Ücret Karşılığında Kur’ân Okunması Problemi Bağlamında Birgivi’nin Görüşleri ve Değerlendirilmesi

Yıl 2020, , 1602 - 1624, 30.12.2020

Mehmet Ümütli

https://doi.org/10.17859/pauifd.817641

Öz

Kur’ân okunması (kıraâtı) uygulaması İslam dininde teşvik edilen önemli ibadetler arasında yer almaktadır. İbadetler, dünyevi bir karşılık temin etmek için değil yalnızca Allah rızasını kazanmak için yapılmalıdır. Diğer taraftan ücret karşılığında Kur’ân okunması meselesi İslam hukuku geleneği içerisinde ele alınmış ve İslam âlimleri tarafından farklı bakış açıları ortaya konmuştur. Konu bağlamında düşüncelerini ifade eden âlimlerden biri de Birgivî Mehmed Efendi’dir (ö. 981/1573). Birgivî, yaşamış olduğu dönemin sorunlarına ve İslam dininin ilkeleriyle bağdaşmayan toplumsal uygulamalara karşı duyarlılık gösteren bir âlimdir. Birgivî, ücret karşılığında Kur’ân okunması konusu hakkında müstakil bir çalışma yapmıştır. Onun, söz konusu meseleyi, teorik yönden oldukça güçlü incelemesinin yanında tutarlı mantıksal zeminde ve sistematik bir tarzda ele aldığı da görülmektedir. Bu anlamda onun konuya dair kaylaşımının ortaya konmasının önem arzettiği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Kur'ân öğretimi, Kur'ân okunması, Kıraât, Ücret, İbadet

Kaynakça

• Atâî, Nev’izâde. Hadâiku’l-hakâik fî tekmileti’ş-şakâik. haz. Abdülkadir Özcan. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1989.
• Arslan, Ahmet Turan. İmam Birgivî Hayatı, Eserleri ve Arapça Tedrisatındaki Yeri. İstanbul: Seha Yayınları, 1992.
• ___________. “İmam Birgivî’nin Hayatı, Şahsiyeti ve Eserleri”. İmam Birgivi Sempozyumu. ed. Mehmet Şeker, 18-32. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1994.
• Bâbertî, Ekmelüddîn Muhammed b. Mahmûd b. Ahmed. el-İnâye şerhu’l-Hidâye. 10 Cilt. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2004.
• Birgivî, Muhammed b. Pir Alî er-Rumî, Resâilü’l-Birgivî, thk. Ahmed Hâdî el-Kassâr, Lübnan: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2011.
• ___________, Îkâzü’n-nâimîn ve ifhâmü’l-kâsırîn, (Resâilü’l-Birgivî içerisinde), thk. Ahmed Hâdî el-Kassâr, Lübnan: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2011, 83-90.
• Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri. 3 Cild. İstanbul: Meral Yayınları, ty.
• Cengiz, Osman. XVI. Yüzyıl Osmanlı Düşüncesinin Kaynakları (Çivizâde-Ebussuûd-Birgivî). Denizli: Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
• Cevziyye İbn Kayyim. İ‘lâmü’l-muvakkıîn an rabbi’l-âlemîn. 4 Cilt. Suudi Arabistan: Dârü İbni’l-Cevzî li’n-neşri ve’t-tibâa, 1423.
• Demirci, Mehmet. 29-37. “Birgivi ve Tasavvuf ”. İmam Birgivi Sempozyumu, ed. Mehmet Şeker, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1994.
• Erkan, Arif. Gurer ve Dürer Tercümesi. 4 Cilt. İstanbul: Eser Neşriyat, 1980.
• Ğazzî, Muhammed Sıdkî b. Ahmed b. Muhammed Âl Burnû Ebü’l-Hâris. Mevsûatü’l-Kavâidi’l-Fıkhiyye. 12 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2003.
• Hatiboğlu, Haydar. Sünen-i İbn Mace Tercemesi ve Şerhi. 10 Cilt. İstanbul: Kahraman Yayınları, ty.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî ed-Dımaşkî. Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’l-muhtâr. 6 Cilt. Beyrût: Dârü’l-fikr, 1992.
• __________. Neşrü’l-arf fî binâi ba'di'l-ahkâm ala’l-örf. Mecmuatü resâil-i İbn Abidîn içerisinde, (by. ty.)
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî. el-Bahrü’r-râik şerhu Kenzü’d-dekâik. 8 Cilt. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-İlmiyye, 2014.
• İbn Nüceym, Sirâcüddîn Ömer b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî. en-Nehrü’l-fâik şerhu Kenzü’d-dekâik. 3 Cilt. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• Kaya, Eyyüp Said. “Nâdirü’r-Rivâye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32: 278-280. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Koca, Ferhat, “İbadet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19: 240-247. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Din İşleri Yüksek Kurulu Fetvalar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2015.
• Martı, Huriye. Birgivî Mehmed Efendi. (Doğudan Batıya Düşüncenin Serüveni), İstanbul: İnsan Yayınları, 2015.
• Miras, Kamil. Sahih-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi. 12 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, ty.
• Muhammed Ali İbnü’l-Merhûm. Tehzîbu'l-Furûk ve'l-Kavâidi's-Seniyye fi'l-Esrâri'l-Fıkhiyye. (el-Furûk'un hâmişinde), 4 Cilt. Beyrut: by. ty.
• Özkan, Mehmet. “İmam Birgivî’nin (929-981/1523-1573) Fıkıh İlmindeki Yeri”. Balıkesirli Bir İslam Âlimi İmam Birgivî Sempozyumu. ed. Mehmet Bayyiğit vd. 1/ 155-187. Balıkesir: Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, 2019.
• Öztürk, Said. “Kassâm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24: 579-582. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Şürünbülâlî, Ebü’l-İhlâs Hasen b. Ammâr b. Alî eş-Şürünbülâlî el-Vefâî el-Mısrî. Merâkı’l-felâh şerhu Nuri’l-İzâh. Beyrût: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2005.
• Türkî, Ebü’l-Muzaffer Şemsüddîn Yûsuf b. Kızoğlu. Îsârü’l-insâf fî âsâri’l-hilâf. thk. Nasıru’l-alî en-Nâsır el-Halîlî. Kahire: Dârü’s-selâm, 1987.
• Yüksel, Emrullah, “Birgivî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 6: 191-194. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Zeylaî, Ebû Muhammed Fahruddîn Osmân b. Alî b. Mihcen b. Yûnus es-Sûfî el-Bâriî. Tebyînü’l-hakâik şerhu Kenzi’d-dekâik. 6 Cilt. Kahire: Matbaatü Bulâk el-Emîriyye, 1313.
• Zuhaylî, Muhammed Mustafa. el-Kavâidü’l-Fıkhiyye ve Tatbikâtuhâ fi’l-Mezâhibi’l-Erbaa. 2 Cilt. Beyrût: Dârü’l-fikr, 2006.