TARIMSAL KOOPERATİFLERİN MEVCUT DURUM ANALİZİ VE SORUNLARI: DENİZLİ-ACIPAYAM İLÇESİ SÜT KOOPERATİFLERİ ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 17 Sayı: 1, 35 - 64, 11.05.2021

Merve Çelik Hacer Simay Karaalp-orhan

Öz

Türkiye AB ülkelerinde en fazla süt ihracatı yapan 3. Dünya’da ise 8. ülkedir. Buna karşın, süt üretimi küçük ölçekli aile işletmeleri tarafından gerçekleştirilmektedir. İşletmelerinin %71’i 10baştan az ineğe sahiptir. Kooperatifleşme sektörün sürdürülebilirliği ve sorunların çözümünde önemli olmasına karşın dağınık, küçük, parçalı yapısı etkinliğini azaltmaktadır. Çalışmanın amacı Denizli Acıpayam ilçesi köyleri süt kooperatiflerinin mevcut durumunu analiz etmek ve sorunlarını incelemektir. Kooperatif başkanları ve üyelerle yapılan görüşmelere göre temel sorun finansmandır. Düşük süt fiyatı ve yüksek maliyetlerin üretici gelirini düşürdüğü, buzağı ve süt destek primlerinin yetersiz olduğu, sorunların çözümünde kooperatifler ve üyeler yalnız kaldıklarını belirtmiştir. Üyeler fiyatların belirlenmesinde kooperatiflerin yeterli temsil edilmediği ve haklarının savunulmadığını düşünmekte, kooperatiften süt paralarını düzenli alamamaktadır. Bunlar kooperatiflerin etkinliğini azaltırken, üyelerin sorumluluklarını yerine getirmemelerine neden olmaktadır. Üretiminde kadın emeği yoğun olmasına karşın, kooperatiflerin faaliyetlerinde kadınların yer almadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

tarımsal kooperatif, süt kooperatifi, süt sektörü, Denizli

Kaynakça

• Akoğlu, F. (2018), Denizli’de Dokumacılık ve Dokumada Kooperatifinde İlkler: Kale Dokumacılar Kooperatifi ve Denizli Dokumacılar Birlik Kooperatifi, Belgi Dergisi, 16(2): 928-943.
• Aktaş, C. (2007), Türkiye’de Kooperatifçilik Eğitiminin Gelişimi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi,Marmara Üniversitesi SBE İşletme ABD Kooperatifçilik Bilim Dalı, İstanbul
• Augère-Granier M.L. (2018), The EU Dairy Sector, European Parliamentary Research Service https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2018/630345/EPRS_BRI(2018)630345_EN.pdf (24.09.2020)
• Aydın Can, B., Engindeniz, S. ve Can, O. (2017a), Kirsal Kalkinmada Kooperatiflerin Rolü Ve Önemi; SS Çavuşlu Tarimsal Kalkinma Kooperatifi Örneği, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi,52(Özel sayı):120-139.
• Aydın Can, B. ve Engindenbiz, (2017), Gençlerin Tarımsal Girişimcilik Eğilimleri: Türkiye’de Örnek Bir Araştırma, Ed. Koç, S., Orhan A. ve Gözen M.Ç., Kayıt Dışı İstihdam ve Ekonomi, Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Başaran H. ve Irmak E. (2018), Edirne’de Tarımsal Amaçlı Kooperatiflerde Ortaklık Yapısı ve Kooperatif Faaliyetlerinin Değerlendirilmesi, KSÜ Tarım ve Doğa Dergisi, 21(Özel Sayı): 116-122
• Bektaş, S. ve Seki, İ. (2016), Süt Üretim Kooperatiflerinde Etkinlik ve Verimlilik: Biga Örneği, ÇOMÜ Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1): 1-18.
• Boz, İ., 2013, Doğu Akdeniz Bölgesi'nde Süt Sığırcılığı Yapan İşletmelerin Yapısı, Sorunları ve Çözüm Önerileri, KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi, 16(1): 24-32.
• Copa-Cogeca (2014), Milk producers, Part of sustainable growth, file:///C:/Users/TOSH%C4%B0BA/Downloads/Milk%20producers,%20part%20of%20sustainable%20growth%20(1).pdf (29.09.2020).
• Çetin, H. (2009), Kalkınma Sürecinde Kooperatifçiliğin Sosyal, Ekonomik ve Demokratik Etkileri Üzerine Genel Bir Değerlendirme, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 4(2):36-50.
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yapı Kooperatifleri Portalı (2020), Kooperatif Genel İstatistikleri, http://yapikooperatifportal.csb.gov.tr/Home/istatistik (29.09.2020).
• Demir, P., Aral, Y., Sarıözkan, S., (2014), Kars ili Süt Sığırcılık İşletmelerinin Sosyo-Ekonomik Yapısı ve Üretim Maliyetleri, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 25(1):1-6.
• Ertan, A. ve Kaya, M.S. (2012), Çünür Sulama Kooperatifinde Kooperatif-Ortak İlişkilerinin Analizi,Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,2(16): 127-129.
• EUROSTAT (2019), Milk and milk product statistics, https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Milk_and_milk_product_statistics#Milk_production (29.09.2020).
• FAO (2012). Agricultural Cooperatives Paving The Way for Food Security and Rural Devolopment. 2012 International Year of the Cooperatives, http://www.fao.org/3/ap088e/ap088e00.pdf (20.02.2020)
• FAO (2013), Milk and dairy hold potential for improving nutrition of world’s poor http://www.fao.org/news/story/en/item/203977/icode/ (29.09.2020). FrieslandCampina, (2020), Financials, https://www.frieslandcampina.com/about-frieslandcampina/financials/ (29.09.2020).
• GEKA (2016), Güney Ege Bölgesinde Üretim Odaklı Kooperatiflerin Mevcut Durum Analizi ve Geliştirme Stratejileri, Denizli: Güney Ege Kalkınma Ajansı.
• Gülse Bal, H.S. (2003), Orta Karadeniz Bölgesi’nde Ayçiçeği Yetiştire İşletmelerin Ekonomik Analizi ve Kooperatif-Üretici-İşleyici Entegrasyonunu, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Osman Paşa Üniversitesi FBE, Tarım Ekonomisi ABD, Tokat.
• Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, (2012), Türkiye Kooperatifçilik Stratejisi ve Eylem Planı 2012-2016, http://www.turkey.coop/uploads/menu/t%C3%BCrkiye_kooperatif%C3%A7ilik_stratejisi_ve_eylem_plan%C4%B1_(2012-2016).pdf (12.09.2020).
• Gümrük ve Ticaret Bakanlığı (2017), Türkiye'de Kooperatifçilik Raporu 2016. http://koop.gtb.gov.tr/data/592ea2dd1a79f514ac499aae/TKR-2016-2017%200804-BASIM.pdf (12.09.2020).
• Gümrük ve Ticaret Bakanlığı (2019), Türkiye Geneli Kooperatif ve Birlik Sayıları https://ticaret.gov.tr/data/5d43d82d13b876433065528e/TurkiyeGeneliKoopVeBirlikDagilimi%202018.pdf (29.09.2020).
• Gündüz, O. ve Dağdeviren, M. (2011), Bafra İlçesinde Süt Maliyetinin Belirlenmesi ve Üretimi Etkileyen Faktörlerin Fonksiyonel Analizi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 21(2):104-111.
• Hacısüleyman D. ve Şanlı Gülbahar, B. (2019), Sürdürülebilir Bölgesel Ekonomik Kalkınmada Kooperatifçiliğin Rolü: İzmir Tire Süt Modeli Örneği, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(4,):949-967.
• HAY-KOOP (2020), Denizli Hay-Koop Birliği, Hizmetler https://denizlihaykoop.com/ortaklar/ortaklarimiz/ (04.10.2020).
• Kızılaslan, H. ve Doğan, H.G. (2013), AB ve Türkiye’de Tarım Sektöründe Örgütlenme ve Üretici Birlikleri, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 8(1): 146-159.
• Koç, Y. (1984), Türkiye'de 1974-1980 Döneminde Tarım Satış Kooperatifleri Birliklerinde İşçi-İşveren İlişkileri, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 38(3-4):367-403.
• Köroğlu, S. (2003), AB ve Türkiyede Tarımsal Örgütlenme,Uzmanlık Tezi,Tarım ve Köyişeri Bakanlığı, Dış ilişkiler ve Avrupa Topluluğu Koordinasyon Dairesi Başkanlığı, Ankara.
• Mülayim, Z.G. (1990), Türk Kooperatifçiliğin Temel Sorunları ve Çözüm Önerileri, İstanbul: Ekonomi ve Toplum Friedrich Ebert Vakfı.
• Özdemir, G. ve Başaran, B. (2003), Türkiye’de Kooperatifçiliğin Fikir, Anayasa ve Kalkınma Planları Çerçevesinde İncelenmesi, Üçüncü Sektör Kooperatifçilik, 142: 33-46.
• Paksoy M. ve Bulut, O.D. (2020), Aksaray İlinde Süt Sığırcılığı Yapan Kooperatif Ortaklarının Sosyo-Ekonomik Özellikleri ve Kooperatif-Ortak İlişkilerinin İncelenmesi, Uluslararası Tarım ve Yaban Hayatı Bilimleri Dergisi (UTYHBD), 6(2): 252 - 262
• Tan S. ve Karaönder, İ. (2013), Türkiye’de Tarımsal Örgütlenme Politikalarının ve Mevzuatının İrdelenmesi: Tarımsal Amaçlı Kooperatifler Örneği, ÇOMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 1 (1): 87-94
• TAGEM (T.C.Tarim ve Orman Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü), (2018), Süt Sektör Politika Belgesi 2018-2022, https://www.tarimorman.gov.tr/TAGEM/Belgeler/yayin/S%C3%BCt%20Sekt%C3%B6r%20Politika%20Belgesi%202018-2022.pdf (02.10.2020)
• TARIM-KOOP (2020), Bağlı Kooperatifler, http://www.tarimkoop.org.tr/baglikoop.html (04.10.2020)
• Tarım ve Orman Bakanlığı Acıpayam İlçe ve Tarım Orman Müdürlüğü (2020), Acıpayam İlçe İstatistikleri
• Tarım ve Orman Bakanlığı Denizli İl ve Tarım Orman Müdürlüğü (2019), İstatistikler, https://denizli.tarimorman.gov.tr/Menu/14/Istatistikler (24.09.2020).
• Tarım ve Orman Bakanlığı (2018), Buzağı Destekleme Fiyatları. https://www.tarimorman.gov.tr/Konular/Tarimsal-Destekler/Hayvancilik-Desteklemeleri/Buzagi-Destegi/Buzagi-Desteklemesi (24.09.2020).
• Tarım ve Orman Bakanlığı (2019), 2019 Faaliyet Raporu https://www.tarimorman.gov.tr/SGB/Belgeler/Bakanl%C4%B1k_Faaliyet_Raporlar%C4%B1/2019%20yili%20faaliyet%20raporu.PDF (29.09.2020).
• Tarım ve Orman Bakanlığı Reform Müdürlüğü (2020), Tarımsal Örgütlenme, https://www.tarimorman.gov.tr/TRGM/Link/33/Tarimsal-Orgutlenme-Tablosu (24.09.2020)
• Teki̇n, H , (2006), Nitel Araştirma Yönteminin Bir Veri Toplama Tekniği Olarak Derinlemesine Görüşme, İstanbul Üniversity Sosyoloji Dergisi, 3 (13): 101-116 .
• Turan, N. (2005), Üretken Bir İstihdam Yaratılmasında Kooperatif İşletmelerin Potansiyel Katkısı, Bilgi Yayınları, 10(1): 99-111
• TÜİK. (2020). İşgücü İstatistikleri, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1007 (20.02.2020)
• Ulusal Süt Konseyi (2019), Dünya ve Türkiye’de Süt Sektör İstatistikleri 2019, https://ulusalsutkonseyi.org.tr/wp-content/uploads/Ulusal-Sut-Konseyi-Sut-Raporu-2019.pdf (29.09.2020)
• Ulusal Süt Konsey (2020),İstatistikler,https://ulusalsutkonseyi.org.tr/istatistikler/ (29.09.2020)
• Yazan, Ö. (2017), Ziraat Bankasının İlk Yirmi Yılına Ait Bazı Kayıtların İncelenmesi, AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(4) 221-237.
• Yercan, M. ve Kınıklı, F. (2018), Tarımsal Kooperatiflerde Ortakların Yönetime Katılımını Etkileyen Faktörlerin Analizi Üzerine Bir Araştırma: İzmir İli Sütçülük Kooperatifleri Örneği, Tarım Ekonomisi Dergisi, 24 (2): 203-214.
• Yıldırım, U.D., (2017), Tarımda Alternatif Kamusallığın Olanakları: İzmir Tire Süt Kooperatifi Örneği, Meltem İzmir Akdeniz Akademisi Dergisi, 2(Kış): 50-67
• Yılmaz, H., (2010), Süt Sığırcılığında Kooperatifler Aracılığıyla Desteklemenin Ekonomik Ve Sosyal Etkileri: Adana İli Örneği, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi FBE, Tarım Ekonomisi ABD.
• ZMO (Ziraat Mühendisleri Odası) (2019), Süt Raporu-2018, https://www.zmo.org.tr/resimler/ekler/62a096b3a91b26b_ek.pdf?tipi=38&turu=D&sube=0 (29.09.2020).