Öz
Kelâm düşüncesinde iman esasları açısından fer’î olsa da epistemolojik ve metodolojik ayrışma açısından önemli bir konu olan rü’yetullah, itikâdî mezheplerin ihtilaf ettikleri konulardan biridir. Bu çalışmada İbâdî düşüncenin gelişip sistemleşmesine katkı sunan Kâlhâtî ekseninde İbâdîlerin rü’yetullaha dair görüşleri ortaya konulmuştur. Ayrıca onun konuyla ilgili düşüncesini temellendirmek için öne sürdüğü aklî, naklî ve lüğavî argümanlar tespit edilerek zikredilmiştir. Bu çalışmanın amacı, yeni bir perspektif inşa etmek değil, mevcut veriler ışığında tespitlerde bulunmak ve birtakım analizler yapmaktır. Bu minvalde İbâdîlerin rü’yetullah konusundaki düşünceleri ve öne sürdükleri delilleri somut veriler ışığında ortaya konulacaktır. Bu araştırmada Kalhâtî’nin günümüze ulaşan tek eseri olan el-Keşf ve’l-beyân kitabı aslî kaynak, söz konusu konuyla ilgili yapılan çağdaş çalışmalar ise fer‘î kaynak olarak esas alınmıştır. Yapılan araştırma ve incelemeler neticesinde Kalhâtî’nin görüşleri bağlamında İbâdîlerin, rü’yetullahı câiz görmediği, rü’yetullahın mümkün olduğuna dair öne sürülen naklî delilleri farklı yorumladığı görülmüştür. Bunu savunurken, Allah’ın cisim olmadığı, herhangi bir cihette bulunmadığı ifade edilerek tenzihçi bir yaklaşımla hareket edildiği müşâhede edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aliyyu’l-Kârî, Nûreddin Ali b. Muhammed, Minehu’r-ravdi’l-ezher fî şerhi’l-fıkhi’l-ekber, Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1419/1998.
- Âmidî, Seyfuddin Ebû Hasan Ali b. Muhammed b. Sâlim. Ğâyetu’l-merâm fî ilmi’l-kelâm. thk. Ahmet Ferîd el-Mezîdî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1424/2004.
- Bakıllânî, el-Kadı Ebû Bekr b. Tayyib. el-İnsâf fîmâ yecibu i‘tikâdihi velâ yecûzu’l-cehlu bihî. thk. Muhammed Zâhid el-Kevserî. 2. Baskı. Kâhire: el-Mektebetu’l-Ezheriyye li’t-Türâs, 1421/2000.
- Bakıllânî, Kâdî Ebû Bekir b. Tayyib. Kitâbü’t-Temhîd. Beyrut: el-Mektebetu’ş-Şarkıyye, 1957.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cûfî. el-Câmiu’s-sahîh. thk. Komisyon. Dımeşk: Müessesetu’r-Risâle Nâşirûn, 2015.
- Eş‘arî, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmail. Kitâbu’l-Luma‘ fi’r-redd alâ ehli’z-zeyğ ve’l-bida‘. ta’lîk. Hamûde Gurâbe, Mısır: Matbaatu Mısır Şirketu Musâhame Mısriyye, 1955.
- İbn Ebî Şerîf, Kemaleddin. el-Müsâmera fî tevdîhi’l-Müsâyera fi’l-akâidi’l-münciyeti fi’l-âhirah. Ürdün: Dâru’l-Feth, 1439/2018.
- İbn Hanbel, Ahmed b. Muhammed. er-Red ale’z-zenâdıka ve’l-Cehmiyye fîmâ şekket fîhi min müteşâbihi’l-Ḳur’ân ve teevvelethü alâ ğayri te’vîlih. thk. İbn Şebîb el-Acemî. Kuveyt: Ğaras li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘ ve’t-Tıbâ‘ ve’l-İ‘lân, 2005.
- Kâdî Abdulcebbâr, Ebû Hasan Abdullah b. Ahmed. Müteşâbihu’l-Kur’ân. thk. Adnan Muhammed Zerzûr. Kâhire: Dâru’t-Turâs, ts..
- Kâdî Abdulcebbâr, Ebû Hasan Abdullah b. Ahmed. Tenzîhu’l-Kur’ân ani’l-Metâin. thk. Hızır Muhammed Nabhâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1971.
- Kâdî Abdülcebbâr, Ebû Hasan Abdullah b. Ahmed. el-Muğnî fî ebvâbi’t-tevhîd ve’l-adl. thk. Muhammed Hızır Nabhâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2012.
- Kâdî Abdülcebbar, Ebû Hasan Abdullah b. Ahmed. Şerhu’l-usûli’l-hamse. thk. Abdulkerîm Osmân. Kâhire: Mektebetu Vehbe, 3. Basım, 1416/1996.
- Kalhâtî, Ebû Abdillah Muhammed b. Saîd el-Ezdî. el-Keşf ve’l-beyân. thk. İsmail Kâşif. 2 Cilt. Ummân: y.y., 1400/1980.
- Malatî, Ebû Hüseyin Muhammed b. Ahmed b. Abdurrahman, et-Tenbîh ve’r-red alâ ehl-i ehvâ ve’l-bida‘, Beyrut, 1968.
- Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Te’vilâtu ehli’s-sünne (Te’vilâtu’l-Kur’ân), thk. Mucdî Bâsellum. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2005.
- Nesefî, Ebu’l-Muîn Meymûn b. Muhammed. Bahru’l-kelâm fî akâid-i ehli’l-İslâm. 2. Baskı. Dımeşk: Mektebetu Dari’l-Ferfur, 1421/2000.
- Nesefî, Ebu’l-Muîn Meymûn b. Muhammed. Tabsıratu’l-edille. thk. Hüseyin Atay. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1993.
- Pezdevî, Ebu’l-Yusr Muhammed. Usûlu’d-dîn. thk. Hans Peter Lens, Kâhire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türâs, 1424/2003.
- Râzî, Fahruddin Muhammed b. Ömer b. Hüseyin. Meâlimu Usûli’d-Dîn. Kuveyt: Dâru’d-Diyâ, 1433/2012. Yeşilyurt, Temel. “Rü’yetullah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 35/311-314. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2008.
- Yıldız, Harun. “Kalhâtî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ek 2/7-8. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2019.
- Zeriklî, Hayruddîn b. Muhammed b. Ali b. Fâris ed-Dımeşkî. el-A‘lâm. 15. Baskı. Beyrût: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn. 2002.
Öz
تعتبر رؤية الله ، وهي قضية مهمة من حيث الفصل المعرفي والمنهجي ، على الرغم من أنها ثانوية من حيث مبادئ الإيمان في الفكر اللاهوتي ، من القضايا التي تختلف فيها مذاهب الاعتقادية. في هذه الدراسة ، يتم عرض آراء الإباضيّة حول رؤية الله على محور القلهاتي ، مما يساهم في تطوير الفكر الإباضي وتنظيمه. بالإضافة إلى ذلك ، فإن الحجج العقلية والنقلية واللغوية التي طرحها لتبرير فكره في الموضوع قد تم تحديدها وذكرها. الهدف من هذه الدراسة ليس تأسيس منظور جديد ، ولكن الوصول إلى نتائج علمية عن طريق تحليل منهجي في ضوء البيانات. وبهذه الطريقة ، سيتم الكشف عن أفكار الإباضية حول "رؤية الله" والأدلة التي استدلوا بها في ضوء المعطيات الملموسة. في هذا البحث ، تم اعتبار " الكشف في البيان " ، وهو الكتاب الوحيد للقلهاتي الذي عثر عليه حتى يومنا هذا مصدرا رئيسيا ، بينما تم اعتبار الدراسات المعاصرة حول الموضوع المعني مصدرًا ثانويًا. في نهاية هذه الدراسة ، اتضح أن الإباضيّة -حسب رأي القلهاتي -يعتقدون أنه لا يمكن رؤية الله ، وأن القلهاتي أوّلَ الأدلة النقلية في رؤية الله تأويلا مختلفا. وقد لوحظ بأنه أثناء الدفاع عن رأيه هذا، قصد تنزيه الله سبحانه تعالى عن الجسم والجهة، الأمر الذي حداه إلى القول بأن الله ليس جسما ولا يتقيد بجهة معينة.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aliyyu’l-Kârî, Nûreddin Ali b. Muhammed, Minehu’r-ravdi’l-ezher fî şerhi’l-fıkhi’l-ekber, Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1419/1998.
- Âmidî, Seyfuddin Ebû Hasan Ali b. Muhammed b. Sâlim. Ğâyetu’l-merâm fî ilmi’l-kelâm. thk. Ahmet Ferîd el-Mezîdî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1424/2004.
- Bakıllânî, el-Kadı Ebû Bekr b. Tayyib. el-İnsâf fîmâ yecibu i‘tikâdihi velâ yecûzu’l-cehlu bihî. thk. Muhammed Zâhid el-Kevserî. 2. Baskı. Kâhire: el-Mektebetu’l-Ezheriyye li’t-Türâs, 1421/2000.
- Bakıllânî, Kâdî Ebû Bekir b. Tayyib. Kitâbü’t-Temhîd. Beyrut: el-Mektebetu’ş-Şarkıyye, 1957.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cûfî. el-Câmiu’s-sahîh. thk. Komisyon. Dımeşk: Müessesetu’r-Risâle Nâşirûn, 2015.
- Eş‘arî, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmail. Kitâbu’l-Luma‘ fi’r-redd alâ ehli’z-zeyğ ve’l-bida‘. ta’lîk. Hamûde Gurâbe, Mısır: Matbaatu Mısır Şirketu Musâhame Mısriyye, 1955.
- İbn Ebî Şerîf, Kemaleddin. el-Müsâmera fî tevdîhi’l-Müsâyera fi’l-akâidi’l-münciyeti fi’l-âhirah. Ürdün: Dâru’l-Feth, 1439/2018.
- İbn Hanbel, Ahmed b. Muhammed. er-Red ale’z-zenâdıka ve’l-Cehmiyye fîmâ şekket fîhi min müteşâbihi’l-Ḳur’ân ve teevvelethü alâ ğayri te’vîlih. thk. İbn Şebîb el-Acemî. Kuveyt: Ğaras li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘ ve’t-Tıbâ‘ ve’l-İ‘lân, 2005.
- Kâdî Abdulcebbâr, Ebû Hasan Abdullah b. Ahmed. Müteşâbihu’l-Kur’ân. thk. Adnan Muhammed Zerzûr. Kâhire: Dâru’t-Turâs, ts..
- Kâdî Abdulcebbâr, Ebû Hasan Abdullah b. Ahmed. Tenzîhu’l-Kur’ân ani’l-Metâin. thk. Hızır Muhammed Nabhâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1971.
- Kâdî Abdülcebbâr, Ebû Hasan Abdullah b. Ahmed. el-Muğnî fî ebvâbi’t-tevhîd ve’l-adl. thk. Muhammed Hızır Nabhâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2012.
- Kâdî Abdülcebbar, Ebû Hasan Abdullah b. Ahmed. Şerhu’l-usûli’l-hamse. thk. Abdulkerîm Osmân. Kâhire: Mektebetu Vehbe, 3. Basım, 1416/1996.
- Kalhâtî, Ebû Abdillah Muhammed b. Saîd el-Ezdî. el-Keşf ve’l-beyân. thk. İsmail Kâşif. 2 Cilt. Ummân: y.y., 1400/1980.
- Malatî, Ebû Hüseyin Muhammed b. Ahmed b. Abdurrahman, et-Tenbîh ve’r-red alâ ehl-i ehvâ ve’l-bida‘, Beyrut, 1968.
- Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Te’vilâtu ehli’s-sünne (Te’vilâtu’l-Kur’ân), thk. Mucdî Bâsellum. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2005.
- Nesefî, Ebu’l-Muîn Meymûn b. Muhammed. Bahru’l-kelâm fî akâid-i ehli’l-İslâm. 2. Baskı. Dımeşk: Mektebetu Dari’l-Ferfur, 1421/2000.
- Nesefî, Ebu’l-Muîn Meymûn b. Muhammed. Tabsıratu’l-edille. thk. Hüseyin Atay. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1993.
- Pezdevî, Ebu’l-Yusr Muhammed. Usûlu’d-dîn. thk. Hans Peter Lens, Kâhire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türâs, 1424/2003.
- Râzî, Fahruddin Muhammed b. Ömer b. Hüseyin. Meâlimu Usûli’d-Dîn. Kuveyt: Dâru’d-Diyâ, 1433/2012. Yeşilyurt, Temel. “Rü’yetullah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 35/311-314. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2008.
- Yıldız, Harun. “Kalhâtî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ek 2/7-8. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2019.
- Zeriklî, Hayruddîn b. Muhammed b. Ali b. Fâris ed-Dımeşkî. el-A‘lâm. 15. Baskı. Beyrût: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn. 2002.
Öz
Ru'yetullah (seeing God), which is an important issue in terms of epistemological and methodological differentiation, although it is secondary in terms of the principles of faith in theology, is one of the issues that the sects of creed disagree. In this study, the views of the Ibadis on ru’yetullah (seeing God) are presented on the axis of Kalhâti, which contributes to the development and systematization of Ibadi thought. In addition, the rational, narrative and lexical arguments that she put forward to justify her thought on the subject have been identified and mentioned. The aim of this study is not to construct a new perspective, but to make determinations and analyzes in the light of existing data. In this way, the thoughts of the Ibadis about rü'yetullah and the evidence they put forward will be revealed in the light of concrete data. In this research, al-Keşf ve'l-beyân, the only work of Kalhâti that has survived to the present day, has been taken as the main source, while contemporary studies on the subject in question have been taken as a secondary source. As a result of the researches and examinations made, it was seen that Ibadis did not see ru’yetullah (seeing God) as permissible in the context of Kalhâti’s views, and they interpreted the transmitted evidence that ru’yetullah (seeing God) was possible differently. While defending this, it has been seen that God is not a body and does not exist in any direction, and it is seen that she acts with an abject approach.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aliyyu’l-Kârî, Nûreddin Ali b. Muhammed, Minehu’r-ravdi’l-ezher fî şerhi’l-fıkhi’l-ekber, Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1419/1998.
- Âmidî, Seyfuddin Ebû Hasan Ali b. Muhammed b. Sâlim. Ğâyetu’l-merâm fî ilmi’l-kelâm. thk. Ahmet Ferîd el-Mezîdî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1424/2004.
- Bakıllânî, el-Kadı Ebû Bekr b. Tayyib. el-İnsâf fîmâ yecibu i‘tikâdihi velâ yecûzu’l-cehlu bihî. thk. Muhammed Zâhid el-Kevserî. 2. Baskı. Kâhire: el-Mektebetu’l-Ezheriyye li’t-Türâs, 1421/2000.
- Bakıllânî, Kâdî Ebû Bekir b. Tayyib. Kitâbü’t-Temhîd. Beyrut: el-Mektebetu’ş-Şarkıyye, 1957.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cûfî. el-Câmiu’s-sahîh. thk. Komisyon. Dımeşk: Müessesetu’r-Risâle Nâşirûn, 2015.
- Eş‘arî, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmail. Kitâbu’l-Luma‘ fi’r-redd alâ ehli’z-zeyğ ve’l-bida‘. ta’lîk. Hamûde Gurâbe, Mısır: Matbaatu Mısır Şirketu Musâhame Mısriyye, 1955.
- İbn Ebî Şerîf, Kemaleddin. el-Müsâmera fî tevdîhi’l-Müsâyera fi’l-akâidi’l-münciyeti fi’l-âhirah. Ürdün: Dâru’l-Feth, 1439/2018.
- İbn Hanbel, Ahmed b. Muhammed. er-Red ale’z-zenâdıka ve’l-Cehmiyye fîmâ şekket fîhi min müteşâbihi’l-Ḳur’ân ve teevvelethü alâ ğayri te’vîlih. thk. İbn Şebîb el-Acemî. Kuveyt: Ğaras li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘ ve’t-Tıbâ‘ ve’l-İ‘lân, 2005.
- Kâdî Abdulcebbâr, Ebû Hasan Abdullah b. Ahmed. Müteşâbihu’l-Kur’ân. thk. Adnan Muhammed Zerzûr. Kâhire: Dâru’t-Turâs, ts..
- Kâdî Abdulcebbâr, Ebû Hasan Abdullah b. Ahmed. Tenzîhu’l-Kur’ân ani’l-Metâin. thk. Hızır Muhammed Nabhâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1971.
- Kâdî Abdülcebbâr, Ebû Hasan Abdullah b. Ahmed. el-Muğnî fî ebvâbi’t-tevhîd ve’l-adl. thk. Muhammed Hızır Nabhâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2012.
- Kâdî Abdülcebbar, Ebû Hasan Abdullah b. Ahmed. Şerhu’l-usûli’l-hamse. thk. Abdulkerîm Osmân. Kâhire: Mektebetu Vehbe, 3. Basım, 1416/1996.
- Kalhâtî, Ebû Abdillah Muhammed b. Saîd el-Ezdî. el-Keşf ve’l-beyân. thk. İsmail Kâşif. 2 Cilt. Ummân: y.y., 1400/1980.
- Malatî, Ebû Hüseyin Muhammed b. Ahmed b. Abdurrahman, et-Tenbîh ve’r-red alâ ehl-i ehvâ ve’l-bida‘, Beyrut, 1968.
- Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Te’vilâtu ehli’s-sünne (Te’vilâtu’l-Kur’ân), thk. Mucdî Bâsellum. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2005.
- Nesefî, Ebu’l-Muîn Meymûn b. Muhammed. Bahru’l-kelâm fî akâid-i ehli’l-İslâm. 2. Baskı. Dımeşk: Mektebetu Dari’l-Ferfur, 1421/2000.
- Nesefî, Ebu’l-Muîn Meymûn b. Muhammed. Tabsıratu’l-edille. thk. Hüseyin Atay. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1993.
- Pezdevî, Ebu’l-Yusr Muhammed. Usûlu’d-dîn. thk. Hans Peter Lens, Kâhire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türâs, 1424/2003.
- Râzî, Fahruddin Muhammed b. Ömer b. Hüseyin. Meâlimu Usûli’d-Dîn. Kuveyt: Dâru’d-Diyâ, 1433/2012. Yeşilyurt, Temel. “Rü’yetullah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 35/311-314. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2008.
- Yıldız, Harun. “Kalhâtî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ek 2/7-8. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2019.
- Zeriklî, Hayruddîn b. Muhammed b. Ali b. Fâris ed-Dımeşkî. el-A‘lâm. 15. Baskı. Beyrût: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn. 2002.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Arapça |
|---|---|
| Konular | Dini Araştırmalar (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 27 Aralık 2023 |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2023 |
| Gönderilme Tarihi | 30 Mart 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 |