Tıbbi Laboratuvarlarda Meydana Gelen Hatalar: Preanalitik Süreç ve Önlemler

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 2, 74 - 83, 15.12.2022

Seda Biryol

https://doi.org/10.54862/pashid.1052143

Öz

Tıbbi laboratuvar hatalarının %70’inden fazlası preanalitik evrede gerçekleşmektedir. Bu yüzden hastalığın tespiti, sınıflandırılması, tedavisi ve takibi gibi süreçlerde doğru laboratuvar sonuçları önemli olup hataların analizi ve kayıt altına alınması, durum değerlendirilmesi ve hataların önlenebilmesi için gereklidir. Yapılan bu tıbbi laboratuvar hataları maalesef hastalarda ölüm, ciddi fiziksel ya da psikolojik hasar veya hasar riskini içeren ters veya beklenmeyen olay olarak gözlenmekte olup etkisinin giderek arttığı bilinmektedir. Sürekli veri analizi preanalitik evre hatalarının kontrol altına alınması için kaçınılmazdır. Preanalitik evre ile ilgili eğitimlerin sürekliliğinin sağlanması ve teknolojik alt yapının güçlendirilmesi bu evrenin kontrolünü sağlayacak temel faktörlerdir. Dolayısıyla, tıbbi laboratuvardaki potansiyel hataları tanıyan ve kontrol altına alınması için bu konuda donanımlı çalışanların olması önemlidir. Bu derlemede, tıbbi laboratuvarda karşılaşılan hataların fark edilmesi ve önlenmesi, bu hataların azaltılması ve alınabilecek önlemlerin planlanmasına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Preanalitik evre, Tıbbi laboratuvar, Hata

Error in the Medical Laboratories: Preanalytic Process and Measures

Öz

More than 70% of medical laboratory errors occur at the preanalytical stage. For this reason, accurate laboratory results are important in processes such as the detection, classification, treatment and follow-up of the disease, and it is necessary for the analysis and recording of errors, the evaluation of the situation and the prevention of errors. Unfortunately, these medical laboratory errors are observed in patients as adverse or unexpected events that involve the risk of death, serious physical or psychological damage or damage, and it is known that their effects are increasing gradually. Continuous data analysis is indispensable to control preanalytical stage errors. Ensuring the continuity of the trainings related to the preanalytical stage and strengthening the technological infrastructure are the main elements that will ensure the control of this stage. For this reason, it is important to have employees in the medical laboratory who are aware of possible errors and are equipped to control them. In this review, it is thought that the recognition and prevention of errors encountered in the medical laboratory will contribute to the reduction of these errors and the planning of possible measures.

Anahtar Kelimeler

Preanalytical phase, Medical Laboratory, Error

Kaynakça

• Akalın, H. E. (2007). Klinik araştırmalar ve hasta güvenliği. İyi Klinik Uygulamalar (İKU) Dergisi. 17, 32- 35.
• Aksun, S., Yılmaz, H. E. (2019). Doğru ve Zamanında Tıbbi Biyokimya Laboratuvar Sonuçları ve Preanalitik Hatalar. STED / Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 28(5), 353-358.
• Association of peri Operative Registered Nurses. (2006). AORN guidance statement: Creating a patient safety culture. AORN journal, 83(4), 936-942.
• Aştı, T., Kıvanç, M. (2003). Ağız yolu ile ilaç verilmesine ilişkin hemşirelerin bilgi ve uygulamaları. Atatürk Üniversitesi H.Y.O. Dergisi, 6, 14-19.
• Avcı, E., Çeken, N., Kangal, Z., et al. (2017). Approach to preanalytical errors in a public health laboratory, Turk J Biochem, 42(1), 59-63.
• Carraro, P., Plebani, M., (2007). Errors in a stat laboratory: types and frequencies 10 years later, Clin Chem, 53, 1338-1342
• Coffin, C. M., Hamilton, M. S., Pysher, T. J., Bach, P., Ashwood, E., Schweiger, J., et al. (2002). Pediatric laboratory medicine: current challenges and future opportunities. Am J Clin Pathol, 117, 683-690.
• Çakır, A., Tütüncü, Ö. (2009). İzmir ili hastanelerinde hasta güvenliği algısı, Uluslararası Sağlıkta Performans ve Kalite Kongresi, Antalya, T.C. Sağlık Bakanlığı Performans Yönetimi ve Kalite Geliştirme Daire Başkanlığı, Ankara,189.
• Çakmakçı, M. (2007). Tıbbi hatalar: tanımlar ve konunun önemi. ANKEM Dergisi. 2001; 3: 247–249. Akalın HE. Klinik araştırmalar ve hasta güvenliği, İyi Klinik Uygulamalar (İKU) Dergisi, 17, 32-35.
• Güven, R,. (2007). Dezenfeksiyon ve sterilizasyon uygulamalarında hasta güvenliği kavramı. Bildiri sunuldu: 5. Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi; Kumlu, Antalya. 04-08 Nisan
• Küme, T., Şişman, A. R., Özkaya, A., Çoker, C. (2009). Acil Servisten Laboratuvara Gönderilen Örneklere Ait Preanalitik Hatalar, Turk J Biochem, 7, 49-55.
• Lippi, G., Chance, J. J., Church, S., Dazzi, P., Fontana, R., Giavarina, D., ... & Simundic, A. M. (2011). Preanalytical quality improvement: from dream to reality. Clinical chemistry and laboratory medicine, 49(7), 1113-1126.
• Lippi, G., Bassi, A., Brocco, G. (2006). Preanalytic error tracking in a laboratory medicine department: results of a 1-year experience. Clin Chem, 52(7), 1442-1443.
• McCall, R., Tankersley, C. (2008). Phlebotomy Essentials, Lippincott, Williams and Wilkins 5th ed. Philadelphia, 245.
• Meites, S. (1989). Pediatric Clinical Chemistry: Reference (Normal) Values. 3rd ed. Washington DC: AACC Press, 1-15
• Meydanlıoğlu, A. M. A. (2013). Sağlık Çalışanlarının Sağlığı ve Güvenliği. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(3), 192-199.
• Narayanan, S. (2000). The preanalytic phase. An important component of laboratory medicine. Am J Clin Pathol, 113, 429-52.
• Oğuz, E. F., Kara, F. K., Kızılgün, M. (2017). Preanalitik Hata Kaynakları: Pediatrik Laboratuvar Deneyimi. Istanbul Medical Journal, 18(1).
• Özcan, O., Güreser, A. S. (2012). Analiz öncesi (preanalitik) hata kaynakları ve eğitimin hata önlemedeki rolü. Sources of preanalytical errors and the role of training in error prevention. Dicle Med J, 39, 524-30.
• Özcan, O., Güreser, A.S. (2012). Tetkik öncesi hata kaynakları ve eğitim. Dicle Tıp Derg, 39(4) 524-530.
• Plebani (2006), Errors in clinical laboratories or errors in laboratory medicine?, Clin Chem Lab Med, 44(6), 750-759.
• Plebani, M., Sciacovelli, L., Marinova, M., Marcuccitti, J., Chiozza, M. L. (2013). Quality indicators in laboratory medicine: a fundamental tool for quality and patient safety. Clinical biochemistry, 46 (13-14), 1170-1174.
• Rattan, A., Lippi, G., (2008). Frequency and type of preanalytical errors in a laboratory medicine department in India. Clin Chem Lab Med, 46, 1657-1659. Solmaz, M., Solmaz, T. (2020). Tıbbi Laboratuvarlarda Biyogüvenlik.
• Tosuner, Z. (2019). Patoloji Laboratuvarında Örnek Gönderimi ve Kayıt Esnasında Karşılaşılan Preanalitik Hataların Değerlendirilmesi. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, (4), 663-667.
• TSE EN ISO 15189, (2012). Tıbbi Laboratuvarlar-Kalite ve Yeterlilik için Şartlar
• Türkiye Büyük Millet Meclisi. (1998) Sağlık çalışanlarına yönelik artan şiddet olaylarının araştırılarak alınması gereken önlemlerin belirlenmesi amacıyla kurulan meclis araştırması komisyonu raporu. Sıra Sayısı: 454.
• URL1https://avys.omu.edu.tr/storage/app/public/nurhan.con/135005/T%C4%B1bbi%20laboratuvar%20hata%20kaynaklar%C4%B1%20ve%20%C3%A7%C3%B6z%C3%BCm%20%C3%B6enerileri,%20hata%20azaltma.pdf
• Yaylı, G., Ergin, Ç., Gülen, H. (2001). Bakteriyolojik kültürlerde kontaminasyonun mali analizi. Klinik Derg, 14(3), 154-158.