Determinats of Equity Price Booms in the Turkish Economy

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: Özel Sayı, 133 - 146, 29.10.2023

Cemil Varlık

Öz

Booms and busts in asset prices may have negative effects on the real economy by leading financial and macroeconomic weaknesses. It is important to determine the factors that affect the possibility of boom in asset prices to mitigate adverse effects on economic activity. In this article, the factors affecting probability of boom in equity prices in the Turkish economy are investigated. For this purpose, boom periods in Borsa İstanbul 100 real return index are determined by Hodrick-Prescott filtering method, and then Probit model predictions are made for the period 2003:01-2020:01. According to the findings, the probability of equity price boom is affected positively by the increases in the industrial production index and the real effective exchange rate, and negatively by the increases in the inflation rate and global economic policy uncertainty. The findings also prove that net and gross portfolio inflows have a positive effect and gross portfolio outflows have a negative effect on the probability of boom in equity prices. But the significance and explanatory power of gross portfolio inflows seem much higher. On the other hand, foreign direct investment and other investment flows do not have statistically significant effects on the probability of equity price boom.

Anahtar Kelimeler

Asset price booms, capital flows, probit model

Türkiye Ekonomisinde Hisse Senedi Fiyatlarındaki Hızlı Artışların Belirleyicileri

Öz

Aktif fiyatlarında yaşanan hızlı artışlar ve düşüşler, finansal ve makroekonomik zayıflıklara yol açarak reel ekonomi üzerinde olumsuz etkiler yaratabilmektedir. Aktif fiyatlarındaki hızlı artış olasılığını etkileyen unsurların belirlenmesi, ekonomik faaliyet üzerindeki olumsuz etkilerin hafifletilmesi için önem taşımaktadır. Bu çalışmada Türkiye ekonomisinde hisse senedi fiyatlarındaki hızlı artış (genişleme) olasılığını etkileyen faktörler araştırılmaktadır. Bu amaçla 2003:01-2020:01 dönemi için Borsa İstanbul 100 reel getiri endeksindeki hızlı artış dönemleri Hodrick-Prescott filtreleme yöntemi kullanılarak belirlenmekte ve ardından Probit model tahminleri yapılmaktadır. Modelin bulgularına göre, hisse senedi fiyatlarındaki hızlı artış olasılığı sanayi üretim endeksindeki ve reel efektif döviz kurundaki artışlardan pozitif, enflasyon oranındaki ve küresel ekonomik politika belirsizliğindeki artışlardan negatif yönde etkilenmektedir. Bulgular ayrıca hisse senedi fiyatlarındaki hızlı artış olasılığı üzerinde net ve brüt portföy girişlerinin pozitif, brüt portföy çıkışlarının ise negatif etkiye sahip olduğunu ispatlamaktadır. Fakat brüt portföy girişlerinin anlamlılığı ve açıklayıcı gücü çok daha yüksek görünmektedir. Buna karşın, doğrudan yabancı yatırım ve diğer yatırım akımlarının hisse senedi fiyatlarındaki hızlı artış olasılığı üzerinde istatistiksel olarak anlamlı etkileri bulunmamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Aktif fiyat genişlemeleri, sermaye akımları, probit model

Kaynakça

• Akkaya, M. (2018). Borsa İstanbul hisse senedi getirilerinde balon oluşumu üzerine bir uygulama. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(1), 188-200. http://esjournal.cumhuriyet.edu.tr/tr/pub/issue/37183/379109
• Aktaş, M. ve Akdağ, S. (2013). Türkiye’de ekonomik faktörlerin hisse senedi fiyatları ile ilişkilerinin araştırılması. International Journal of Social Science Research, 2(2), 50-67. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijssresearch/issue/32875/365284
• Alessi, L. ve Detken, C. (2011). Quasi real time early warning indicators for costly asset price boom/bust cycles: A role for global liquidity. European Journal of Political Economy, 27(3), 520–533. http://dx.doi:10.1016/j.ejpoleco.2011.01.003
• Altınbaş, H., Kutay, N. ve Akkaya, G.C. (2015). Makroekonomik faktörlerin hisse senedi piyasaları üzerindeki etkisi: Borsa İstanbul üzerine bir uygulama. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 4(2), 30-49. https://dergipark.org.tr/tr/pub/eyad/issue/57413/813675
• Aoki, K., Benigno, G. ve Kiyotaki,N. (2009). Capital flows and asset prices. R. Clarida, ve F. Giavazzi (Ed.), NBER international seminar on macroeconomics 2007 (s.175-216) içinde. University of Chicago Press.
• Borgy, V., Clerc, L. ve Renne, J. (2014). Measuring aggregate risk: Can we robustly identify asset-price boom–bust cycles?. Journal of Banking & Finance, 46, 132–150. http://dx.doi.org/10.1016/j.jbankfin.2014.05.015
• Brunnenmeier, M.K. (2008). Bubbles. S.N. Durlauf, ve L.E. Bluem, (Ed.), New Palgrave Dictionary of Economics içinde, Macmillan. https://doi.org/10.1057/9781137553799_5
• Caballero, R. J. ve Krishnamurthy, A. (2006). Bubbles and capital flow volatility: Causes and risk management. Journal of Monetary Economics, 53(1), 35–53. https://doi.org/10.1016/j.jmoneco.2005.10.005
• Christiano, L., Ilut, C., Motto, R. ve Rostagno, M. (2008). Monetary policy and stock market boom-bust cycles. ECB Working Paper Series, No. 955. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1285421
• Czerniak, A., Borowski, J., Boratynski, J. ve Rosati, D. (2020). Asset price bubbles in a monetary union: Mind the convergence gap. International Review of Economics and Finance, 67, 288–302. https://doi.org/10.1016/j.iref.2020.02.006
• Çağlı, E. Ç. ve Evrim Mandacı, P. (2017). Borsa İstanbul’da rasyonel balon varlığı: Sektör endeksleri üzerine bir analiz. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, 54, 63-76. https://dergipark.org.tr/tr/pub/fpeyd/issue/48014/607272
• Çıtak, F. (2019). An empirical investigation of bubble in the Turkish stock market. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 5(2), 247-262. https://doi.org/10.20979/ueyd.582296
• Davis, S. J. (2016). An index of global economic policy uncertainty. NBER Working Paper, No: 22740.
• Fattah, A. S. ve Kocabıyık, T. (2020). Makroekonomik değişkenlerin borsa endeksleri üzerine etkisi: Türkiye ve ABD karşılaştırması. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 12(22), 116-151. https://doi.org/10.14784/marufacd.691108
• Forbes, K. J. ve Warnock, F.E. (2012a). Capital flow waves: Surges, stops, flight and retrenchment. Journal of International Economics, 88(2), 235-251. http://dx.doi:10.1016/j.jinteco.2012.03.006
• Gerdesmeier, D., Reimers, H. ve Roffia, B. (2011). Early warning indicators for asset price booms. Review of Economics & Finance, 1, 1-19.
• Ghosh, A.R. ve Qureshi, M.S. (2016). Capital inflow surges and consequences. ADBI Working Paper Series, No. 585.
• Güngör, B. ve Polat, A. (2020). Geleneksel yatırım araçlarının hisse senedi fiyatlarına etkisi: BIST’te sektörel bazda karşılaştırmalı bir analiz. Bingöl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 79-105. https://doi.org/10.33399/biibfad.707110
• Işıldak, M. S. (2022). Dolar, altın ve BİST-tüm endeksinde spekülatif balonlar. Ekonomi İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi, 4(3), 194-206. https://doi.org/10.38009/ekimad.1150814
• Karatay Gögül, P. ve Yaman, D. (2020). Hisse senedi fiyatına etki eden makroekonomik faktörlerin incelenmesi: Simetrik ve asimetrik nedensellik sınaması (2006-2020 dönemi). Sakarya İktisat Dergisi, 9(4), 258-276. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sid/issue/59766/861905
• Kaya, V., Çömlekçi, İ. ve Kara, O. (2013). Hisse senedi getirilerini etkileyen makroekonomik değişkenler 2002-2012 Türkiye örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 35, 167-176. https://dergipark.org.tr/tr/pub/dpusbe/issue/4777/65823
• Kindleberger, C. P. (1991). Bubbles. J. Eatwell, M. Milgate, ve P. Newman (Ed.), The World of Economics (s.20-22) içinde. Palgrave Macmillan.
• Korinek, A. (2011). The new economics of prudential capital controls: A research agenda. IMF Economic Review, 59(3), 523–561. https://www.jstor.org/stable/41290973
• Koy, A. (2018). Multibubbles in emerging stock markets. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, 55, 95-109. https://dergipark.org.tr/en/pub/fpeyd/issue/47986/607069
• Mendoza, E. G. ve Terrones, M.E. (2008). An anatomy of credit booms: Evidence from macro aggregates and micro data. NBER Working Paper, No. 14049.
• Olaberria, E. (2014). Capital inflows and booms in asset prices: Evidence from a panel of countries. D. Miguel Fuentes, C.E. Raddatz, ve C.M. Reinhart (Ed.), Capital Mobility and Monetary Policy (s.255-290) içinde. Central Bank of Chile.
• Öndeş, T. ve Levet, M. (2020). Makroekonomik faktörlerin hisse senedi getirileri üzerindeki etkisi: BIST’de yer alan bankalar üzerine bir uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 88, 155-174. https://doi.org/10.25095/mufad.801380
• Özer, A., Kaya, A. ve Özer, N. (2011). Hisse senedi fiyatları ile makroekonomik değişkenlerin etkileşimi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(1), 163-182. https://dergipark.org.tr/tr/pub/deuiibfd/issue/22731/242593
• Pagliari, M.S., Hannan, S.A. (2017). The volatility of capital flows in emerging markets: Measures and determinants. IMF Working Paper, No. 2017-10.
• Ponomarenko, A. (2013). Early warning indicators of asset price boom/bust cycles in emerging markets. Emerging Markets Review, 15, 92–106. http://dx.doi.org/10.1016/j.ememar.2013.02.006
• Poyraz, E. ve Tepeli, Y. (2015). Seçilmiş makro ekonomik göstergelerin Borsa İstanbul XU100 endeksi üzerindeki etkisinin analizi. Paradoks: Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, 11(2), 102‑128. https://dergipark.org.tr/tr/pub/paradoks/issue/16346/171182
• Sevinç, E. (2014). Makroekonomik değişkenlerin, BÌST-30 endeksinde işlem gören hisse senedi getirileri üzerindeki etkilerinin arbitraj fiyatlama modeli kullanarak belirlenmesi. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 43(2), 271-292.
• Shahrier, N. A., Anwer, Z., Hassan, M. K. (2023). Do different streams of capital flows affect asset prices differently?. Global Finance Journal, gelecek sayı. https://doi.org/10.1016/j.gfj.2023.100861
• Şenol, Z., Koç, S. ve Şenol, S. (2018). Hisse senetleri fiyatlarını etkileyen faktörlerin dinamik panel veri analiziyle incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 9, 119-135. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gumus/issue/42294/431167
• Ustaoğlu, E. (2020). Yabancı işlemleri ile BIST100 endeksi arasındaki ilişki: ARDL sınır testi yaklaşımı. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (23), 39-53. https://doi.org/10.38155/ksbd.779386
• Ünal, S. (2020). Hisse senedi getirileri üzerinde para ve maliye politikası araçlarının etkisi: Borsa İstanbul üzerine bir araştırma. Journal of Yaşar University, 15(60), 772-789. https://doi.org/10.19168/jyasar.725055
• Ünal, S. (2021). Makro ekonomik faktörler ile borsa istanbul hisse senedi endekslerinin getirileri arasındaki ilişki. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S47, 359-376. https://doi.org/10.30794/pausbed.829630
• Wang, S., Chen, L. (2019). Driving factors of equity bubbles. North American Journal of Economics and Finance, 49, 304–317. https://doi.org/10.1016/j.najef.2019.04.014
• Wang, X., Yan, J., Yan, C. ve Gozgor, G. (2021). Emerging stock market exuberance and international short-term flows. Journal of International Financial Markets Institutions & Money, 75, 1-21. https://doi.org/10.1016/j.intfin.2021.101417
• Yurtoğlu, Y. (2022). Pay senedi piyasalarında balon varlığının test edilmesi: MIST ülkeleri örneği, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(1), 410-427. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ahbvuibfd/issue/69598/1030648