Kök Aile İşlevselliği, Benlik Ayrımlaşması ve İlişki Doyumu: Nişanlı ve Evli Bireylerde Bir Aracılık Modeli

Yıl 2024, Sayı: 62, 405 - 431, 23.09.2024

Fikriye Eylem Öselemiş , Turgut Türkdoğan

https://doi.org/10.9779/pauefd.1427211

Öz

Bu çalışmanın amacı; kök aile işlevselliği ile romantik ilişki doyumu arasındaki ilişkide benlik ayrımlaşmasının aracılık rolünü bir yapısal eşitlik modeli çerçevesinde incelemektir. Araştırmanın çalışma grubu, evlilik hazırlığı içinde bulunan nişanlı bireylerden ve de evlilik ilişkisinin henüz ilk beş yıllık döneminde bulunan bireylerden oluşturmaktadır. Çalışma kapsamında 532 katılımcıdan Aile Uyum Yeteneğini ve Birliğini Değerlendirme Ölçeği – IV, Benliğin Ayrımlaşması Ölçeği ve İlişkilerde Mutluluk Ölçeği aracılığıyla veri toplanmıştır. Yapılan analizler sonucunda nişanlı ve yeni evli bireylerin kök aile deneyimlerinin mevcut ilişkilerinden aldıkları doyumu öngördüğü, kök aile işlevselliği yüksek olan bireylerin romantik ilişkilerinden aldıkları doyum düzeylerinin de yüksek olduğu görülmüştür. Ayrıca, aile işlevselliğinin yüksek olması bireylerin özerk bir birey olarak yetişmelerini desteklemekte, aileden benliklerini ayrımlaştırmalarını sağlayabilmektedir. Öte yandan, mevcut çalışmada bireylerin benlik ayrımlaşma düzeyleri arttıkça yakın romantik ilişkiler kurma ve sürdürme olasılıklarının ve ilişkilerinden aldıkları doyum düzeyinin artacağı hipotezi desteklememiştir. Kültüre özgü bir bulgu olarak, Türk kültüründe bireyin benlik sınırlarını koruyacak şekilde hareket etmesinin, romantik ilişki doyumunun ve çift uyumunun gelişimindeki beklentilerden biri olarak algılanmadığı anlaşılmaktadır. Sonuçlar ilgili alan yazını dikkate alınarak tartışılmış, bu doğrultuda uygulayıcılara ve araştırmacılara bazı öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Aile işlevselliği, benlik ayrımlaşması, ilişki doyumu, kök aile işlevselliği, evlilik ve aile sistemleri dairesel modeli

Family-of-origin Functioning, Self-Differentiation, and Relationship Satisfaction: A Mediation Model among Engaged and Married Individuals

Öz

This study aimed at examining the mediating role of self-differentiation in the relationship between family-of-origin functionality and romantic relationship satisfaction. The participants consisted of engaged individuals preparing for marriage and individuals in the first five years of the marriage relationship. Data were collected from 532 participants through the Family Adaptability and Cohesion Scale-IV, Differentiation of Self Inventory, and Happiness in Close Relationships Scale. As a result, family-of-origin experiences predicted relationship satisfaction, and the individuals with high family-of-origin functionality had a high level of satisfaction from their romantic relationships. In addition, a high family of functionality supports individuals to grow up as autonomous individuals and enables them to differentiate themselves from the family. On the other hand, the current study did not support the hypothesis that as the levels of self-differentiation increase, the level of romantic relationship satisfaction will increase. As a culture-specific finding, behaving in a way that protects one's self-boundaries is not perceived as one of the expectations in the development of romantic relationships and harmony among Turkish couples. The results were discussed within the framework of the relevant literature, and some suggestions were offered to practitioners and researchers.

Anahtar Kelimeler

Family functioning, self-differentiation, relationship satisfaction, family-of-origin functioning, Circumplex model of marriage and family systems

Kaynakça

• Akar, K. (2019). Benliğin ayrımlaşması ve bağlanma kaygısının kök aile fonksiyonelliği ve çift ilişki kalitesi arasındaki ilişkideki rolü. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Özyeğin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bandalos, D. L., & Finney, S. J. (2001). Item parceling issues in structural equation modeling. In G. A. Marcoulides & R. E. Schumacker (Eds.), New developments and techniques in structural equation modeling (pp. 269–296). Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• Bayrakçı, E. (2014). Evli bireylerin benlik saygısı, cinsel tutumları ve kök aile ilişkilerinin çift uyumunu yordaması. Yayınlanmamış doktora tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Bekil, F. (2021). Üniversite öğrencilerinde aile işlevselliği ile uyumsuz mükemmeliyetçilik ilişkisinde ayrışma-bireyleşmenin aracı rolü. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Belyad, M. R., Nahidpoor, F., & Yadegari, H. (2014). The role of family-of-origin in differentiation of self and marital conflicts. Iranian Journal of Psychiatric Nursing, 2(2), 81-91.
• Boldaz-Telli, A. (2019). Evli çiftlerde; benlik farklılaşmasının ilişki doyumu, ilişki uyumu, çatışma çözme tepkileri, ilişkide kıskançlık, ilişkide affedicilik ve eşe duygusal bağlılık açısından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bowen, M. (1978). Family therapy in clinical practice. New York: Aronson.
• Busby, D. M., Gardner, B. C., & Taniguchi, N. (2005). The family-of-origin parachute model: Landing safely in adult romantic relationships. Family Relations, 54(2), 254-264. doi: 10.1111/j.0197-6664.2005.00020.x
• Chang, S. H. (2018). Testing a model of codependency for college students in Taiwan based on Bowen's concept of differentiation. International Journal of Psychology, 53(2), 107-116. doi: 10.1002/ijop.12271
• Chung, H. ve Gale, J. (2009). Family functioning and self-differentiation: A cross-cultural examination. Contemporary Family Therapy, 31(1), 19-33.
• Costa-Ramalho, S., Marques-Pinto, A., & Ribeiro, M. T. (2017). The retrospective experience of climate in the family-of-origin and dyadic coping in couple relationships: pathways to dyadic adjustment. Journal of Family Studies, 23(3), 371-388. doi: 10.1080/13229400.2015.1131732
• Çoğalan, Y. (2017). Evli bireylerin kök aileleriyle ilişkileri ve evlilik uyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Dennison, R. P. (2010). The effect of family-of-origin on early marriage outcomes: A mixed method approach. Unpublished doctoral dissertation. Norton school of family and consumer sciences: division of family studies and human development, Arizona.
• Eren, S. (2021). Evli çiftlerin benlik kurguları ve benlik kurguları benzerliğinin evlilik uyumu ve doyumu ile ilişkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Erkılınç, M. M. (2020). Aile içi iletişim kalıpları, benlik kavramı ve evlilik uyumu arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Işık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Falcke, D., Wagner, A., & Mosmann, C. P. (2008). The relationship between family-of-origin and marital adjustment for couples in Brazil. Journal of family psychotherapy, 19(2), 170-186. doi: 10.1080 / 08975350801905020
• Fletcher, G. J., Fitness, J., & Blampied, N. M. (1990). The link between attributions and happiness in close relationships: The roles of depression and explanatory style. Journal of Social and Clinical Psychology, 9(2), 243-255. doi: 10.1521/jscp.1990.9.2.243
• Gardner, B.C., Busby D.M. & Brimhall A.S. (2007). Putting emotional reactivity in its place? Exploring family-of-origin influences on emotional reactivity, conflict, and satisfaction in premarital couples. Contemporary of Family Therapy, 29, 113–127.
• Ghoroghi, S., Hassan, S. A., & Baba, M. (2012). Function of Family-of-Origin experiences and marital adjustment among married Iranian students of Universiti Putra Malaysia. International Journal of Psychological Studies, 4(3), 94-103. doi: 10.5539/ijps.v4n3p94
• Gladding, S. T. (2015). Aile terapisi: Tarih, kuram ve uygulamaları (Çev. İ Keklik ve İ. Yıldırım) (5.Baskı). Ankara: PDR Yayınları.
• Güngör-Cihan, H. (2007). Evlilik doyumunu açıklamaya yönelik bir model geliştirme. Yayınlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Harvey, D. M., & Bray, J. H. (1991). Evaluation of an intergenerational theory of personal development: Family process determinants of psychological and health distress. Journal of Family Psychology, 4(3), 298-325. doi: 10.1037/0893-3200.4.3.298
• Hofstede, G. (2005). Culture and organizations: Software of the mind. New York, NY: McGraw Hill. Holman, T. B., & Busby, D. M. (2011). Family-of-origin, differentiation of self and partner, and adult romantic relationship quality. Journal of Couple & Relationship Therapy, 10(1), 3-19. doi: 10.1080/15332691.2010.539171
• Hu, L. C., & Chiang, Y. L. (2020). Having children in a time of lowest fertility: value of children, sex preference and fertility desire among Taiwanese young adults. Child Indicators Research, 13(4), 1–18. doi: 10.1007/s12187-020-09753-5
• Işık, E., & Bulduk, S. (2015). Psychometric properties of the differentiation of self-inventory‐revised in Turkish adults. Journal of marital and family therapy, 41(1), 102-112. doi: 10.1111/jmft.12022
• Işık, E., Özbiler, Ş., Schweer-Collins, M. L., & Rodríguez-González, M. (2020). Differentiation of self predicts life satisfaction through marital adjustment. The American Journal of Family Therapy, 48(3), 235-249. doi: 10.1080/01926187.2020.1732248
• İnce, Ş., & Işık, E. (2021). The mediating role of five love languages between differentiation of self and marital satisfaction. The American Journal of Family Therapy, 1-17. doi: 10.1080/01926187.2021.1930607
• Johnson, P., & Stone, R. (2009). Parental alcoholism and family functioning: Effects on differentiation levels of young adults. Alcoholism Treatment Quarterly, 27(1), 3-18. doi: 10.1080/07347320802586601
• Jöreskog, K.G., & Sörbom, D. (1993). LISREL 8: User’s guide. Chicago: Scientific Software.
• Kağıtçıbaşı, Ç. & Ataca, B. (2015). Value of children, family change, and implications for the care of the elderly. Cross-Cultural Research, 49(4), 374–392. doi:10.1177/1069397115598139.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (1996). The autonomous-relational self. European Psychologist, 1(3), 180-186. doi: 10.1027/1016-9040.1.3.180
• Kahraman, B. (2021). Gelin-kayınvalide ilişkileri ve çift uyumu arasında benliğin ayrımlaşmasının düzenleyici rolü. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Kalkan, E., ve Aydoğan, D. (2019). Evlilik ilişki kalitesini benlik açısından değerlendirme: benliğin farklılaşması ve ilişkisel özgünlük. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38(1), 174-189. doi: 10.7822/omuefd.494918
• Kerr, M. E., & Bowen, M. (1988). Family evaluation. New York: Norton.
• Khaddouma, A., Gordon, K. C., & Bolden, J. (2015). Zen and the art of dating: Mindfulness, differentiation of self, and satisfaction in dating relationships. Couple and Family Psychology: Research and Practice, 4(1), 1–13. doi: 10.1037/cfp0000035
• Kim, H. & Jung, Y. (2015). Self-differentiation, family functioning, life satisfaction and attitudes towards marriage among south korean university students. Indian Journal of Science and Technology, 8(19). doi: 10.17485/ijst/2015/v8i19/75919
• Kim, H., Prouty, A. M., Smith, D. B., Ko, M. J., Wetchler, J. L., & Oh, J. E. (2015). Differentiation and healthy family functioning of Koreans in South Korea, South Koreans in the United States, and white Americans. Journal of marital and family therapy, 41(1), 72-85. doi: 10.1111/jmft.12049
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. 3rd ed. New York, NY: Guilford Press.
• Lampis, J. (2016). Does partners’ differentiation of self-predict dyadic adjustment? Journal of Family Therapy, 38(3), 303-318. doi: 10.1111/1467-6427.12073
• Lee, J. R., & Kim, Y. H. (2011). The influence of family-of-origin differentiation on marital adjustment: mediating effects of anxiety and sense of well-being. Journal of the Korean Home Economics Association, 49(7), 13-24. doi:10.6115/khea.2011.49.7.013
• Manzi, C., Vignoles, V. L., Regalia, C., & Scabini, E. (2006). Cohesion and enmeshment revisited: Differentiation, identity, and well-being in two European cultures. Journal of Marriage and Family, 68(3), 673–689. doi: 10.1111/j.1741-3737.2006.00282.x.
• Marsh, H. W., Hau, K.-T., & Grayson, D. (2005). Goodness of fit in structural equation models. In: A. Maydeu-Olivares and J. J. McArdle (Eds.), Multivariate applications book series. Contemporary psychometrics: a festschrift for Roderick P. McDonald (pp. 275–340). Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• Momeni, K., Kavoosi-Omid, S., & Amani, R. (2015). Predicting marital commitment on the basis of differentiation of self, family adaptability and cohesion, and marital intimacy. Family Pathology, Counseling and Enrichment Journal, 1(2), 46-58.
• Nazlı, S. (2018). Aile Danışmanlığı (1. Cilt, 12. baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Nichols, W. C. (2005). The first years of marital commitment. Handbook of couples therapy, 28-43.
• Olejnik, S., & Algina, J. (2003). Generalized eta and omega squared statistics: measures of effect size for some common research designs. Psychological Methods, 8(4), 434–447. doi: 10.1037/1082-989X.8.4.434
• Olson, D. H. (2000). Circumplex model of marital and family systems. Journal of Family Therapy, 22(2), 144–167. doi: 10.1111/1467-6427.00144
• Olson, D. H. (2011). Faces IV and the circumplex model: Validation study. Journal of Marital and Family Therapy, 7(1), 64-80. doi: 10.1111/j.1752-0606.2009.00175.x
• Olson, D. H., & Gorall, D. M. (2006). Faces IV and the Circumplex model. Minneapolis, MN: Life Innovations.
• Olson, D. H., Waldvogel, L., & Schlieff, M. (2019). Circumplex model of marital and family systems: An update. Journal of Family Theory & Review, 11(2), 199-211. doi:10.1111/jftr.12331.
• Park, H. J., & Byun, S. H. (2017). Effects of Self-differentiation of Remarried Couples, Marital Intimacy, Marital Conflict Coping Style on Marital Satisfaction. The Journal of the Korea Contents Association, 17(7), 236-252. doi: 10.5392/JKCA.2017.17.07.236
• Peleg, O. (2008). The relation between differentiation of self and marital satisfaction: What can be learned from married people over the course of life? The American Journal of Family Therapy, 36(5), 388-401. doi: 10.1080/01926180701804634
• Peleg, O. (2014). The relationships between stressful life events during childhood and differentiation of self and intergenerational triangulation in adulthood. International Journal of Psychology, 6, 462-470. doi: 10.1002/ijop.12054
• Peleg, O., & Rahal, A. (2012). Physiological symptoms and differentiation of self: A cross-cultural examination. International Journal of Intercultural Relations, 36(5), 719-727. doi: 10.1016/j.ijintrel.2012.04.001
• Pirutinsky, S., & Kor, A. (2013). Relevance of the circumplex model to family functioning among Orthodox Jews in Israel. The New School Psychology Bulletin, 10(2), 25–38.
• Polat, K. ve İlhan, T. (2018). Evli bireylerde çift uyumu ve bazı psikolojik belirtilerin benliğin farklılaşması açısından incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 8(50), 87-115.
• Rivero, N., Martinez-Pampliega, A., & Olson, D. H. (2010). Spanish adaptation of the FACES IV questionnaire: Psychometric characteristics. The Family Journal, 18(3), 288–296. doi: 10.1177/1066480710372084
• Rodríguez-González, M., Skowron, E. A., Cagigal de Gregorio, V., & Muñoz San Roque, I. (2016). Differentiation of self, mate selection, and marital adjustment: Validity of postulates of Bowen theory in a Spanish sample. The American Journal of Family Therapy, 44(1), 11-23. doi: 10.1080/01926187.2015.1099415
• Sabatelli, R. M. & Bartle-Haring, S. (2003). Family-of-origin experiences and adjustment in married couples. Journal of Marriage and Family, 65(1), 159-169. doi:10.1111/j.1741-3737.2003.00159.x
• Safi, A. O. (2018). İlişki kalitesi, doyumu ve kaygının kültürlerarası incelemesi: Özbenlik algısı ve kök aile ile ilişkiler. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Koç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Skowron, E. A. (2000). The role of differentiation of self in marital adjustment. Journal of Counseling Psychology, 47(2), 229-237. doi: 10.1037/0022-0167.47.2.229
• Skowron, E. A., & Schmitt, T. A. (2003). Assessing interpersonal fusion: Reliability and validity of a new DSI Fusion With Others subscale. Journal of Marital and Family Therapy, 29, 209–222. doi: 10.1111/j.1752-0606.2003.tb01201.x
• Sokolski, D. M., & Hendrick, S. S. (1999). Fostering marital satisfaction. Family Therapy: The Journal of the California Graduate School of Family Psychology, 26(1). s39-49.
• Timm, T. M., & Keiley, M. K. (2011). The effects of differentiation of self, adult attachment, and sexual communication on sexual and marital satisfaction: A path analysis. Journal of Sex & Marital Therapy, 37(3), 206-223. doi: 10.1080/0092623X.2011.564513
• Topham, G. L., Larson, J. H. & Holman, T. B. (2005). Family-of-origin predictors of hostile conflict in early marriage. Contemporary Family Therapy, 27(1), 101-121. doi: 10.1007/s10591-004-1973-2
• Tuterel-Kışlak, Ş. (2002). İlişkilerde Mutluluk Ölçeği (İMÖ): Güvenirlik ve Geçerlik Çalışması. Kriz Dergisi, 10(1), 37-43.
• Türkdoğan, T., Duru, E., & Balkıs, M. (2018). Turkish adaptation of the family adaptability and cohesion scale IV. International Journal of Assessment Tools in Education, 5(4), 631-644. doi: 10.21449/ijate.409110
• Türkdoğan, T., Duru, E., & Balkıs, M. (2019). Circumplex model of family functioning in Turkish culture: Western family systems model in a Eurasian country. Journal of Comparative Family Studies, 50(2), 183-199. doi: 10.3138/jcfs.50.2.005
• Türkiye İstatistik Kurumu (2020). Evlenme ve boşanma istatistikleri. Ankara. https://tuikweb.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=33708 sayfasından erişilmiştir.
• Ulu-Yalçınkaya, A. (2019). Differentiation of self: an examination of the concept in the interplay of stress, life satisfaction, and marital satisfaction. Unpublished master thesis. Middle East Technical University Graduate School of Social Sciences, Ankara.
• Yılmaz, B. (2020). Beliren yetişkinlik döneminde romantik ilişki doyumunun yordayıcısı olarak benlik ayrımlaşması, otantiklik ve depresyon. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.