Senkretik ve Marjinal Bir Hareket Olarak Yahudi Yenilenmesi Hareketi

Yıl 2022, , 686 - 720, 31.12.2022

Muhammed Ali Bağır , Hatice Kübra Yaman

https://doi.org/10.17859/pauifd.1174247

Öz

Yahudi Yenilenmesi Hareketi, Hasidik kökleri olan Ortodoks bir aileye mensup Rabbi Zalman Schachter-Shalomi (1924-2014) tarafından kurulan senkretik karakterli bir Yahudi dini hareketidir. Amerika kökenli bir dini hareket olan Yahudi Yenilenmesi Hareketi, modern dönemde Yahudiler tarafından yapılan moderniteye göre şekillenme çabalarının en yeni ifadelerinden biridir. Hasidilik’ten beslenmesi, 1960’ların karşı kültür hareketinden derinden etkilenmesi, Yahudilik dışındaki bazı mistik unsurları kabul etmesi ve geleneksel Yahudi yaklaşımlarını çağdaş terimlerle yeniden şekillendirmesi en dikkat çekici yönleridir. Hareket bir yandan manevi uygulamalara yoğun bir vurgu yaparken bir yandan da feminizm, cinsiyet eşitliği ve çevre bilinci gibi modern dünyanın gündeminde olan sosyal değerler üzerinde durur. Bu makalede, Yahudi Yenilenmesi Hareketi’nin ortaya çıkış sürecinde yaşananlar ve hareketi geleneksel Yahudilikten ayıran temel fikirleri üzerinde durulacaktır. Yahudi Yenilenmesi Hareketi’nin modern dönemde farklı yaklaşımlar arayan Yahudiler için bir alternatif olup olamayacağı irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Dinler Tarihi, Yahudilik, Yahudi Yenilenmesi Hareketi, Amerikan Yahudileri, Zalman Schachter-Shalomi

Kaynakça

• Abay, Hüma. 1960’lı Yıllarda Başlayan Karşı Kültür Hareketlerinin Grafik Tasarıma Yansımaları. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• ALEPH, Alliance for Jewish Renewal. “Eighteen Principles”. Erişim 17 Haziran 2022. https://aleph.org/eighteen-principles/
• ALEPH, Alliance for Jewish Renewal. “Four Worlds Judaism”. Erişim 17 Haziran 2022. https://aleph.org/four-worlds-judaism/
• ALEPH, Alliance for Jewish Renewal. “Jewish Renewal Directory”. Erişim 8 Ağustos 2022. https://aleph.org/directory/
• ALEPH, Alliance for Jewish Renewal. “Reb Zalman”. Erişim 8 Ağustos 2022. https://aleph.org/reb-zalman/
• ALEPH CANADA, “The Kabbalah of Tikkun Olam”. Erişim 2 Ağustos 2022. https://alephcanada.ecwid.com/THE-KABBALAH-OF-TIKKUN-OLAM-p39588649
• AMATEM, “LSD (Acid)”. Erişim 8 Ağustos 2022. http://www.amatem.org/maddeler/lsd/
• Amazon, “Paradigm Shift Renewal Teachings Schachter Shalomi”. Erişim 24 Temmuz 2022. https://www.amazon.com/Paradigm-Shift-Renewal-Teachings-Schachter-Shalomi/dp/0765761238
• Amazon, “She Who Dwells Within: A Feminist”. Erişim 5 Ağustos 2022. https://www.amazon.com/She-Who-Dwells-Within-Feminist/dp/0060632925
• Ariel, Yaakov. “Jews and New Religious Movements An Introductory Essay”. Nova Religio: The Journal of Alternative and Emergent Religions 15/1 (Ağustos 2011), 5-21.
• As The Spirit Moves Us, Rabbi Debra Kolodny As The Spirit Moves Us. “A History Of Lgbtq Inclusion In The Institutional Jewish World”. Erişim 6 Ağustos 2022. https://www.asthespiritmovesus.com/a-history-of-lgbtq-inclusion-in-the-institutional-jewish-world/
• Aydın, İbrahim Ethem. “Mordecai M. Kaplan’ın Yeniden Yapılanmacı Yahudiliği Geliştirmedeki Metodu ve Temel Esasları”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 29 (Şubat 2022), 1-35.
• Başaran, İsmail. Ana Hatlarıyla Amerikan Yahudiliği Tarihsel Süreç ve Gruplar. İstanbul: Çizgi Kitabevi, 2020.
• Başaran, İsmail. “Abraham Joshua Heschel Neo-Hasidik Bir Yahudi miydi?”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 9/3 (2020), 2693-2716.
• Cambridge Dictionary, “Paradigm Shift”. Erişim 23 Temmuz 2022. https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/paradigm-shift
• Cohen, Abraham. Everyman’s Talmud The Major Teachings of the Rabbinic Sages. London: The Temple Press, 1949.
• Cohn, Debra Ann. Kehillah Kedoshah: The Experience Of Jewish Sacred Community Among 12 Jews Who Belong To Liberal Worship Communities. California: Sofia Üniversitesi, Institute of Transpersonal Psychology, Doktora Tezi, 2009.
• Colorado Edu, University of Colorado Boulder. “A Biography of Zalman Schachter-Shalomi”. Erişim 17 Haziran 2022. https://www.colorado.edu/post-holocaustamericanjudaismcollections/home/biography-zalman-schachter-shalomi
• Cooper, Levi “The Assimilation of Tikkun Olam”. Jewish Political Studies Review 25/ 3–4 (Sonbahar 2013), 10-42.
• Coward Harold (ed.) vd. Mystics And Scholars: The Calgary Conference on Mysticism 1976. Ontario: Wilfrid Laurier University Press, 1977.
• Ekinci, Oğuzhan. “Kültürün İlhakından İlhakın Kültürüne: Almanya İle Avusturya’nın Birleşmesi (Anschluss)”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 22/3 (Eylül 2018), 1603-1630.
• Eşki, Mehtap. vd. “Gürcistan Habad (Lubaviç) Yahudiliği”. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD) 9/3 (2022), 414-430.
• Greenstein, David. “By the Sweat of Your Body Approaching Kashrut From A Pluralistic Perspective”. Conservative Judaism 56/1 (Sonbahar 2003), 3-35.
• Goldberg, Aviva R. Re-Awakening Deborah: Locating The Feminist in The Liturgy, Ritual, and Theology of Contemporary Jewish Renewal. Toronto: York Üniversitesi, Programme in Women’s Studies, Doktora Tezi, 2002.
• Goodman, Martin. A History of Judaism. New Jersey: Princeton University Press, 2018.
• Gözütok, Tarık. “Bir Bilimsel İhtilaf Örneği: LSD ve Mistik Tecrübe”. Mavi Atlas 3 (Ekim 2014), 122-132.
• Gündüz, Şinasi. Din ve İnanç Sözlüğü. Konya: Vadi Yayınları, 1998.
• Gürkan, Leyma Salime. “Sekine”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/330-331. Ankara: TDV Yayınları, 2009.
• Haaretz. “Rabbi Zalman Schachter-Shalomi, Father of Jewish Renewal, Dies at 89”. Erişim 17 Haziran 2022. https://www.haaretz.com/2014-07-04/ty-article/.premium/father-of-jewish-renewal-dies/0000017f-dbc9-db22-a17f-fff923740000
• Havurah Shir Hadash, Havurah Shir Hadash A Jewish Renewal Community In Ashland. “Story of Reb Zalman’s B’nai Or Tallit”. Erişim 7 Ağustos 2022. https://havurahshirhadash.org/story-of-reb-zalmans-bnai-or-tallit/
• Jew School. “Letty Pogrebin Balances The Scale With New Top 50 Rabbi List”. Erişim 8 Ağustos 2022. https://jewschool.com/letty-pogrebin-balances-the-scale-with-new-top-50-rabbi-list-12162
• JWA, Jewish Women’s Archive. “Lynn Gottlieb”. Erişim 5 Ağustos 2022. https://jwa.org/feminism/gottlieb-lynn
• Jweekly, The Jewish News Of Nothern California. “Celebrations An Unlikely Match Makes For A Perfect Couple”. Erişim 6 Ağustos 2022. https://jweekly.com/2014/01/24/celebrations-an-unlikely-match-makes-for-a-perfect-couple/
• Krasner, Jonathan. “The Place of Tikkun Olam in American Jewish Life”. Jewish Political Studies Review 25/3-4 (Sonbahar 2013), 59-98.
• Kurt, Ali Osman. Fundamentalist Yahudiler. Ankara: Eskiyeni Yayınları, 2016.
• Magid, Shaul. “Jewish Renewal Movement”. The Encyclopedia of Religion. Ed. Lindsay Jones. 7/4868-4874. Farmington Hills: Macmillian Reference, 2005.
• Magid, Shaul. “Rainbow Hasidism in America: The Maturation of Jewish Renewal”. The Reconstructionist 68/2 (Bahar 2004), 34-60.
• Memiç, Fatih. Habad Hasidiliği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
• Milligan, Amy K. Jewish Bodylore: Feminist and Queer Ethnographies of Folk Practices. Lanham: Lexington Books, 1. Baskı, 2019.
• Lerner, Michael. Jewish Renewal: A Path To Healing And Transformation. New York: Harper Prennial, 1994.
• Lerner, Michael (ed.). Tikkun ...to Heal, Repair and Transform The World: An Anthology. Oakland: Tikkun Books, 1992.
• Lober, Brooke. Conflict And Alliance In The Struggle: Feminist Anti-Imperialism, Palestine Solidarity, And The Jewish Feminist Movement Of The Late 20th Century. Arizona: Arizona Üniversitesi, Department Of Gender And Women’s Studies, Doktora Tezi, 2016. New Voices. “Reb Schneerson Skips the Acid Test”. Erişim 8 Ağustos 2022. https://newvoices.org/2007/11/26/0004-3/
• Özalp, Mürsel. “Yahudilik’te ‘Tikkun Olam: Dünyayı Tamir Etme’ Kavramı Üzerine Bir Araştırma”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 23/1 (Haziran 2019), 291-309.
• Özalp, Mürsel. “Yahudi Yenilenme Hareketi”. Yeni Dini Hareketler Ansiklopedisi. ed. Süleyman Turan, Emine Battal. 591-593. İstanbul: Metamorfoz Yayıncılık, 2020.
• Passie, T. vd. “The Pharmacology of Lysergic Acid Diethylamide: A Review”. CNS: Neuroscience And Therapeutics 14/4 (Aralık 2008), 295–314.
• Pew Research Center, “Jewish Americans in 2020”. Erişim 31 Ağustos 2022.
• Posen, Marie-Josée. “Beyond New Age: Jewish Renewal’s Reconstruction of Theological Meaning in the Teachings of Rabbi Z. Schachter-Shalomi”. Jewish Culture and History 8/3 (Kış 2006), 87-112.
• Posen, M-Josee. Hope And Tradition: Jewish Renewal Strategies to Reconstruct Jewish Theology. Ontario: Ottawa Üniversitesi, Graduate Program in Classics and Religious Studies, Doktora Tezi, 2007.
• Rooda, Clary. Eco-Kashrut And Jewish Tradition How The Food On Our Table Can Atone For Us. Amsterdam: Levisson Institute, 2013.
• Rose, Or N. - Miles-Yépez, Netanel. Rabbi Zalman Schachter Shalomi: Essential Teachings. New York: Orbis Books, 2020.
• Rosenzweig, Rosie. “Marge Piercy’s Jewish Feminism: A Paradigm Shift”. Studies in American Jewish Literature 17 (Ocak 1998), 82-87.
• Sara Davidson. “The December Project”. Erişim 17 Haziran 2022. https://www.saradavidson.com/the-december-project
• Schachter Shalomi, Rabbi Zalman – Hoffman, Edward. My Life in Jewish Renewal: A Memoir. Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield Publishers, 2012.
• Schachter-Shalomi, Zalman - Segel, Joel. Jewish With Feeling: A Guide To Meaningful Jewish Practice. Vermont: Jewish Lights Publishing, 2013.
• Shneer, David. “Jewish Renewal and the Paradigm Shift: A Conversation with Reb Zalman Schachter-Shalomi”. The Religious Issue Association for Jewish Studies (Sonbahar 2011), 49-50. https://www.yumpu.com/en/document/read/41308369/fall-2011-the-religious-issue-association-for-jewish-studies/50
• The Inayati-Maimuni Order. “About”. Erişim 21 Ağustos 2022. http://www.inayati-maimunis.org/
• The Times of Israel. “Schachter-Shalomi Brought Old World Gravitas to New Age Judaism”. Erişim 17 Haziran 2022. https://www.timesofisrael.com/schachter-shalomi-brought-old-world-gravitas-to-new-age-judaism/
• Tikkun, Tikkun Magazine. “Tikkun Frequently Asked Questions”. Erişim 1 Ağustos 2022. https://www.tikkun.org/frequently-asked-questions/
• Waskow, Arthur. Down to Earth Judaism Food, Money, Sex and Rest of Life. New York: William Morrow and Company, 1. Basım, 1995.
• Weissler, Chava. “Meanings Of Shekhinah In The ‘Jewish Renewal’ Movement”. NASHIM: A Journal of Jewish Women’s Studies and Gender Issues 10 (Sonbahar 2005), 53-83.
• Wolf, Hagit Hacohen. “Know Where You Came From and Where You Are Going”: Jewish Renewal in Israel-Mapping Central Issues and Expected Results”. Studies in Jewish Education 14 (Ocak 2014), 250-282.