.1670

Öz

Amaç- BIST-30’da faaliyet gösteren şirketler üzerindeki pandemi etkisinin, finansal performans göstergelerini pandemi öncesi ve pandemi dönemi şeklinde gruplandırarak kümeleme analizi yöntemiyle şirketler arasında kümelenme farklılıkların olup olmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır.
Yöntem- Çalışma kapsamında, BIST-30’da faaliyet gösteren şirketlerin 2018, 2019, 2020 ve 2021 yıllarına ait cari oran, likidite oranı, kaldıraç oranı, özsermaye karlılığı, aktif karlılığı, net kar marjı, özsermaye/aktif ve dönen varlık/aktif toplamı finansal performans göstergelerinden yararlanılmıştır. 2018 ve 2019 yılına ait veriler pandemi öncesi, 2020 ve 2021 yılına ait veriler ise pandemi dönemi olarak gruplandırılmıştır. Söz konusu göstergeler Stockeys ve KAP’dan temin edilmiştir. Verilere kümeleme analizi uygulanmıştır. Kümeleme analizinde Ward tekniği kullanılmıştır. Çalışmada SPSS Statistics 22 programı kullanılmıştır.
Bulgular- Finansal performans göstergeleri ışığında yapılan kümeleme analizinde pandemi öncesinde ve pandemi döneminde 3 adet küme tespit edilmiştir. Pandemi öncesinde kümelerin birini madencilik sektöründe faaliyet gösteren şirketler oluştururken, diğer kümelerin kendi içlerinde sektörel bağlamda bir birliktelik oluşturmadığı tespit edilmiştir. Pandemi döneminde oluşan kümelerin birini yine madencilik sektöründe faaliyet gösteren şirketler oluştururken diğer kümede ise ulaştırma sektöründe faaliyet gösteren şirketler kümelenmiştir. Diğer kümedeki şirketlerde ise sektörel bazda bir birliktelik oluşturmadığı tespit edilmiştir
Sonuç- Yapılan analiz sonucunda madencilik sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin pandemi öncesinde ve pandemi döneminde diğer kümelerden ayrıldığı tespit edilmiştir. Ulaştırma sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin ise pandemi döneminde diğer şirketlerden ayrışarak yeni bir küme oluşturduğu tespit edilmiştir. Madencilik ve ulaştırma sektörü haricinde pandemi öncesi ve pandemi döneminde kümeler arası bir farklılık tespit edilmemiştir. Pandemi döneminde madencilik sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin ayrı bir kümede bulunmasının nedenlerinden biri pandemi döneminde emtia fiyatlarının artması olarak düşünülebilir. Ulaştırma sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin farklı kümelerde olmasının nedenlerinden biri ise pandemi döneminde uçuşların kapanışı sonucunun şirketlerin bilançosuna olumsuz yansıması düşünülebilir.

Anahtar Kelimeler

Kovid-19, finansal performans, kümeleme analizi

INVESTIGATION OF THE PANDEMIC IMPACT OF COMPANIES OPERATING IN BIST-30 WITH CLUSTERANALYSIS IN THE CONTEXT OF FINANCIAL PERFORMANCE INDICATORS

Öz

Purpose- Financial performance indicators of the pandemic effect in companies operating in BIST-30 were grouped as pre-pandemic and pandemic period, and it was tried to determine whether there were clustering differences between companies by using the cluster analysis method.
Methodology- Within the scope of the study, financial performance indicators of current ratio, liquidity ratio, leverage ratio, return on equity, return on assets, net profit margin, equity/assets and current assets/assets of the companies operating in BIST-30 for the years 2018, 2019, 2020 and 2021 were used. The data for 2018 and 2019 are grouped as pre-pandemic, while the data for 2020 and 2021 are grouped as the pandemic period. These indicators were obtained from Stockeys and KAP. Cluster analysis was applied to the data. Ward technique was used in cluster analysis. SPSS Statistics 22 program was used in the study.
Findings- In the cluster analysis conducted in the context of financial performance indicators, 3 clusters were identified before and during the pandemic. While companies operating in the mining sector were in one of the clusters before the pandemic, it was determined that the other clusters did not form a sectoral unity within themselves. While companies operating in the mining sector were located in one of the clusters formed during the pandemic period, companies operating in the transportation sector were clustered in the other cluster. It has been determined that the companies in the other cluster do not form a union on a sectoral basis.
Conclusion- As a result of the analysis, it was determined that companies operating in the mining sector were separated from other clusters before and during the pandemic. It has been determined that companies operating in the transportation sector have differentiated from other companies during the pandemic period and formed a new cluster. Except for the mining and transportation sectors, no difference was detected between the clusters before the pandemic and during the pandemic period. One of the reasons why the enterprises operating in the mining sector are in a separate cluster during the pandemic period can be considered as the increase in commodity prices during the pandemic period. The reason why companies operating in the transportation sector are in different clusters can be considered as the negative reflection of the closure of flights in the pandemic period on the balance sheet of the companies.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, financial performance, cluster analysis, Kovid-19, finansal performans, kümeleme analizi

Kaynakça

• Alexandra, H., Cosmin, J., & Gabriel, D. D. (2008). A cluster analysıs of financial performance in Central and Eastern Europe. Annals of the University of Oradea, Economic Science Series, 17(3), 2232-245.
• Everitt, B. S., & Hothorn, T. (2011). An Introduction to Cluster Analysis. John Wiley & Sons.
• Gazel, S. ve Akel, V. (2018). Borsa İstanbul’da sektör sınıflandırmasının kümeleme analizi ile belirlenmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 147-164.
• Hastie, T., Tibshirani, R., & Friedman, J. (2009). The Elements of Statistical Learning: Data Mining, İnference, and Prediction (2nd Ed.). New York: Springer.
• Kamu Aydınlatma Patformu, https://www.kap.org.tr/tr/ , (Erişim Tarihi: 11.11.2022)
• Karaatlı, M., & Yıldız, E. (2021). Mevduat bankaların finansal yapılarının kümeleme analizi ile incelenmesi. Business & Management Studies: An International Journal, 9(1), 1-17
• Kocabıyık, T., Karaatlı, M., & Aktaş, K. B. (2021). Borsa İstanbul 30 endeksinde yer alan hisse senetlerinin kümelenmesi: COVID-19 öncesi ve COVID-19 dönemi incelemesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 13(3), 2537-2551.
• Orman, F. (2021), Avrasya Ülkelerinin Kümeleme Analizi ile Ekonomik Özgürlük Açısından İncelenmesi, Uluslararası Avrasya Ekonomileri Konferansı: 24-25 Ağustos 2021, İstanbul: s.79-86
• Sayılgan, G. (2019), Soru ve Yanıtlarıyla Işletme Finansmanı. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Tekin, B. (2020), Covid-19 pandemisi döneminde ülkelerin Covid-19, sağlık ve finansal göstergeler bağlamında sınıflandırılması: hiyerarşik kümeleme analizi yöntemi. Finans, Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(5), 336-349.
• Tekin, B., Temelli, F. (2021), Firmaların kümeleme analizi ile finansal oranlar temelinde finansal başarılarının değerlendirilmesi: Borsa İstanbul Örneği. Journal of Emerging Economies and Policy, 1(6), 210-220.
• Widayanti, A., & Fadjar, A. (2022). Cluster Analysis for Bank Grouping Based on Financial Statement. Central Asia & the Caucasus (14046091), 23(1), 29-36.