Endülüslü Mâlikî Bir Âlim İbnü’l-Feres ve Ahkâmü’l-Kur’ân Adlı Eserindeki Tefsir Metodu

Yıl 2022, , 353 - 374, 30.06.2022

Fatih Kanca

https://doi.org/10.17859/pauifd.1100259

Öz

Bu çalışmanın amacı, Endülüs’te bir ilim kenti olan Gırnata’da yetişmiş Hicrî 6. yüzyıl âlimi İbnü’l-Feres’i ve onun kaleme aldığı Ahkâmü’l-Kur’ân adlı eserini tanıtmak ve tahlil etmektir. Makale müellifin fıkhî tefsir anlayışıyla yazdığı eserin ahkâm âyetlerini ele alış metoduna yoğunlaşmaktadır. Müellifin tefsir tarzı, onun günümüze ulaşmış tek kitabı olan Ahkâmü’l-Kur’ân adlı eseri başta olmak üzere, sınırlı da olsa eserle ilgili yapılan çalışmalar üzerinden tespit edilmiştir. Çalışmada müellifin hayatına, eserinin kaynaklarına, metodolojisi ve muhtevasına dair bilgilere yer verilmiştir. Mâlikî fıkıh ekolüne mensup olan müellifin ahkâm âyetlerini genelde İmâm Mâlik’in görüşleri çerçevesinde yorumladığı ancak mezhep taassubu gütmeden delillerinin güçlü olması durumunda diğer mezheplerin görüşlerini kabul ettiği görülmüştür. Ayrıca bazı meselelerde şahsî görüşlerini rivâyetlere tercih etmiştir. Bazı ‘ulûmü’l-Kur’ân konularının yer aldığı eserde hem rivâyet hem dirâyet tefsir anlayışlarının örneklerini bulmak mümkündür. TDV İslam Ansiklopedisi’nde İbnü’l-Feres’e ayrılmış bir madde bulunmamaktadır. Söz konusu Ansiklopedi’nin hazırlanan mütemmim eklerine İbnü’l-Feres’e yer verilmesinin ilmî araştırma yapanlar için faydalı olacağı kanaatine varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Fıkhî Tefsir, İbnü’l-Feres, Ahkâmü’l-Kur’ân, Gırnata.

An Andalusian Maliki Scholar, Ibn al-Fars and His Work, Ahkam al-Qur’an

Öz

The purpose of this study is to introduce and analyze Ahkam al-Qur’an, penned by Ibn al-Faras, who flourished as a scholar in Andalusia’s city of science, Granada, around the 6th century after Hijra. The essay focuses on the method the author has employed in treating ‘the verses containing rulings’ (ayat al-ahkam) in this work, which he has composed in the form of judicial exegesis. The author’s exegetical method has been identified and determined mainly through the analysis of the Ahkam al-Qur'an –his only surviving work to the present day- and also through the examination of the studies that have been made on this work, even if they are limited in number. This paper deals with the life of the author, the sources and contents of his work, as well as the methodology he has used in his work. It has been observed that the author who belonged to the Maliki legal school has interpreted the verses containing rulings according to the views of Imam Malik, although he appears to have also accepted, without any reservation, the views of the other legal schools whenever he deems their evidences to be strong. Besides, on certain issues he has preferred his own personal views over the reports of the past. In this specific work, which contains certain subjects about the sciences of the Qur’an (Ulum al-Qur’an), one might as well find the examples of both types of exegesis; that of narration (riwayah) and that of comprehension (dirayah). There has been no entry for Ibn al-Faras in the current edition of the TDV Encyclopedia of Islam. Therefore, we certainly believe that the inclusion of this scholar in the complementary volumes to be added to the TDV Encyclopedia will be very useful for those who wish to do scientific researches in this field.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Fiqh Tafsir, Ibn al-Fars, Ahkam al-Qur’an, Granada.

Kaynakça

• ‘Abîd, Ali bin Süleymân. Tefâsîru âyâtil’l-ahkâmi ve menâhicühâ. Riyâd: Dârü’t-Tedmuriyye, 2010.
• Adıgüzel, C. Ersin. “Endülüs’te Bir İlim ve Kültür Şehrinin Doğuşu: Gırna-ta Örneği”. İslâm Araştırmaları Dergisi 42 (2019), 29-60.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’s-sahîh. thk. Mu-hammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 2. Ba-sım, 1422.
• Çetiner, Bedreddin. “Ahkâmü’l-Kur’ân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansik-lopedisi. 1/ 551-552. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Davudî, Muhammed bin Ali bin Ahmed. Tabakatu’l-Müfessirin. Kahire: Mektebetü Vehbe. by.
• İbnü’l-Ebbâr, Muhammed b. Abdillâh b. Ebî Bekr el-Kudâî. et-Tekmile li-kitâbi’s-sıla. nşr. Abdusselam el-Herrâs. Beyrût: 4 Cilt. Dârü’l-Fikr, 1415/1995.
• İbn-i Ferhûn, İbrâhim b. Ali b. Muhammed ed-Dîbâcü’l-müzhib fî ma‘fifeti ‘ulemâi’l-mezheb. thk. Muhammed Ahmed Ebü’n-Nûr. 2 Cilt. Kahi-re: Dârü’t-Türâs, 2005. 2005.
• İbnü’l-Feres, Abdulmun’im bin Muhammed bin Abdurrahim el-Ensarî el-Hazrecî. Ahkamu’l-Kur’ân. Beyrût: Dâru İbni Hazm, 2006.
• Kadı Abdülvehhâb, Ebû Muhammed b. Alî b. Nasr et-Tağlibî el-Bağdâdî. el-İşrâf alâ nüketi mesâili’l-hilâf, thk. Habîb b. Tâhir. 2 Cilt. by. Dârü İbn Hazm, 1420/1999.
• Merakişî, Muhammed bin Abdilmelik el-Ensarî el-Evsî. ez-Zeyl ve’t-tekmile. Tunus: Dârü’l-Garbi’l-İslamî. 2012.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd). Sünenü’t-Tirmîzî. thk. Ahmed Mahmud Şâkir, vd. 5 Cilt. Mısır: Şirketü Mektebeti ve Matbaati Mustafa el-Bâbî'l-Halebî, 1395/1975.
• Zehebî, Muhammed bin Ahmed bin Osman. Siyeru A’lâmi’n-nübelâ. Bey-rut: Müessesetü’r-Risâle. 1998.