BİYOTOP HARİTALAMA VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İLİŞKİSİ

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 1 - 8, 01.07.2023

Merve Tanfer

https://doi.org/10.56629/paud.1212407

Öz

Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), Birleşmiş Milletler Dünya Meteoroloji Örgütü ve Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından 1988 yılında insan faaliyetlerinin neden olduğu iklim değişikliğinin risklerini değerlendirmek üzere kurulmuştur. IPCC tarafından hazırlanan raporlara göre iklim değişikliğinde kentsel arazi kullanımı önemli derecede etkili olmaktadır. Plansız ve kontrolsüz arazi kullanımları, karbon emisyonunda yutak alanlar olarak kabul edilen orman alanları, çayır ve mera alanları, tarım alanları, sulak alanlar, yerleşim alanları üzerinde olumsuz etkilerde bulunmaktadır. Arazi kullanımı değişikliğinin biyolojik çeşitlilik üzerindeki etkisini değerlendirmek, küresel değişim senaryoları açısından önemli bir görevdir. Kentsel alanlar, yoğun insan kullanımlarını içeren alanlar olmaları yanı sıra doğal ekosistemler olarak da karşımıza çıkmakta ve ekolojik açıdan değerli biyotopları içerisinde barındırmaktadır. Bu yaşam alanlarının tanımlanması ve belirlenmesinde biyotop haritalama yöntemi en etkin mekansal planlama araçlarından biridir. Biyotop haritalama yöntemi aynı zamanda iklim değişikliği tahmini modelinin oluşturulması için arazi örtüsü bilgisi ve vejetasyon bilgisi temin edilmesine imkan sağlamaktadır. Bu bildiride iklim değişikliği sorununda hem kaynak hem de yutak görevi yapan arazi kullanımlarının planlaması ve korunmasında biyotop haritalama yönteminin sağlayacağı imkanlar incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Biyotop haritalama, yutak alan, iklim değişikliği

Kaynakça

• AKAKDO (2019) AKAKDO Ulusal Seragazı Envanter Raporu (1990-2019) https://www.tarimorman.gov.tr/TRGM/Belgeler/AKAKDO%20Ulusal%20Seragaz%C4%B1%20Envanter%20%20Raporu(1990-2019).pdf. (Erişim Tarihi: 16.10.2022)
• Altan T, Artar M, Atık M, Çetınkaya G (2004) Çukurova Deltası Biyosfer Rezervi Yönetim Planı. Life Çukurova Deltası Biyosfer Rezervi Planlama Projesi. Çukurova Üniversitesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü, 372 Sf., Adana. ISBN: 975–487–118–3.
• Altay V (2009) İstanbul'un Anadolu Yakası'nın kentsel vejetasyonu. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
• Anonim (2020a) https://www.ekoiq.com/2020/12/ipcc-arazi-ozel-raporu-artik-turkce/ (Erişim Tarihi: 28.10.2022)
• Anonim (2022b) Arazi Kullanımı, Arazi Kullanım Değişikliği ve Ormancılık (AKAKDO) (yesilormanokulu.com) (Erişim Tarihi: 30.10.2022)
• Artar M (2002) Çukurova Deltası’nda tuzla ile yumurtalık tabiatı koruma alanı arasındaki kıyı şeridinde önemli biyotopların haritalanması. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Ens. Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Adana.
• Atik M (1997) Adana kentinde biyotopların haritalanması. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Adana.
• Atik M, Altan T (2004). Güney Antalya Bölgesindeki ekolojik açıdan önemli biyotoplar ve Avrupa Birliği NATURA 2000 habitatları ile karşılaştırılması. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 17(2), 225-236.
• Bayraktar S (2013) Zekeriyaköy vadisi biyotopları üzerine araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, İstanbul.
• Bock M (2003) Remote sensing and GIS-bases techniques for the classification and monitoring of biotopes – case examples for a wet grass- and moorland area in Northern Germany. Nature Conservation 11, 145–155. Boehnke D, Krehl A, Mörmann K, Volk R, Lützkendorf T, Naber E, Becker R, Norra S (2022) Mapping urban green and ıts ecosystem services at microscale—a methodological approach for climate adaptation and biodiversity. Sustainability, 14(15), 9029.
• Bolat F (2020) Artvin Kenti ve Yakın Çevresinde Biyotop Haritalama ve Peyzaj Analizi. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi - Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, İstanbul.
• Bozkurt S G (2016) Gürün (Sivas) ilçe merkezi biyotoplarının özellikleri ve haritalanması üzerine araştırmalar. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, İstanbul.
• Börekçi H (2008) Ümraniye İlçesi (İstanbul) kentsel ekolojisi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
• Chen L, Fu B, Zhao W (2008) Source-sink landscape theory and its ecological significance. Frontiers of Biology in China, 3(2), 131-136.
• CORINE PROJESİ (2022). Corine Projesi (tarimorman.gov.tr) (Erişim Tarihi: 10.09.2022)
• Cudlin P, Propova M, Francirkova T, Buresova R, Smrz T, Boucnikova E (2005) System NATURA 2000 utilization for purposes of biotope valuation. Ekologia (Bratislava), 24: 1, 52- 68.
• Çakmak M H 2016. Mamak (Ankara) İlçesinin Kentsel Ekolojik Özellikleri. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı, Ankara.
• Çeler E, Serengil Y (2021) İklim değişikliği strateji ve eylem planlarında havza yaklaşımı ve doğa temelli çözümler. Ormancılık Araştırma Dergisi, 8 (2), 197-207. DOI: 10.17568/ogmoad.949294 ÇŞB (2019). https://cygm.csb.gov.tr/ipcc-ozel-raporlari-haber-248919 (Erişim Tarihi: 15.10.2022)
• Deak J A (2005) Landscape ecological researches in the western Marosszog (Hungary). Acta Climatologica et Chorologica 38-39:33-46.
• Doygun H, İlçim A , Atmaca M, Oğuz H (2013). The Importance of Biotope Mapping from the Viewpoint of Protection of Urban Environment and Sustainable Urban Development: The Case of the City of Kahramanmaraş. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, (1), 32-37.
• Drewes J E, Cilliers S (2004) The integration of urban biotope mapping in spatial planning. Stads-en Streeksbeplanning= Town and Regional Planning, 2004(47), 15-29.
• Ekici B (2012) Kurucaşile (Bartın) kıyı şeridi ve yakın çevresinin biyotoplarının haritalanması. Doktora Tezi, Bartın Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Orman Mühendisliği Anabilim Dalı, Bartın.
• Ersoy E (2008) Uydu görüntüsü kullanımıyla Aliağa (İzmir) kıyı bölgesi'nde ekolojik açıdan önemli biyotopların haritalanması. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, İzmir. Eskin B (2005) Pendik İlçesi (İstanbul) kentsel ekolojisi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Fidan H P (2006) Antakya Samandağ kıyı şeridindeki önemli biyotopların haritalanması. Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Antakya.
• Freeman C, Buck O (2003) Development of an ecological mapping methodology for urban areas in New Zealand. Landscape and Urban Planning 63, 161–173.
• Freibauer A, Rounsevell M D, Smith P, Verhagen J (2004) Carbon sequestration in the agricultural soils of Europe. Geoderma, 122(1), 1-23.
• Girardin C A, Jenkins S, Seddon N, Allen M, Lewis S L, Wheeler C E, Griscom B W, Malhi, Y (2021) Nature-based solutions can help cool the planet—if we act now. Nature, 593(7858), 191-194.
• Gövrek A (1997) Çukurova Üniversitesi Kampüsü Doğal Potansiyelinin Belirlenmesi ve Biyotopların Haritalanması Üzerinde Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Adana.
• Guth J, Kučera T (2005) Natura 2000 habitat mapping in the Czech Republic: Methods and general results. Ekologia (Bratislava), 24 (1).
• Güllü M M (2009) Sarıyer İlçesi (İstanbul) kentsel ekolojisi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
• Hernandez C S, Boyd D S, Foody G M (2007) Mapping specific habitats from remotely sensed imagenery: Support vector machine and support vector data description based classification of coastal saltmarsh habitats. Ecological Informatics, ECOINF- 00065
• IPBES (2019). Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services. (2019). Summary for policymakers of the global assessment report on biodiversity and ecosystem services (summary for policy makers). IPBES Plenary at its seventh session (IPBES 7, Paris, 2019). https://doi.org/10.5281/zenodo.3553579
• IPBES (2022). Summary for Policymakers of the Methodological Assessment Report on the Diverse Values and Valuation of Nature of the Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services. Pascual U, Balvanera P, Christie M, Baptiste B, González-Jiménez D, Anderson C B, Athayde S, Barton D N, Chaplin-Kramer R, Jacobs S, Kelemen E, Kumar R, Lazos E, Martin A, Mwampamba T H, Nakangu B, O'Farrell P, Raymond C M, Subramanian S M, Termansen M, Van Noordwijk M, Vatn A (eds.). IPBES secretariat, Bonn, Germany. https://doi.org/10.5281/zenodo.6522392
• IPCC TR (2019). IPCC TR.pdf (tarimorman.gov.tr) (Erişim Tarihi: 16.10.2022)
• İklime Uyum Projesi (2021). Türkiye’de İklim Değişikliğine Uyum Çalışmaları. https://iklimeuyum.org/dokumanlar/Turkiyede_Iklim_Degisikligine_Uyum_Calismalari.pdf (Erişim Tarihi: 16.10.2022)
• Kabaalioğlu B Y (2013) Beşiktaş İlçesi (İstanbul) kentsel ekolojisi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
• Karabacak G (2016) Beylikdüzü ilçesinin (İstanbul) biyotoplarının floristik ve ekolojik özellikleri. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
• Karakuş N (2010) Yutak alanların iklim değişikliği üzerine etkilerinin Türkiye örneğinde araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı,Adana.
• Kaya E (2004) Muğla (Merkez) florası. Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı, Muğla.
• Kaya U E (2010) Saros körfezi kıyı alanında habitat sınıflaması. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Adana.
• Köseoğlu M (1983) Bornova yerleşme merkezinde ekolojik yönden önemli biyotoplar üzerinde araştırmalar. E.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları No: 475, İzmir.
• Löfvenhaft K, Björn C, Ihse M (2002) Biotope patterns in urban areas: a conceptual model integrating biodiversity issues in spatial planning. Landscape and Urban Planning, 58(2-4), 223-240.
• Lu X, Wang X (2018) A Methodological Study of Biotope Mapping in Urban Areas: Case of Xuanwu District, Nanjing City, China. In 19th annual International Conference on Information Technology in Landscape Architecture (pp. 208-216).
• LULUCF (2022). https://unfccc.int/topics/land-use/workstreams/land-use--land-use-change-and-forestry-lulucf (Erişim Tarihi: 15.10.2022)
• Mansuroglu S, Ortacesme V, Karaguzel O (2006) Biotope mapping in an urban environment and its implications for urban management in Turkey. Journal of Environmental Management 81, 175–187.
• Mansuroğlu S, Dağ V (2019) Kent ekosistemlerinde iklim değişikliği ile mücadelede doğala yakın biyotopların önemi. İklim Değişikliği ve Kentler Yapısal Çevre ve Yeşil Alanlar, Yıldız Aksoy, Editör, Dakam Yayınları, İstanbul, ss.139-158.
• Mansuroğlu S, Dağ V (2018) Kuşadası kentsel alanında biyotop haritalama çalışmalarının önemi Kuşadası peyzaj değerleri. Tanay Birişçi, Ayşe Kalaycı Önaç, Editör, TMMOB Peyzaj Mimarları Odası, Aydın, ss.77-95.
• Nayim Y S (2010) Amasra-İnkum (Bartın) arasında yer alan önemli biyotopların haritalanması. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, İstanbul.
• Ortaçeşme D (1996) Avrupa Birliği CORINE biyotop projesinin türkiye'de uygulanabilirliği üzerinde bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Adana.
• Osma E (2003) Kadıköy İlçesi (İstanbul) kentsel ekolojisi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
• Oudheusden R (2005) The CORINE Biotopes Project. Utrecht Univeersity Research Project, NWS- I- 2005- 5. Özay E (2014) İstanbul'un Avrupa Yakası'ndaki bazı biyotop tiplerinin floristik ve ekolojik özellikleri. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
• Qiu L (2014) Linking biodiversity and recreational merits of urban green spaces 2014 (16).
• Qiu L, Gao T, Gunnarsson A, Hammer M, von Bothmer R (2010) A methodological study of biotope mapping in nature conservation. Urban forestry & urban greening, 9(2), 161-166.
• Rounsevell M D A, Reay D S (2009) Land use and climate change in the UK. Land use policy, 26, S160-S169 Sarabat F (2006) Fethiye'nin kentsel ekolojisi. Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Çevre Bilimleri Anabilim Dalı, Muğla.
• Schulte W, Sukopp H, Werner P (1993) Flachendeckende Biotopkartierung im besiedelten Bereich als Grundlage einer am Naturschutz orientierten Planung. Natur und Landschaft 68, 491–526 (in German, with English summary).
• Segl K, Roessner S, Heiden U, Kaufmann H (2003) Fusion of spectral and shape features for identification of urban surface cover types using reflective and thermal hyperspectral data. Journal of Photogrammetry and Remote Sensing 58, 99–112.
• Sukopp H, Henjy S, Kowarick I (1990) Urban Ecolgy: Plants and Plant Communities in Urban Environments. SPB Academic Publishing, The Hague, Netherlands.
• Sukopp H, Weıler S (1986) Biotopkartierung im Besiedelten Bereich der Bundesrepublik Deutschland. Landschaft + Stadt 18(1): 25-38.
• Sukopp H, Weiler S (1988) Biotope mapping and nature conservation strategies in urban areas of the Federal Republic of Germany. Landscape and Urban Planning 15, 39–58.
• Türkeş M (2022) IPCC’nin yeni yayımlanan iklim değişikliğinin etkileri, uyum ve etkilenebilirlik raporu bize neler söylüyor?. Resilience, 6(1), 197-207.
• Ünal B (2016) Maltepe İlçesi'nin (İstanbul) biyotoplarının floristik ve ekolojik özellikleri. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
• Wachter M (1999) Comprehensive biotope mapping in Germany: the example of Leipzig. In: Reumer, J.W.F., Epe, M.J. (Eds.), Biotope Mapping in the Urban Environment, Deinsea, 5; 1999, pp. 67–76.
• Werner P (1999) Why biotope mapping in populated areas? In: Reumer, J.W.F. & Epe, M.J. (eds.) Biotope Mapping in the Urban Environment. Rotterdam: Deinsea 5, pp. 9-26.
• Wittig R, Schreiber K F (1983) A quick method for assessing the importance of open spaces in towns for urban nature conservation. Biological Conservation 26, 54–64.
• Yalçınalp E (2010) Uzungöl Özel Çevre Koruma Bölgesi’nin biyotop haritalaması ve ekoturizm açısından değerlendirilmesi. Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Yapar M (2013) Zeytinburnu İlçesi (İstanbul) kentsel ekolojisi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Çevre Bilimleri Anabilim Dalı, İstanbul.
• Yılmaz B, Gulez S, Kaya L G (2010) Mapping of biotopes in urban areas: A case study of the city of Bartin and its environs, Turkey. Scientific Research and Essays, 5(4), 352-365.
• Yılmaz H (2001) Bartın Kenti ve Yakın Çevresinde Biyotopların Haritalanması. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, İstanbul.
• Yılmaz T (1986) Buca yerleşme merkezinde ekoloji yönünden önemli biyotoplar üzerinde araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, İzmir.
• Yücel M (2001) Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED). Baki Kitabevi, Adana.