ERKEN DÖNEM OSMANLI MİMARİSİNDE SÜSLEME PROGRAMININ BURSA YEŞİL CAMİ ÖRNEĞİNDE İNCELENMESİ

Yıl 2018, Cilt: 14 Sayı: 2, 19 - 42, 01.08.2018

Duygu Gök , Selen Durak

Öz

Osmanlı Devleti’nin erken döneminde
(1299-1453) devletin yapılanması ve güç kazanmasına paralel olarak sanat da bir
yapılanma içerisindedir. Bu dönemde Osmanlı sanat faaliyetlerinin en yoğun
olduğu alan mimaridir. Bu bağlamda İznik, Bursa ve Edirne kentleri siyasetin
olduğu kadar sanatın da gelişim merkezleri olmuştur. Bu kentlerde yer alan
mimari eserler süsleme sanatının en olgun örneklerini içerir. 15. yüzyılda
mimari, diğer bütün sanatların odak noktasıdır. Bu dönem içerisinde meydana
gelen siyasal ve kültürel etkileşim ile değişim, mimariyi de etkilemiştir.
Erken dönemde, anıtsal mimari eserlerin inşa edilmesi ile birlikte ahşap, alçı,
taş ve çini gibi süsleme sanatları da gelişim göstermiştir. Bursa’da Yeşil
Cami, tüm bu sanatların sentezlendiği önemli bir yapıdır. Bu çalışmada, Yeşil
Cami’de kullanılan süslemenin mimari
ile ilişkisinin açıklanması, süslemenin
malzeme ve teknik açıdan incelenmesi,
süslemede kullanılan motiflerin biçimsel ve sembolik açıdan değerlendirilmesi hedeflenmiştir.
Konu ile ilgili olarak, yapıdaki malzeme ve süsleme çeşitliliği fotoğraflarla
belgelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Erken Osmanlı Mimarisi, Süsleme Sanatı, Yeşil Cami, Bursa

Kaynakça

• Akgün, B. (2008). Türk Süsleme Sanatında Hatailer. 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi Bildiriler Kitabı. Ankara 45-59.
• Alkan, M. (2013). Bursa Yeşil Cami Süsleme Programı: Taş, Ahşap, Alçı ve Kalem İşi Üzerine Bir İnceleme. Yüksek Lisans, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Sanatı Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Anonim (2007a) İnşaat Teknolojisi Bitki Motifleri. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Anonim (2007b) Seramik ve Cam Teknolajisi Hatayi Motifleri Ankara:Milli Eğitim Bakanlığı.
• Anonim (2008) Seramik ve Cam Teknolojisi Kır Çiçekleri 2. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Anonim (2009) El Sanatları Teknolojisi Bitkisel Motif Çizimi. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Anonim (2018a) Beş köşeli yıldız çizimi http://www.autocadbeyni.com/autocadde-5-koseli-yildiz-cizme/ Erişim:29.03.2018.
• Anonim (2018b) On köşeli yıldız motifi http://www.cizimindir.com/selcuklu-motifi -cizimi-2d-dwg/ Erişim:29.03.2018.
• Alp, S. (1995). Ahşap ve Alçı Süslemeciliğinde Çelebi Mehmed Dönemi Süsleme Repertuarı. Yüksek Lisans, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Ankara.
• Aybek, E. (2011). Erken Dönem Osmanlı Camilerinde Alçı Süsleme. Yüksek Lisans, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Edirne.
• Cengiz, İ. (2006) Bir İmparatorluğun İzi Osmangazi. İstanbul: Osmangazi Belediyesi. 293.
• Çantay, G. (2008) Fruit in Turkish Decorative Arts/Türk Süsleme Sanatında Meyve. Turkish Studies, 3(5), 32-64.
• Doğan, E, T. (2010). Bursa Yeşil Cami Çinileri. Yüksek Lisans, Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Çanakkale.
• Ersoy, N. (1990). Semboller ve yorumlarla Görünenden Görünmeyene, İstanbul. s. 422.
• Gabriel, A. (2007) Bir Türk Başkenti Bursa, (Çev. Neslihan Er vd.), Osmangazi Belediyesi Yayınları, Bursa.
• Gardin, N., Olorenshaw, R., Gardin, J., & Klein, O. (2014). Larousse Semboller Sözlüğü. Çeviren: Akşit, B. Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul, s, 43.
• Grabar, O. (2004). İslâm Sanatının Oluşumu, Kanat Kitap, İstanbul, 223 s.
• Hatipoğlu, O. (2007) XIX. Yüzyıl Osmanlı Camilerinde Kalem İşi Tezyinatı. Doktora. Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Üniversitesi, Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı. Erzurum.
• Kaptan, Ö. (2017) Osman Hamdi Bey’in Tablolarında Yeşil Cami Yazıları, Bursa’da Zaman Dergisi, 22: 19-23.
• Karamağaralı, B. (1998) Ejder ve Lotus Motifinin Halı Seccadelerdeki İkonografisi. Arış, 4, 17-26.
• Kürkçüoğlu, A, C. (1998) Şanlı Urfa İslâm Mimarisinde Taş Süsleme. Doktora, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Sanat Tarihi Bilim Dalı, Konya.
• Özbek, Y. (2009) Anadolu Türk Mimarisinde Taş Süsleme, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 7(14): 141-169.
• Sağlık, H. C. (2016) Bursa’da Erken Osmanlı Dönemi Sultan Külliyelerinin Kentsel ve Mimari Ayırt Edici Özelliklerinin Karşılaştırmalı Analizi. Yüksek Lisans. Uludağ Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, Bursa.
• Uslu, F. S. (2012) Bursa Yeşil Camii Çini Tezyinatı. Yüksek Lisans, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İlahiyat Anabilim Dalı, İslâm Tarihi ve Sanatları Bilim Dalı, İstanbul.
• Wilkinson, K. (2009) Semboller ve İşaretler. Çeviren: Toksoy, S. İstanbul: Alfa Basım.
• Yalman, B. (2003) Bursa Yeşil Cami Pencere Parmaklıklarındaki Gümüş Kakma Motifler. Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Yenal, E. (2012) Osmanlı Mimarlığı Erken Döneminde Bursa'da Yapıların Oluşumu. Bursa Büyükşehir Belediyesi. Bursa.
• Yıldırım, F. (2014) 14. Yüzyıldan Cumhuriyet Dönemine Kadar Yabancı seyyahların Gözünden Bursa İlindeki Mimari Eserler. Nilüfer Belediyesi, Bursa, C1.748 s.