Analysis and Evaluation on the Concept of Nāsibī

Yıl 2020, , 1198 - 1230, 30.12.2020

Hilmi Kemal Altun

https://doi.org/10.17859/pauifd.767586

Cited By: 2

Öz

The purpose of this article is to analyze the concept of Nāsibī, which is given to a sect in the history of Islamic thought, in terms of meaning and signification. First of all, the concept of Nāsibe in the literature should be noted that it expresses those who have hostile attitudes towards Ali and his supporters.
In this context, when we say Nāsibī, the possible qualities of the groups that come to mind will be discussed, based on the literal meaning of the concept, there will be some discussions on who the groups that this label can focus on, a result will be tried to be accompanied by evaluations of biography authors.

Anahtar Kelimeler

Kalam, History of İslamic Sects, Shia,, Ahl al-Sunnah,, Nāsibī,, Nevāsıb

Nâsıbî Kavramı Üzerine Tahlil ve Değerlendirme

Öz

Bu makalenin amacı İslâm düşünce tarihinde bir fırkaya isim olarak verilen nâsıbe kavramını anlam ve delalet yönünden tahlil etmektir. Öncelikle nâsıbe kavramının literatürde Hz. Ali ve taraftarlarına karşı düşmanca tavırlar besleyenleri ifade ettiğini belirtmek lazım. Bu çerçevede söz konusu kavramla ilişkilendirilen grupların mümeyyiz vasıfları ele alınacak, kavramın sözlük anlamından hareketle bu etiketin üzerinde durabileceği grupların kimler olabileceği konusunda mütalaalara yer verilecek, makâlât müelliflerinin değerlendirmeleri eşliğinde bir neticeye ulaşılmaya çalışılacaktır. Ortaya çıkan sonucun şimdiye kadar İslam ümmetinin zihinsel ve sosyal açıdan gelişimine katkı sağlayıp sağlamadığının yanı sıra gelecekte de kar-zarar açısından ne tür sonuçlara neden olacağına yönelik fikir teatisinde bulunulacaktır. Bu çalışmada mezhepler arası farklılıkların kavrama yüklenen anlamları da etkilediği, kavramdan hareketle ümmetin büyük çoğunluğunu oluşturan bir kesimin sayı ve temsil itibariyle daha zayıf olan bir grubu tarafından din dışına itilmeye çalışıldığına dair birtakım verilere yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Kelam, Makâlât, Şîa, Ehl-i sünnet, Nâsıbe, Nevâsıb

Kaynakça

• Ağırkaya, Güven. “Ehl-i Sünnet Tesmiyesinin Mezhebi Tefsirlerdeki İzdüşümleri”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (30 Haziran 2020): 873-898.
• Ağırkaya, Güven. Ettafeyyiş’in Himyânü’z-zâd ilâ Dâri’l-meâd Adlı Tefsiri ve Hâricî Yorumları. Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
• Ali el-Kerîmî. ed-Dürrü’l-menzûd fî ahkâmi’l-hudûd (takrîrât-ı Muhammed Rıza el-Kelbâkânî ). 1. Bs. Kum: Dâru’l-Kurani’l-Kerîm, 1414. Âl-i Usfûr el-Bahrânî, Hüseyin b. Muhammed. el-Mehâsinü’n-nefsâniyye fi ecvibeti’l-mesâili’l-Horasâniyye. 1. Bs. Dâru’l-Levâbi’ li’t-Tahkîk ve’n-Neşr, 1439.
• Amilî, İbnü’l-Hür Muhammed b. Hasan b. Ali el-Meşgari Hür el-. Vesailü’ş-Şîa ila tahsili mesaili’ş-şeria. Thk. Abdürrahim Rabbani Şirazi. 6. Bs, 20 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1983.
• Bağdâdî, Ebû Mansur Abdülkahir b. Tahir b. Muhammed Temimi Abdülkahir. el-Fark beyne’l-fırak ve beyanü’l-fırkati’n-naciye minhum. 2. Bs. Beyrut: Dâru’l-Âfâki’l-Cedîde, 1977.
• Cezâirî, Nimetullah el-. el-Envâru’n-nu’mâniyye. Thk. Muhammed Ali el-Kâdı Tabatabâî. 1. Bs, 4 Cilt. Beyrut: Müessesetü’l-A’lemî el-Matbûât, 2010.
• Cübbâî, Ebû Ali el-. Kitâbü’l-makâlât. Trc. Özkan Şimşek - A. İskender Arıca - Yusuf Arıkaner. İstanbul: Endülüs Yayınları, 2019.
• Çayıroğlu, Yüksel. “Ehl-i Sünnet ile Şîa Arasındaki Temel İhtilaf Noktaları”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/1 (2003): 199-243.
• Ebû Hanîfe. el-Fıkhu’l-ekber. Mektebetü’l-Furkân, İmârâtü’l-Arabiyye, 1419.
• Eski̇, Duran. “Bir Mezhepler Tarihi Kaynağı Olarak Fıraku’l-Müfterika”. e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 11/1 (30 Haziran 2018): 147-176.
• Ethem Ruhi Fığlalı. “Hâricîler”. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 16: 175-178. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Hânsârî, Mirzâ Muhammed Bâkır el-Musevî el-İsfehânî el-. Ravzâtü’l-cennât fi ahbâri’l-ulemâ-i ve’s-sâdât. 8 Cilt. Tahran: Mektebetü İsmâiliyyan, 1390.
• Humeynî, Ayetullah Ruhullah b. Mustafa el-. Tahrirü’l-vesile. 1. Bs, 2 Cilt. Kum, İran: el-Matbaatu’l-Adâb, 1390.
• Humeynî, Ayetullah Ruhullah b. Mustafa Humeyni Musevi. el-Hükümetü’l-İslâmiyye. 2. Bs. y.y., 1389.
• Humeynî, Ayetullah Ruhullah b. Mustafa Humeyni Musevi. Kitâbü’t-tahâre. 1. Bs, 4 Cilt. Tahran: Müessesetü Tanzîm ve Neşr-i Âsâri’l-İmâm Humeynî, 1421.
• Irâkī, Abdullah b. Hasan el-. Fıraku’l-müfterika beyne ehli’z-zeyğ ve’z-zenâdıka. Thk. Yaşar Kutluay. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1961.
• İbn Bâbeveyh (ö. 329/940), Alî. Fıkhu’r-Rızâ. Thk. Müessesetü Âl-i Beyt. 3. Bs. Beyrut, 2010.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Saîd ez-Zâhirî. el-Fasl fi’l-milel ve’l-ehva ve’n-nihal. Kahire: Mektebetü’l-Hanci, t.y.
• İbn Manzûr, Ebu’l Fadl Cemaluddin Muhammed b. Mükrim. Lisânu’l- ‘Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâr-u Sadır, 1414.
• İbn Şehrâşûb (ö. 588/1192), Ebû Ca‘fer Reşîdüddîn Muhammed b. Alî es-Serevî. Mesâlibü’n-nevâsıb. 1. Bs, 3 Cilt. Bağdat: Vüzâratü’s-Sekâfeti’l-Irâkıyye, 1436.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbas Takıyyüddin Ahmed b. Minhacü’s-sünneti’n-nebeviyye. Thk. Muhammed Reşad Sâlim. 9 Cilt. Riyad: Câmiatü’l-İmam Muhammed b. Suud el-İslâmiyye, 1986.
• İbn Usfûr el-Bahrânî, Yûsuf b. Ahmed b. İbrâhîm ed-Dirâzî. el-Hadâiku’n-nâzıra fi ahkâm’l-’itreti’t-tâhira. 25 Cilt. Kum: Müessesetü’n-Neşri’l-İslâmî, 1944.
• İbnü’l-Vezir, Ebû Abdillâh İzzüddîn Muhammed b. İbrâhîm b. Alî. el-Avâsım ve’l-kavâsım fi’z-zeb an sünneti Ebi’l-Kâsım. Thk. Şuayb el-Arnaut. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1994.
• İsfahânî, Ebü’l-Ferec el-. Mekâtilü’t-tâlibiyyîn. Nşr. Seyyid Ahmed Sakr. Beyrut: Dâru’l-Marife, t.y.
• İsferâyinî, Ebü’l-Muzaffer el-. et-Tebsîr fi’d-din ve temyizü’l-fırkati’n-naciye ani’lfıraki’l-hâlikin. Thk. Kemal Yusuf el-Hût. Beyrut: ِAlemü’l-Kütüb, 1403.
• Kohlberg, Etan. “İmâmiyye Fıkhında İmâmî Olmayan Müslümanlar”. Karadeniz Teknik Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Trc. Hanefi Şahi̇n 1/2 (10 Aralık 2014): 199-207.
• Kummî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Alî b. el-Hüseyn b. Mûsâ b. Bâbeveyh. el-i’tikadât. 3. Bs. Kum: Müessestü’l-İmâmi’l-Hâdî, 1389.
• Mazlum Uyar. “İbn Usfûr el-Bahrânî”. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 20: 430-431. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Meclîsî, Muhammed Bakır b. Muhammed Taki b. Maksud Ali el-. Biharü’l-envari’l-câmia li-düreri ahbari’l-eimmeti’l-ethar. Kum: Müessesetü İhyâi’l-Kütübi’l-İslâmiyye, 1388.
• Mestçizâde, Abdullah b. Osman b. Musa Efendi. el-Mesalik fi’l-hilafiyyat beyne’l-mütekellimin ve’l-hükema. Thk. Seyyit Bağçevan. İstanbul, Beyrut: Dâru Sâdır, 2007.
• Muallim, Muhsin el-. en-Nusb ve’n-nevâsıb. 1. Bs. Beyrut: Dâru’l-Hâdi, 1997.
• Necefî, Muhammed Hasan en-. Cevâhiru’l-kelâm fî şerh-i şerâi’i‘l-İslâm. 44 Cilt. Kum: Müessesetü’n-Neşri’l-İslâmî, 1434.
• Nîsâbûrî, Ebû Abdillah Hâkim - Mustafa Abdülkādir Atâ. el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn. Nşr. Mustafa Abdülkādir Atâ. Beyrut, 1990.
• Öz, Mustafa. “Nâsıbe”. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32: 393-394. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Pezdevî, Ebu’l-Yusr Muhammed. Usuli’d-Din (Ehl-i Sünnet Akaidi). Trc. Şerafettin Gölcük. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 1988.
• Râzî, Fahreddin er-. Muhassalu efkari’l-mütekaddimin ve’l-müteehhırin mine’l-ulema (Kelama Giriş). Trc. Hüseyin Atay. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1978.
• Soyal, Fikret. “Murtakib Al-Kabīra (Cardinal Sinner) and Takfīr (Excommunication) from the Perspective of Ibn Ḥaẓm: A Political and Theological Review [İbn Hazm Perspektifinden Büyük Günah ve Tekfîr: Politik ve Teolojik Açıdan Bir Değerlendirme]”. Ulum Dini Tetkikler Dergisi 2/1 (2019). https://doi.org/10.5281/ZENODO.3355738.
• Şâfi’î, Abdülmelik b. Abdurrahman eş-. Mevkıfu’ş-Şîatü’l-İmâmiyye min bâkî fıraki’l-Müslimîn. 1. Bs. Mısır: Mektebetü’r-Rıdvân, 2005.
• Şehristâni, Abdülkerim. el-Milel ve’n-nihal. Müessesetü’l-Halebî., 3 Cilt. Kahire, t.y.
• Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed ez-Zehebî. Siyer-i a‘lâmi’n-nübelâ. 25 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1985.
• Şeriati, Ali. Ali Şîası Safevî Şîası. 1. Bs. Ankara: Fecr, 2009.
• Tabatabâî, Muhammed Kazım b. Abdülazim el-Yezidi. el-Urvetü’l-vüska. 1. Bs, 2 Cilt. Kum: Müessesetü’n-Neşri’l-İslâmî, t.y.
• Tîcânî, Muhammed. eş-Şîa hüm ehlü’s-sünne. London: Müessesetü’l-Fecr, t.y.
• Turayhi, Fahreddin b. Muhammed b. Ali en-Necefi et-. Mecma’u’l-bahreyn. 3 Cilt. Beyrut: Müessesetü’t-Tarihi’l-Arabî, 2007.
• Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Hasen b. Alî. en-Nihaye fi mücerredi’l-fıkh ve’l-fetava. 3. Bs. Beyrut: Dârü’l-Küttâbi’l-Arabî, 1400.
• Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Hasen b. Alî. Tehzibü’l-ahkâm fi şerhi’l-Mukni’a. Thk. Ali Ekber el-Gaffârî. 1. Bs, 10 Cilt. Tahran: Dârü’l-Kütübi’l-İslamiyye, 1385.
• Tüsterî, Seyyid Nurullah b. Şerefüddin el-Mer’âşî et-. Mesâibü’n-nevâsıb fi’r-reddi ala nevâkızı’r-ravâfız. 2 Cilt. Kum, İran: Dalile ma, 1426.
• Watt, W. Montgomoery. İslam Düşüncesinin Teşekkül Devri. Trc. Ethem Ruhi Fığlalı. İstanbul: Şa-to Yayınevi, 2001.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Ebû Şekûr es-Sâlimî”. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ek-1: 374-377. İstanbul: TDV Yayınları, 2016.
• Zemahşerî, Carullah Mahmûd b. Ömer ez-. Esâsü’l-belâğa. Thk. Muhammed Bâsil ’Uyûnu’s-Sûd. 1. Bs, 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1998.