BİREYLERİN DEPREME İLİŞKİN HAZIROLUŞLUK ÖLÇEĞİ: BİR ÖLÇEK GELİŞTİRME ÇALIŞMASI

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 1, 1 - 13, 15.06.2023

Zeynep Güngörmüş , Emine Karacan , Esin Sapçı

https://doi.org/10.54862/pashid.1232054

Cited By: 1

Öz

Metodolojik tasarım ile yürütülen bu çalışmanın amacı; bireylerin depreme ilişkin hazıroluşluk düzeylerini bilgi ve davranış temelinde değerlendiren geçerli ve güvenilir ölçüm araçları geliştirmektir. Araştırmanın verileri, 1 Ocak 2022-15 Nisan 2022 tarihleri arasında elektronik ortamda (whatsapp, instagram ve e-mail) toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde IBM SPSS 22 ve AMOS 24 programları kullanılmıştır. Ölçeklerin geçerliğini belirlemek için; kapsam geçerliği, ölçüt geçerliği ve yapı geçerliği (açıklayıcı ve doğrulayıcı) yapılmıştır. Kapsam geçerliği için CVI değeri 0.80-0.88 arasında bulunmuştur. Ölçüt geçerliği için; iç ölçüt geçerliliği (alt-üst grup karşılaştırması iki ölçekte de t= 25.782-134.301 aralığında, p=0.000 olup kabul edilebilir değerlere sahiptir. Yapı geçerliğini yapmak üzere, açıklayıcı faktör analizinde; “Kaiser Meyer Olkin” ve “Barlett testleri” (KMO:0.897-0.913, Barlett’s test x²:2634.323–2860.474, p=0.000), özdeğer incelemesi (8.154-7.281), total varyans açıklaması (%38.827-%40.449) incelenmiştir. Doğrulayıcı faktör analizinde tüm ölçeklerin uyum indekslerinin çoğu kabul edilebilir uyum aralığında bulunmuştur. Ölçeklerin güvenirliğini belirlemek için ise; iç tutarlık güvenirlik katsayıları (Kuder-Richardson 20 (KR-20) güvenirlik katsayısı: 0.910-0.918), yarıya bölme yöntemi (r:0.870-0.888), madde analizi, madde-toplam puan korelasyonları (0.466-0.686), Puanlama tutarlılığı (Sınıf içi korelasyon:0.910-0.918), Hotelling's T2 testi (F=10.068-22.559, p=0.000), standart hata çalışılmıştır. Yapılan analizler sonucunda bireylerin deprem öncesi ve sırasına ilişkin hazıroluşluk düzeylerini bilgi ve davranış yönüyle değerlendiren ölçeklerin istatistiksel olarak geçerli ve güvenilir yapıda oldukları bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Deprem, Hemşirelik, Geçerlik, Güvenirlik, Ölçek

EARTHQUAKE PREPAREDNESS SCALE OF INDIVIDUALS: A SCALE DEVELOPMENT STUDY

Öz

The aim of this study, which was carried out with a methodological design; To develop valid and reliable measurement tools that evaluate individuals' earthquake preparedness levels on the basis of knowledge and behavior. The data of the research were collected electronically (whatsapp, instagram and e-mail) between January 1, 2022 and April 15, 2022. IBM SPSS 22 and AMOS 24 programs were used to evaluate the data. To determine the validity of the scales; content validity, criterion validity and construct validity (explanatory and confirmatory) were performed. The CVI value for content validity was found to be between 0.80-0.88. For criterion validity; internal criterion validity (lower-upper group comparison in both scales, t= 25,782-134.301, p=0.000 and it has acceptable values. In order to make the construct validity, “Kaiser Meyer Olkin” and “Barlett tests” (KMO: 0.897-0.913, Barlett's test x²:2634.323-2860.474, p=0.000), eigenvalue analysis (8.154-7.281), explanation of total variance (38.827-40.449%) were examined.In confirmatory factor analysis, most of the fit indices of all scales were found to be in the acceptable fit range. In order to determine the reliability of the scales, internal consistency reliability coefficients (Kuder-Richardson 20 (KR-20) reliability coefficient: 0.910-0.918), halving method (r: 0.870-0.888), item analysis, item-total score correlations (0.466) -0.686), Scoring Consistency (Intraclass correlation: 0.910-0.918), Hotelling's T2 test (F= 10.068-22.559, p=0.000), standard error were studied.As a result of the analysis, individuals' preparedness level before and during the earthquake was flat. It has been found that the scales that evaluate the activities in terms of knowledge and behavior are statistically valid and reliable.

Anahtar Kelimeler

Earthquake, Nursing, Validity, Reliability, Scale

Kaynakça

• Akalın, S., Şakiroğlu, M., Tunç, B., Eren, S. (2020). Depreme önlem alma davranışını yordayan bazı değişkenlerin incelenmesi: Aydın ili örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22 (3), 977-993.
• Akbaş, U., Karabay, E., Yıldırım Seheryeli, M., Ayaz, A., Demir, ÖO. (2019). Türkiye ölçme araçları dizininde yer alan açımlayıcı faktör analizi çalışmalarının paralel analiz sonuçları ile karşılaştırılması. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi. 12(3), s.1095-1123.
• Akpolat, Y., Kaya, G., Çalışkan, A., Karaağaç, Ş. (2021). İzmir deprem afetinden etkilenenler üzerine sosyolojik bir araştırma: depremle ilgili toplumsal bilinci etkileyen faktörlerin analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 23(2), s.723-753.
• Aksu, G. Eser, M.T., Güzeller, C.O. (2017). Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi ile yapısal eşitlik modeli uygulamaları. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Altun, F. (2018). Afetlerin Ekonomik ve Sosyal Etkileri: Türkiye örneği üzerinden bir değerlendirme. Sosyal Çalışma Dergisi. 2(1), s.1-15.
• Amos, D., Boakye Agyeman, NA. (2022). Content validation of value-adding indicators for corporate real estate management: insights from a developing country. Journal of Corporate Real Estate.
• Benzer, S., Arpalık, A. (2021). Farklı deprem bölgesinde yaşayan ortaokul öğrencilerinin deprem konusundaki bilgi düzeyleri. Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi. 5(2), s.107-119.
• Boateng, GO., Neilands, TB., Frongillo, EA., Melgar Quiñonez, HR., Young SL. (2018). Best practices for developing and validating scales for health, social, and behavioral research: A primer. front. Public Health. 6:s.149.
• Brunton, RJ., Dryer, R., Saliba, A., Kohlhoff, J. (2019). The initial development of the pregnancy-related anxiety scale. Women and Birth. 32 (1), s.118-130.
• Büyüköztürk, Ş. Data Analysis Handbook for Social Sciences. Ankara. 2007. Pegem A Publishing. Crede, M., Harms, P. (2019). Questionable research practices when using confirmatory factor analysis, Journal of Managerial Psychology. 34 (1), s.18-30.
• Contreras Saavedra, CE., Koch, I., Schuch, S., Philipp, AM. (2021). The reliability of language-switch costs in bilingual one- and two-digit number naming. International Journal of Bilingualism. 25(1), p.272-285. Çapık, C. (2014). Geçerlik ve güvenirlik çalışmalarında doğrulayıcı faktör analizinin kullanımı. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 217:3.
• Çulha, Y., Acaroğlu, R. (2020). Validity and reliability of turkish version of self confidence scale in clean intermittent self catheterization. Cukurova Med J. 45(4), s.1690-1697.
• Dalli, ÖE., Yıldırım, Y., Çalışkan, G., Kelebek Girgin, N. (2022). Reliability and validity of the Turkish version of pressure ulcer knowledge assessment tool-updated version (PUKAT 2.0), Journal of Tissue Viability. 31(1), s.52-57.
• Erkorkmaz, Ü. ve ark. (2013). Doğrulayıcı faktör analizi ve uyum indeksleri. Turkiye Klinikleri J Med Sci. 33(1), s.210-23. https://doi.org./10.5336/medsci.2011-26747
• Erkuş, A. (2012). Measurement and scale development in psychology-ı: basic concepts and operations. (1rd Edition). Ankara: Pegem Akademi Publishing.
• Esin, S., Oğuzhan, T., Kaya, C.K., Ergüder, T., Özkan, TA., Yüksel, İ. (2001). Afetlerde sağlık hizmetleri yönetimi (24-28 Ekim 2000-Yalova). T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü. Şubat 2001-Ankara.
• Farzad, M. et al. (2020). Validation of persian version of patient-rated wrist and hand evaluation: confirmatory factor analysis and rasch analysis. Archives 66 of Rehabilitation and Clinical Translation. 2, 100076.
• Gündüz, M.A., Akarçay, Ö. (2019). Structural equation modeling, AMOS and LISREL application examples. Aslan Ş. (Ed.) In: Research Methods in Social Sciences A Guide to Quantitative, Qualitative and Mixed Designs. Eğitim Publishing. ISBN:9786057557384.
• Harerimana, A., Mtshali, NG. (2020). Using exploratory and confirmatory factor analysis to understand the role of technology in nursing education. Nurse Education Today. 92, 104490.
• Harrington, D. (2009). Confirmatory factor analysis. Oxford university press.
• Hoofs, H., Schoot, R., Jansen, NWH., Kant, I. (2018). Evaluating model fit in bayesian confirmatory factor analysis with large samples: simulation study introducing the BRMSEA, Educational and Psychological Measurement. 78(4), s.537–568.
• Işık, Ö., Aydınlıoğlu, MH., Koç, S., Gündoğdu, O., Korkmaz, G., Ay, A. (2012). Afet yönetimi ve afet odaklı sağlık hizmetleri. Okmeydanı Tıp Dergisi 28(Ek Sayı 2)82, s.123,
• Jöreskog, K., Sörbom, D. (1993). Lisrel 8: Structural equation modeling with the simplis command language. USA: Scientific Software International.
• Karagöz, Y. (2016). SPSS 23 ve AMOS 23 uygulamalı istatistiksel analizler. Nobel Akademik Yayıncılık. ISBN: 978-605-320-547-0.
• Kline, RB. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. New York: The Guilford Press.
• Kula, N. (2002). Deprem ve dini başa çıkma. Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi. s.234-255. Kyriazos, TA. (2018). Applied psychometrics: sample size and sample power considerations in factor analysis (EFA, CFA) and SEM in general. Psychology. 09(08), s.2207-2230.
• Lewis, TF. (2017). Evidence regarding the ınternal structure: confirmatory factor analysis. Measurement and Evaluation in Counseling and Development. 50(4), s.239-247.
• Marsh, HW., Hau, KT., Artelt, C., Baumert, J., Peschar, JL. (2006). OECD’s brief self-report measure of educational psychology’s most useful affective constructs: Cross-cultural, psychometric comparisons across 25 countries. International Journal of Testing. 6(4), s.311-360.
• Mehta, S., Bastero‐Caballero, R.F., Sun, Y., Zhu, R., Murphy, DK., Hardas, B., Koch, G. (2018). Performance of intraclass correlation coefficient (ICC) as a reliability index under various distributions in scale reliability studies. Statistics in medicine. 37(18), 2734-2752.
• Montoya, AK, Edwards, MC. (2021). The poor fit of model fit for selecting number of factors in exploratory factor analysis for scale evaluation. Educational and Psychological Measurement. 81(3), s.413-440.
• Orçan, F. (2018). Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi: ilk hangisi kullanılmalı? Journal of Measurement and Evaluation in Education and Psychology. 9(4), s.413-421. ISSN: 1309-6575.
• Özcan, K., Balyer, A. (2012). Öğretim elemanları etik davranişları ölçeğinin türkçeye uyarlanması. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. (10), s.345-376.
• Özdamar, K. (2002). Statistical data analysis with package programs (Multivariate Analysis) II, (4rd Edition). Eskişehir: Kaan Publishing.
• Özdamar, K. (2016). Eğitim, sağlık ve davranış bilimlerinde ölçek ve test geliştirme yapısal eşitlik modellemesi. Nisan Kitabevi. ISBN:978-975-6428-92-4.
• Özdemir, R., Demir, C., Catak, B. (2021). Faculty members' earthquake preparedness levels and their related factors: a cross-sectional study from a university in a high-risk earthquake zone in Turkey. Journal Of İnjury And Violence Research, 13(2), 151.
• Özkeskin, M., Özden, F., Ekmekçi, Ö. et al. (2022). The reliability and validity of the Turkish version of the Telemedicine Satisfaction and Usefulness Questionnaire (TSUQ) and Telemedicine Patient Questionnaire (TPQ) in individuals with multiple sclerosis. Neurol Sci. 43, s.1921–1927.
• Pinar, R., Celik, R., Bahcecik, N. (2009). Reliability and construct validity of the health-promoting lifestyle profile ıı in an adult turkish population, Nursing Research. 58 (3), s.184-193.
• Pontes, H.M., Griffiths, MD. (2015). Measuring DSM-5 Internet gaming disorder: Development and validation of a short psychometric scale. Computers in Human Behavior. 45, s.137-143.
• Panam Salud, R. (2005). Publica/Pan Am. J Public Health. 18(3).
• Roshani, D., Karimian, A. (2021). Earthquake Preparedness in Iranian Hospitals: A Systematic Review and Meta-Analysis. Bulletin of emergency and trauma. 9(1), s.1-8.
• Rostami-Moez, M., Rabiee-Yeganeh, M., Shokouhi, M., Dosti-Irani, A., Rezapur-Shahkolai, F. (2020). Earthquake preparedness of households and its predictors based on health belief model. BMC public health. 20(1), 646.
• Shaw, R., Shiwaku, K., Kobayashi, H., Kobayashi, M. (2004). Linking experience, education, perception and earthquake preparedness. Disaster Prevention and Management. 13(1), s.39-49.
• Shrestha, N. (2021). Factor analysis as a tool for survey analysis. American Journal of Applied Mathematics and Statistics. 9(1), s.4-11.
• Souza, AC., Alexandre, NMC et al, (2017). Psychometric properties in instruments evaluation of reliability and validity, Applıcatıons Of Epıdemıology Epidemiol. Serv. Saúde. 26 (3).
• Subaş, A., Çetin, M. (2017). Güvenirlik ve geçerlilik çalışması. The Journal of Social Science, 4(11), s.160-181.
• Şimşek, Ö F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş(Temel ilkeler ve LISREL uygulamaları). Ankara:Ekinoks.
• Taşkıran, G., Baykal, Ü. (2017). Hemşirelerin afetlere ilişkin görüşleri deneyimleri ve hazırlık algısı. Uluslararası Hakemli Hemşirelik Araştırmaları Dergisi. 10. Prınt Issn: 2148-4872 Onlıne Issn:2149-2468.
• Tekin, Ö., Dikmenli, Y. (2021). Sınıf öğretmeni adaylarının afet bilinci algısı ve deprem bilgi düzeylerinin incelenmesi . Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 7(1), s.258-271 .
• Tezbaşaran, A. (2008). Likert type scale preparation guide. (3rd Edition). Ankara: Turkish Psychological Association Publishing.
• Topuz, A., Tek, S. (2021). Validity and reliability of parental health literacy activities test. International Journal of Caring Sciences. 14(1), s.256.
• Zaremohzzabieh, Z., Abu Samah, A., Roslan., S., Azril, H., Shaffril, M., D'Silva, JL., Kamarudin, S., Ahrari, S. (2021). Household preparedness for future earthquake disaster risk using an extended theory of planned behavior, International Journal of Disaster Risk Reduction, Volume 65, s.102533.
• Zhong Y. et al. (2017). The analysis of reliability and validity of the IT-MAIS, MAIS and MUSS, International Journal of Pediatric Otorhinolaryngology. 96, s.106-110.
• Weng, N., Li, K., Lan, H., Zhang, T., Zhang, X., Gui, Y., et al. (2021). Evaluation of the reliability and validity of functional assessment of chronic ıllness therapy‐spiritual well‐being‐expanded in elderly patients with chronic orthopaedic diseases. psychogeriatrics. 21(1), s.32-41.