Türk Eğitim Sistemindeki Kariyer Uygulamalarının İnsan Kaynakları Yönetimi Açısından İncelenmesi

Yıl 2022, Sayı: 56, 336 - 371, 01.09.2022

Tahir Güler , Kemal Kayıkçı , Ali Sabancı

https://doi.org/10.9779/pauefd.1008786

Öz

Bu çalışmanın amacı, Türk Eğitim Sisteminde yer alan öğretmenlik mesleğine ve okul yöneticiliğine ilişkin kariyer uygulamalarını insan kaynakları yönetimi açısından incelemek ve bu uygulamaların eğitim yöneticileri ve öğretmenler üzerindeki etkilerini belirlemektir. Araştırma, nitel araştırma yönteminde bir durum çalışmasıdır. Çalışma grubunun belirlenmesinde ölçüt örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2020-2021 eğitim-öğretim yılında Antalya ili Manavgat ilçesinde bulunan 1 ilkokul, 2 ortaokul ve 1 lisede görev yapan toplam 8 yönetici ve 8 öğretmen oluşturmuştur. Araştırma verilerinin toplanmasında görüşme ve doküman analizi teknikleri kullanılmıştır. Yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanan verilerin çözümlenmesinde betimsel ve içerik analizleri kullanılmıştır. Araştırmada katılımcılar, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yapılan uyum çalışmalarının yetersiz olduğunu, yükselme uygulamalarının belirsizlik taşıdığını, kariyer uygulamalarının adalet ve liyakate uygunluk açısından yetersiz ve sorunlu olduğunu, kariyer planlama ve geliştirme alanındaki uygulamalarının yetersiz ve güdüleyici olmaktan uzak olduğunu belirtmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

kariyer, kariyer yönetimi, eğitim yöneticisi

Investigation of Career Practices in the Turkish Education System in Terms of Human Resources Management

Öz

The purpose of this study is to examine the career practices related to the teaching profession and school administration in the Turkish Education System in terms of human resources management and to determine the effects of these practices on educational administrators and teachers. The research is a case study, which is a qualitative research method. The criterion sampling method was used to determine the study group. The study group of the research consisted of 8 administrators and 8 teachers working in 1 primary school, 2 secondary schools and 1 high school in the Manavgat district of Antalya province in the 2020-2021 academic year. Interview and document analysis techniques were used to collect the research data. Descriptive and content analyses were used to analyze the data collected with a semi-structured interview form. As a result, it was determined that the participants thought that the adaptation trainings carried out by the Ministry of National Education regarding human resources management career practices were insufficient, the promotion procedures were uncertain, the practices were not in line with fairness and merit, and the Ministry of National Education was not successful enough in applying career management.

Anahtar Kelimeler

Career, career management, education administrator

Kaynakça

• Adekola, B. (2011), Career planning and career management as correlates for career development and job satisfaction a case study of nigerian bank employees. Australian Journal of Business and Management Research, 1 (2), 100-112.
• Akçadağ, T. (2014). Okul yöneticilerinin bakış açılarıyla yöneticilerin yetiştirilme, atama ve yer değiştirmeleri; sorunlar ve çözümler. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29, 135-150.
• Albayrak, E. G. (2007). Kariyer yönetimi ve örgütsel bağlılık üzerine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, İstanbul.
• Argon, T. (2015). Eğitim kurumlarında insan kaynakları yönetimi işlevlerinin uygulanabilirliğine ilişkin eğitim çalışanlarının görüşleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11 (3), 851-869.
• Aydın Baş, E. ve Şentürk, İ. (2017). Eğitim kurumları yöneticilerinin görevlendirilmelerine ilişkin yönetmelik hakkında okul yöneticilerinin görüşleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(2), 119-143.
• Aykut, F. (1998). Orta kademe yöneticilerin kariyer planlaması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Aytaç, S. (2005). Çalışma yaşamında kariyer. Yönetimi, planlanması, geliştirilmesi ve sorunları. Bursa: Ezgi.
• Ayvacı, H., Bakırcı, H. ve Yıldız, M. (2014). Fen bilimleri öğretmenlerinin hizmet içi eğitim uygulamalarına ilişkin görüşleri ve beklentileri. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 357-383 .
• Balyer, A. (2013). Okul yöneticilerinin kariyer gelişim kararlarını etkileyen kurumsal ve kişisel faktörler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(1), 1-26.
• Başaran, İ. E. (1989). Yönetim. Ankara: Gül.
• Bingöl, D. (2019). İnsan kaynakları yönetimi (11.basım). İstanbul: Beta.
• Boydak Özan, M., Gavcar, M., Saçaklı, F. ve Şahin, N. (2014). Okul yöneticilerinin seçilme ve atanma kriterlerine ilişkin öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi. Turkish Journal of Educational Studies, 1(1), 103-134.
• Can, H., Akgün, A. ve Kavuncubaşı, Ş. (2001). Kamu ve özel kesimde insan kaynakları yönetimi (4. Basım). Ankara: Siyasal.
• Cemaloğlu, N. (2005). Türkiye’de okul yöneticisi yetiştirme ve istihdamı: Var olan durum, gelecekteki olası gelişmeler ve sorunlar. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(25), 249- 274.
• Cerit, Y., Akgün, N., Yıldız, K. ve Soysal, M. R. (2014). Yeni eğitim sisteminin (4+4+4) uygulanmasında yaşanan sorunlar ve çözüm önerileri (Bolu il örneği). Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(1), 59-82.
• Çiftçi, N. (2017). Öğretmenlerin algılarına göre motivasyon kaynaklarının belirlenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Creswell, J. W. (2014). Research design: Qualitative, quantitative and mixed methods approaches. Los Angeles: Sage.
• Demir, S. B. ve Pınar, M. A. (2013). 2011 yılı Yönetici Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeği'nin içeriğine ve puanlama ölçütlerine ilişkin yönetici görüşlerinin incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 8(6), 123-143.
• Demirkol, M. ve Kılıç, D. (2017). Sınıf öğretmenlerinin vicdan algısı. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 853-864.
• Demirtaş, H. ve Özer, N. (2014). Okul müdürlerinin bakış açısıyla okul müdürlüğü. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22(1), 1-24.
• Doğan, S., Demir, S. B. ve Pınar, M. A. (2014). Yönetici görüşlerine göre MEB 2013 yılı yönetici atama ve yer değiştirme yönetmeliği. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 7(2), 224-245.
• Durmuşçelebi, M. ve Bilgili, A. (2014). Yeni (12 Yıllık) eğitim sistemi, karşılaşılan sorunlar ve dünyadaki uygulamalardan bazılarının incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 9(2), 603.
• Ekinci, A., Bozan, S. ve Sakız, H. (2019). Aday öğretmen yetiştirme programının etkililiğine ilişkin aday ve danışman öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 52(3), 801-836.
• Ereş, F. (2004). Milli eğitim bakanlığında kariyer yönetimi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Feiman Nemser, S. (2003). What new teachers need to learn. Educational Leadership, 60(8), 25-29.
• Hammond, M. (2005). Next steps in teaching: A guide to starting your career in the secondary school. London & New York: Routledge.
• Helvacı, M. A. (2010). Eğitim örgütlerinde değişim yönetimi (2.Basım). Ankara: Nobel.
• İrmiş, A. ve Bayrak, S. (2001). İnsan kaynakları yönetimi açısından kariyer yönetimi. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 1(1-2), 177-186.
• Karabağ Köse, E., Taş, A., Küçükçene, M., ve Karataş, E. (2018). Öğretmen motivasyonunu etkileyen faktörlere ilişkin yönetici ve öğretmen görüşleri üzerine karşılaştırmalı bir inceleme. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (48), 255-277.
• Kayıkçı, K. (2001). Yönetici yetiştirme sorunu. Milli Eğitim Dergisi, (150), 28-32.
• Kayıkçı, K. (2013). Türkiye’de kamu ve eğitim alanında sendikalaşma ve öğretmen ile okul yöneticilerinin sendikalardan beklentileri. Amme İdaresi Dergisi, 46(1), 99-126.
• Kayıkçı, K., Özdemir, İ. ve Özyıldırım, G. (2015). İlk defa ve yeniden okul müdürü görevlendirilmesi: Sözlü sınav üzerine bir değerlendirme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 21(4), 471-498.
• Kayıkçı K. ve Turan Ü. (2017). Öğretmenlerin milli eğitim bakanlığı tarafından hazırlanan hizmet içi eğitim çalışmalarına ilişkin görüşleri. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(2), 17-33.
• Konan, N., Bozanoğlu, B. ve Çetin, R. B. (2017). Okul müdürü görevlendirmeye ilişkin müdür görüşleri. Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry (TOJQI), 8(3), 323- 349.
• Köse, A. (2016). Okul yöneticilerinin görüşlerine göre aday öğretmen yetiştirme sürecinin değerlendirilmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi , 16 (3), 924-944.
• Küçükçene, M. ve Aydoğan, İ. (2018). Eğitim yönetiminde adaletin önemi ve gerekliliği üzerine bir inceleme. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi , 8 (2) , 641-664.
• MEB, (1998). Millî Eğitim Bakanlığına bağlı eğitim kurumları yöneticilerinin atama ve yer değiştirmelerine ilişkin yönetmelik. [Çevrim- içi: https://www.resmigazete. gov.tr/arsiv/23472.pdf], Erişim tarihi: 22.05.2021.
• MEB, (2004). Milli Eğitim Bakanlığına bağlı eğitim kurumları yöneticilerinin atama ve yer değiştirmelerine ilişkin yönetmeliğin yürürlükten kaldırılmasına dair yönetmelik,[Çevrim-içi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2004/01/20040110.htm], Erişim tarihi: 13.05.2021.
• MEB, (2005). Öğretmenlik kariyer basamaklarında yükselme yönetmeliği. [Çevrim- içi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/08/20050813-2.htm], Erişim tarihi : 13.05.2021.
• MEB, (2013). Millî Eğitim Bakanlığı personeline başarı, üstün başarı belgesi ve ödül verilmesine dair yönerge. [Çevrim-içi: https://personel.meb.gov.tr/genelge_gorus_ yonerge/Y%C3%B6nerge.pdf], Erişim tarihi: 23.05.2021.
• MEB, (2016). Aday öğretmen yetiştirme sürecine ilişkin yönerge. [Çevrim-içi: http://oygm .meb.gov.tr/www/aday-ogretmen-is-ve-islemleri/icerik/452], Erişim tarihi: 13.05.2021.
• MEB, (2016). Millî Eğitim Bakanlığının teşkilat ve görevleri hakkında kanun hükmünde kararname ile bazı kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde değişiklik yapılmasına dair kanun. [Çevrim-içi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/12/20161209-5.htm], Erişim tarihi : 21.05.2021.
• MEB, (2018). 2023 Eğitim Vizyonu. (Erişim: 10.06.2021). [Çevrim-içi: http://2023vizyonu.meb.gov.tr/], Erişim tarihi: 23.05.2021.
• MEB, (2019). Okul yöneticileri sınavı için ÖSYM ile iş birliği. [Çevrim-içi: http://www.meb.gov.tr/okul-yoneticileri-sinavi-icin-osym-ile-isbirligi/haber/1803 5/ tr.], Erişim tarihi: 15.05.2021.
• MEB, (2020). Millî Eğitim Bakanlığı Personelinin Görevde Yükselme, Unvan Değişikliği ve Yer Değiştirme Suretiyle Atanması Hakkında Yönetmelik. Değişik:RG-18/7/2020-31189.[Çevrim-içi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/20 20/07/20200718-2.htm], Erişim tarihi: 23.05.2021.
• MEB, (2021). Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Eğitim Kurumlarına Yönetici Seçme Ve Görevlendirme Yönetmeliği. [Çevrim-içi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/ 2021/02/20210205-1.htm], Erişim tarihi: 10.06.2021
• Okçu, V. (2011). Türkiye’de okul yöneticilerinin yetiştirilmesi ve atanmasına ilişkin mevcut durum, beklentiler ve öneriler. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(37), 244-266.
• Özdoğru, M. (2019). Okul yöneticilerinin liyakat ilkesi hakkındaki görüşleri. Eğitim ve Teknoloji, 1(2), 111-121.
• Özen, R. (2006). İlköğretim okulu öğretmenlerinin hizmet içi eğitim programlarının etkilerine ilişkin görüşleri: Düzce İli örneği. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 141- 160.
• Özen, H., Kılıçoğlu, G. ve Yılmaz Kılıçoğlu, D. (2019). Aday öğretmenlerin aday öğretmen yetiştirme programına ilişkin görüşleri: Nitel bir araştırma. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 49(49), 99-120.
• Özmen, F. ve Kömürlü, F. (2010). Eğitim örgütlerine yönetici seçme ve atamada yaşanan sorunlar ve yönetici görüşleri temelinde çözüm önerileri. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 2 (1), 25-33.
• Sabancı, A. (1999). Ödül sisteminin ilköğretim okullarındaki öğretmenler ve müdür yardımcıları için önem derecesi, gereksinimleri karşılama ve iş doyumu sağlama düzeyi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 19, 363-3.
• Sarı, M. H. ve Altun, Y. (2015). Göreve yeni başlayan sınıf öğretmenlerinin karşılaştıkları sorunlar. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(1): 213-226.
• Sayan, İ. ve Yıldırım, N. (2019). Okul yöneticisi atama türlerinin, öğretmenler, okul yöneticileri ve eğitim öğretim süreçleri üzerine etkilerinin nitel bir analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 2(1), 13-34.
• Süngü, H. (2012). Türkiye, Almanya, Fransa ve İngiltere’de okul müdürlerinin atanması ve yetiştirilmesi. Sakarya University Journal of Education, 3(2), 33-50.
• Şimşek, A. ve Büyükkıdık, S. (2015). Emekli öğretmenlerin yaşam doyumlarına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Bilimleri Dergisi, 4(6), 19-41.
• Taşçıoğlu, C. (2006). Eğitim sektöründe kariyer yönetimi uygulamalarının örgütsel performans üzerindeki etkileri: Teori ve bir araştırma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Taşlıyan, M., Arı, N. Ü. ve Duzman, B. (2011). İnsan kaynakları yönetiminde kariyer planlama ve kariyer yönetimi: İİBF öğrencileri üzerinde bir alan araştırması. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), 231-241.
• Toprakçı, E., Bozpolat, E. ve Buldur, S. (2010). Öğretmen davranışlarının kamu mesleketiği ilkelerine uygunluğu. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 35-50.
• Tunçer, P. (2012). Değişen insan kaynakları yönetimi anlayışında kariyer yönetimi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(1), 203-233.
• Yetim, G. ve Toprakçı, E., (2020). Göreve yeni başlayan okul yöneticilerinin karşılaştıkları sorunlar ve çözüm önerileri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,21(1), 13- 32.
• Wenxia, Z. ve Bo, L. (2008). Study on the relationship between organizational career management and job involvement. Frontier of Business Research In China, 2(1), 116–136.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yıldırım, M. C. (2012). Temel eğitim kursunun aday öğretmenlerin mesleki gelişimlerine katkısı üzerine bir çalışma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(3), 1867-1886.
• Yolcu H. ve Bayram A. (2015). Okul yöneticisi seçme sürecini deneyimleyen yönetici adaylarının sözlü sınav yöntemine ilişkin algıları. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi – ENAD, 3(3), 102-126.
• 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu, (1965, 23 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 12056). [Çevrim-içi: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/12056.pdf], Erişim tarihi: 11.06.2021.