İMGELERDEN TOPLUMSALA BİR AKIŞ: DİSTOPİK KURMACA VE OMNİSCİENT DİZİSİNDE GÖZETİM-İMGE

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 1, 20 - 45, 30.06.2023

Aslı Şahinkaya Ermiş

Öz

Toplumsal yaşamda açık açık görmenin çok da kolay olmadığı gizil gözetim pratikleri, geçmişten bu yana hem yazınsal metinlerde hem de görsel mecralarda farklı biçimlerde görünür hale gelmiştir. İktidarlara, dönemin geistına ve teknik yeterliklere göre toplumsal varlığı dönüşen gözetim; edebiyat, tiyatro ve sinemada özellikle de distopya ve bilim kurgu türü metinlerde sıklıkla kendine yer bulmuştur. Bu tür içeriklere yönelik çözümlemeler, henüz toplumsal olarak görünürlüğü olmayan bir takım pratiklerin de ortaya çıkmasına katkıda bulunmaktadır. Tam da bu nedenle bilim kurgu türde gözetim odaklı olan bir kurmacaya yönelik derinlikli bir bakış, şimdi ve gelecekte var olacak teknolojinin ve toplumsal çerçevenin bir öncülü olarak değerlendirilebilir. Bu çalışmada Gilles Deleuze’ün sinema kavrayışından hareketle gözetim, gözetim imge olarak kavramsallaştırması yapılmıştır. Bu eksende edebiyattan hareketli imgelere gözetimin izleri sürülmüştür. Bir Netflix içeriği olan Omniscient (Aguilera, 2020) dizisi üzerinden kavramları somutlaştırmak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Gözetim, Distopik roman, Hareketli imge, Gilles Deleuze, Omniscient dizisi

Kaynakça

• 84 [Kitap] / yaz. Orwell Georges / çev. Akgören Nuran. - İstanbul : Can Yayınları, 2006. Akışkan gözetim [Kitap] / yaz. Bauman Zygmunt ve Lyon David. - İstanbul : Ayrıntı, 2018.
• Ana-akım filmlerde gözetim olgusunun temsili [Dergi] / yaz. Hıdıroğlu İrfan // Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. - 2019. - s. 1407-1426.
• Anti-ödipus: Kapitalizm ve şizofreni [Kitap] / yaz. Deleuze Gilles ve Guattari Felix / çev. Ege Fahrettin, Erdoğan Hakan ve Yiğitalp Mustafa. - Ankara : Bilim ve Sosyalizm Yayınları, 2014. Biz [Kitap] / yaz. Zamyatin Yevgeni / çev. İmre Mehmet Fehmi. - Ankara : İmge, 2013. Cesur yeni dünya [Kitap] / yaz. Huxley Aldous. - İstanbul : İthaki, 2014.
• Edebiyat sinema ilişkisi [Dergi] / yaz. Kale Özlem // Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. - 2010. - 3 : Cilt 14. - s. 266- 275.
• Edebiyat, tiyatro ve sinema arayüzünde uyarlama: Hamlet`in minör izdüşümleri / yaz. Şahinkaya Aslı // Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. - Ankara : Başkent Üniversitesi, 2019.
• Felsefe nedir? [Kitap] / yaz. Deleuze Gilles ve Guattari Felix / çev. Ilgaz Turhan. - İstanbul : YKY, 2001. Gözetimin küreselleşmesi [Kitap] / yaz. Mattelart Armand. - İstanbul : Kalkedon, 2007. Gözetimin soykütüğü: Foucault'dan Deleuze'e [Kitap] / yaz. Baştürk Efe. - İstanbul : Kalkedon, 2016. Gözetlenen toplum [Kitap] / yaz. Lyon David. - İstanbul : Kalkedon, 2006. Gelecekten notlar Yevgeniy Zamyatin ve Biz [Dergi] / yaz. Kandemir Hüseyin // Selçuk Üniversitesi Edebiyat Dergisi. - 2009. - s. 137- 144.
• Gilles Deleuze: Kontrol toplumunu, sanat ve direnme eylemi arasındaki ilişkiyi anlatıyor / yaz. Deleuze Gilles // Çeviri Konuşmalar / çev. Kocael İlker. - 1987. Gilles Deleuze'de imge hareketi olarak sinemanın felsefesi [Kitap] / yaz. Sütcü Özcan Yılmaz. - Bursa : Sentez, 2015.
• Pamukkale Üniversitesi İletişim Bilimleri Dergisi 2023 (1) 44 Hapishanenin doğuşu [Kitap] / yaz. Foucault Michel / çev. Kılıçbay Mehmet Ali. - Ankara : İmge, 2017. İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları [Kitap] / yaz. Althusser Louis / çev. Yusuf Alp Mahmut Özışık. - İstanbul : İletişim, 2000.
• Ütopya ve distopyalarda sosyal kontrol / yaz. Vural Engin // Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. - 2011.
• Kapitalizm ve Şizofreni 1: Göçebe Bilimi İncelemesi [Kitap] / yaz. Deleuze Gilles ve Guattari Felix / çev. Akay Ali. - İstanbul : Bağlam, 1990.
• Katı olan her şey buharlaşıyor [Kitap] / yaz. Berman Marshall. - İstanbul : İletişim, 2019. Kelimeler ve şeyler [Kitap] / yaz. Foucault Michel / çev. Kılıçbay Mehmet Ali. - Ankara : İmge, 2015.
• Madde ve bellek [Kitap] / yaz. Bergson Henri / çev. Ergüden Işık. - Ankara : Dost, 2015. Modernite ve Holokaust [Kitap] / yaz. Bauman Zygmunt / çev. Sertabiboğlu Süha. - İstanbul : Alfa, 2016.
• Omniscient = İnternet Dizisi / yön. Aguilera Pedro. - Netflix, 2020.
• Postmodern kültürde gözetim toplumunun dönüşümü: ‘Panoptikon’dan ‘sinoptikon’ ve ‘omniptikon’a [Dergi] / yaz. Bitirim-Okmeydan Selin // AJIT-e Online Academic Journal of Information Technology. - 2017. - s. 45-69.
• Postmodernizm ve kimlik perspektifinde distopik televizyon dizileri: Black Mirror örneği / yaz. Çıtak Gizem // Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. - Elazığ : [yazarı bilinmiyor], 2018.
• Risk toplumu [Kitap] / yaz. Beck Ulrich. - İstanbul : İthaki, 2019.